هوتگ‌هایی که «جان» می‌گیرند

سیدامیرحسین عظیمی | خبرنگار

یسرا دلشب، منیره و مریم خدمتی از توابع روستای کموبازار، بخش پلان شهرستان چابهار، قربانیان تازه‌ هوتگ‌ها در بلوچستان هستند. این 3 دختر 9 ساله در 8 خردادماه سال جاری برای برداشتن آب به هوتگ یعنی همان گودال دست‌ساز آب رفته‌ بودند که غرق شدند. 
برای استانی که طبق آمارها، یک میلیون نفر از جمعیت آن در 3‌هزار روستای فاقد شبکه آب زندگی و با هوتگ و آب‌رسانی سقایی زندگی می‌کنند، اتفاقاتی مانند آنچه در کموبازار رخ داد، تازگی ندارد. 


سهمیه آب‌رسانی سقایی 

سهمیه آب‌رسانی سقایی برای روستاییان بی‌آب در بلوچستان روزانه 15 لیتر است، این سهمیه اندک کفاف یک شبانه‌روز را نمی‌دهد؛ بنابراین روستاییان چشم به هوتگ‌هایشان دارند. هوتگ اصطلاحی محلی ا‌ست و به گودال‌هایی با عمق 15 متری می‌گویند که مردم آن‌ را می‌سازند تا با آب باران و سیلاب پر شود تا با آن روزگار کم‌آبی را بگذرانند. هوتگ‌ها بیشتر در جنوب بلوچستان و روستاهای بخش‌های پلان و دشتیاری چابهار قرار دارند که محروم‌ترین نقاط استان و حتی ایران هستند. 
3 دختر کموبازار که برای برداشت آب به یکی از این هوتگ‌ها رفته بودند نتوانستند در عمق 15 متری دوام بیاورند و غرق شدند. 


هوتگ‌ها و فجایع ناگوار

«محمدنعیم امینی‌فرد» رئیس مجمع نمایندگان سیستان و بلوچستان در واکنش به این اتفاق گفت: اتفاقی که در چند روز قبل رخ داد تکراری بود و قبلاً نظیر این مورد را داشتیم؛ اگر از طریق آب‌رسانی سیار آب مصرفی و مورد نیاز مردم تامین شود قطعاً به هوتگ‌ها مراجعه نمی‌کنند که شاهد فاجعه ناگوار غرق شدن کودکان باشیم. این اتفاق ناشی از نقصان کمبود آب است و ما نتوانستیم آب آشامیدنی سالم را برای مردم تأمین 
کنیم. 
غرق شدن 3 دانش‌آموز کموبازار هرچند به قول آقای امینی‌فرد جدید نیست، بار دیگر بی‌آبی در بلوچستان را سرفصل بحث‌ها کرده است. 


میانگین دسترسی روستاییان به شبکه آب

سرپرست معاونت طرح و توسعه آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان می‌گوید: سیستان و بلوچستان روستایی‌ترین استان ایران است و چیزی بیش ‌از نیمی از جمعیت آن در روستاها زندگی می‌کنند. میانگین دسترسی 5537 روستای سیستان و بلوچستان به شبکه آب کمتر از 46 درصد است و در حال حاضر 2570 روستا دارای شبکه آب و بیش‌ از 3‌هزار روستا نیز فاقد شبکه‌ آب هستند که قریب‌ به اتفاقشان در بلوچستان قرار دارند. 

 «حسن عابدی» در گفت‌‌وگو با همشهری می‌افزاید: ما موفق شدیم از 3‌ هزار روستای فاقد شبکه به 1257 روستا با جمعیت 251 هزار نفر آب‌رسانی تانکری کنیم که سهمیه روزانه هر نفر 15 لیتر است. بقیه روستای‌های فاقد شبکه یعنی حدود 2 هزار روستا، در انتظار آب‌رسانی سقایی‌اند و عمدتاً نیاز‌های آبی خود را از برکه‌ها و گودال‌های دست‌ساز یا همان هوتگ‌ها تأمین می‌کنند. 

