چراغ کم‌فروغ صنایع دستی

امیر عفاف | شیراز- خبرنگار


صنایع دستی تا سالیانی پیش بسیار ارزشمند شمرده می‌شدند و صنعتگران و هنرمندان فعال در این عرصه می‌توانستند از این طریق امرار معاش کنند و روزگار بگذرانند. اما تنگناهای اقتصادی کشور، خرید صنایع دستی را به مرور زمان از اولویت خانواده‌ها خارج کرد و صنعتگران مجبور شدند برای کاهش قیمت محصولات به استفاده از مواد اولیه بی‌کیفیت روی بیاورند و آبرو و احترام صنایع دستی را به بازی بگیرند.

 از طرفی، جهت‌گیری‌های سیاسی برخی از کشورها نیز دروازه‌های بازارهای جهانی را به روی صنایع دستی ایران بسته و صادرات را سخت و دشوار کرده است. 10 ژوئن برابر با 20 خرداد که روز جهانی صنایع دستی نام‌گذاری شده است، بهترین انگیزه بود برای احوال گرفتن از هنری که رفته‌رفته اعتبارش را دارد از دست‌ می‌برد.


چالش‌های پیش رو

کارشناس دست‌بافته‌های قشقایی که باور دارد مهم‌ترین چالش صنایع دستی در ایران مواضع سیاسی برخی از کشورهای جهان است می‌گوید: خریداران صنایع دستی به دلیل تبلیغات منفی علیه ایران با هنرمندان ما وارد معامله نمی‌شوند.

«بهنام کشکولی» با اشاره به این‌که خریداران در نمایشگاه‌های خارجی محصولات بی‌کیفیت را به صنایع دستی ایرانی ترجیح می‌دهند اضافه می‌کند: برای رونق بازار صنایع دستی برقراری روابط اقتصادی از ملزومات به شمار می‌رود و باید به صورت جدی مد نظر قرار داده شود.

وی کاهش کیفیت صنایع دستی را یکی دیگر از چالش‌های این عرصه می‌داند و می‌افزاید: صنعتگر برای کاهش هزینه‌های تولید و به دنبال آن قیمت محصول، مجبور است از مواد اولیه ارزان و بی‌کیفیت استفاده کند.

کشکولی ادامه می‌دهد: پاکستان از روی گبه‌های فارس نمونه‌هایی بی‌کیفیت تولید می‌کند، اما به دلیل بازاریابی خوب می‌تواند در نمایشگاه‌های خارجی خریداران را اقناع کند.
وی با بیان این‌که سلیقه خرید در دنیا تغییر کرده است می‌گوید: در گذشته‌های نه چندان دور، به دست‌بافته‌ها اهمیت فراوانی داده می‌شد و هرچه از قدمت آنها می‌گذشت ارزش بیشتری می‌یافتند، اما حالا محصولاتی کاملا مصرفی شده‌اند.


رویکرد جامعه امروز به صنایع دستی

کشکولی از این‌که در جامعه امروز به صنایع دستی و سنتی اهمیت داده نمی‌شود ابراز تاسف می‌کند و می‌گوید: رغبت مردم به خرید محصولات غیرایرانی افزایش یافته و فرهنگ تعصب به صنایع سنتی از بین رفته است.

وی از تغییرات مداوم مسئولان و مدیران به عنوان یکی از ضعف‌های اساسی کشور یاد می‌کند و می‌افزاید: برخی از این مدیران از صنایع دستی آگاهی کافی ندارند و نتیجه انتخابشان بازاریابی ضعیف و تولید سلیقه‌ای است.

کشکولی با تاکید بر این‌که باید مسئول و کارشناس صنایع دستی در داخل و خارج از کشور ارتباطات گسترده‌ای داشته باشد اضافه می‌کند: از لزوم تشکیل اتاق فکر نیز نباید غافل شد تا با بررسی بازار هدف، تولید‌کننده بتواند به‌راحتی محصول خود را بفروشد.

وی که اعتقاد دارد پیشرفت صنایع دستی فارس مستلزم حمایت‌های دولتی است می‌گوید: صنعتگران و هنرمندان این عرصه از اقشار ضعیف جامعه هستند و نمی‌توانند محصولات خود را با قیمت مناسب به فروش برسانند. بنابراین دولت می‌تواند در این میان نقش قابل‌ملاحظه‌ای ایفا کند.

کشکولی کاهش آمار بافندگان را یکی از موارد نگران‌کننده در زمینه دست‌بافته‌های قشقایی فارس برمی‌شمارد و ادامه می‌دهد: بدون شک تا چند سال دیگر، فرش قشقایی منسوخ می‌شود، چراکه دختران ایل به دلیل درآمد اندک رغبتی به این کار ندارند.

وی اضافه می‌کند: آنها 6 ماه تا یک سال برای بافت فرش وقت می‌گذارند و در مقابل، حدود یک میلیون تومان دریافت می‌کنند، اما می‌توانند در فصل میوه‌چینی در باغ‌های مرکبات روزی 80 تا 100 هزار تومان دستمزد بگیرند.


 نبود امکانات

یک کارشناس هنر میناکاری نبود امکانات تولید را دلیل کم‌فروغ شدن صنایع دستی فارس می‌داند و می‌گوید: به دلیل نبود کوره در شیراز، مس از اصفهان می‌آید و پس از میناکاری در شیراز دوباره به اصفهان فرستاده می‌شود.
«نفیسه تقی‌پور» که نقش قابل‌توجهی در احیای هنر میناکاری شیراز دارد، ادامه می‌دهد: سازمان صنایع دستی فارس با بعضی تسهیلات از این هنر سنتی حمایت کرده است، اما مبلغ وام به اندازه‌ای نیست که بتوانیم با ساخت کوره محصولات میناکاری را به صورت کاملا بومی تولید کنیم.

وی اشتغال‌زایی در صنایع دستی را به پشتیبانی ارگان‌های دولتی وابسته می‌داند و می‌افزاید: اگر ارگان‌ها و تشکل‌های دولتی برای تهیه هدایا، صنایع دستی بومی و منطقه‌ای را انتخاب و خریداری کنند وضعیت فروش و معیشت هنرمندان بهتر می‌شود.

تقی‌پور اضافه می‌کند: سازمان صنایع دستی فارس در نمایشگاهی که پیش از عید برگزار شد برای تقدیر از کارمندان زن مینای اصفهان هدیه داد.
وی تعصب بر صنایع دستی بومی را ضرورتی انکارناپذیر می‌داند و می‌گوید: از آنجا که مردم به دلیل فشارهای اقتصادی در مضیقه قرار دارند و خرید صنایع دستی را از اولویت‌های زندگی‌شان خارج کرده اند، ارگان‌های دولتی می‌توانند در این خصوص راه‌گشا باشند.
 

راهکارهایی  برای رونق بازار

مدیرعامل انجمن هنرهای تجسمی و سنتی فارس تعریف شدن جایگاه‌های متعدد برای عرضه آثار صنایع دستی در داخل و خارج از کشور را در رونق صنایع دستی موثر توصیف می‌کند و می‌گوید: با توجه به وضعیت اقتصادی فعلی، کمتر کسی در ایران توان خرید صنایع دستی را دارد و نباید از تاثیرگذاری بازارهای بین‌المللی غافل شد.

«هادی ستایش» ارزآوری و تامین معیشت هنرمندان را از نتایج تمرکز بر بازارهای بین‌المللی عنوان می‌کند و می‌افزاید: در این صورت فعالان صنایع دستی