عابدی با اشاره به اقدامات برای آب‌رسانی و اتصال تمام روستاهای بدون شبکه به شبکه آب می‌گوید: در حال حاضر 18 مجتمع آب‌رسانی برای آب‌رسانی به 708 هزار نفر روستانشین را در دست اجرا داریم که 17 مجتمع در بلوچستان و یک مجتمع در سیستان در دست اجراست که به مراتب و با تأمین اعتبار وارد مدار می‌شوند. علاوه‌بر آن 16 پروژه آب‌رسانی تک‌روستایی برای آب‌رسانی به 230 هزار روستا را هم در دست اجرا داریم و 23 مجتمع دیگر تک‌روستایی نیز مطالعه شده که به تناسب وارد فاز عملیاتی و اجرایی می‌شود تا تمام روستاها شبکه‌دار شوند.  

گفته‌های این مقام آب و فاضلاب روستایی با یک حساب سرانگشتی ساده نشان می‌دهد بنا به آمار رسمی بیش‌از نصف جمعیت 2 میلیون و 800هزار نفری سیستان و بلوچستان یعنی حدود یک میلیون و 400 هزار نفر در روستاها زندگی می‌کنند و بیش ‌از نصف این جمعیت نیز، یعنی حدود یک میلیون نفر یا آب‌رسانی سقایی می‌شوند یا در انتظار آب‌رسانی سقایی‌اند. 


بدهی به تانکرهای آب‌رسانی بخش‌خصوصی 

مشکل حالا فقط 2 هزار روستایی که در انتظار آب‌رسانی سقایی‌اند، نیست؛ مشکل دیگر روستاهایی است که به‌خاطر انباشت بدهی، امکان قطع آب‌رسانی سقایی‌شان نیز وجود دارد. سرپرست معاونت طرح و توسعه آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان ادامه می‌دهد: از 122 تانکری که در کل سیستان و بلوچستان و عمدتاً در بلوچستان آب‌رسانی سقایی می‌کنند، 68 تانکر متعلق به بخش خصوصی است که 5 میلیارد و 300میلیون تومان انباشت بدهی چهار پنج سال گذشته را از دولت دارند. 

عابدی تاکید می‌کند: این انباشت بدهی شامل اجاره تانکرها و خریدن آب از چاه‌های بخش خصوصی است که برای ثبات و تداوم آب‌رسانی سیار باید به‌زودی پرداخت شود تا با مشکل مواجه نشویم. 
مشکلی که آب‌و فاضلاب روستایی از آن صحبت می‌کند، سابقه دارد. زیرا در تیرماه 96 آب‌رسانی سقایی به 4 روستای پسابندر، گواتر، پشت و بریس قطع شد. زمانی که 15 ماه بدهی در این روستاها انباشت شد، آب‌شیرین‌کن پسابندر شیرش را بر تانکرهای سقایی روستاییان بست. 


خطر بیماری‌های عفونی

بی‌آبی در بلوچستان کم عواقب ندارد. به جز غرق شدن 3 دانش‌آموز خطر اپیدمی بیماری‌های عفونی نیز وجود دارد. پرنده‌ها، احشام و حتی خزندگان (تمساح پوزه‌کوتاه تالابی یعنی گاندو) هم چشم امیدشان به همین منابع است. 

رئیس مجمع نمایندگان سیستان و بلوچستان با استناد به همین استفاده مشترک می‌گوید: هوتگ‌ها، منابع آبی و برکه‌هایی که در روستای بلوچستان مشترک استفاده می‌شوند خطر یک اپیدمی عفونی میان روستاییان را تشدید می‌کند.   «محمدنعیم امینی‌فرد» می‌افزاید: 3 هزار روستای بلوچستان فاقد شبکه‌اند و به هزار روستا آب‌رسانی سقایی می‌شود. 2هزار روستا از همین آب‌رسانی سقایی محروم‌اند. اگرچه انتقال آب به صورت سیار خطرهای عمده بهداشتی را در بر دارد، 2هزار روستایی که آب ندارند وآن را از منابع آبی مشترک تامین می‌کنند با مشکلات جدی‌تر مواجه هستند. 

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس می‌گوید: بیماری‌هایی مثل التور و اپیدمی بیماری‌های عفونی روده‌ای دور از ذهن نیست و حتی قریب‌الوقوع است. در بلوچستان عملاً امکان شیوع بیماری‌های عفونی مخصوصاً بیماری‌های روده‌ای خیلی بالاست.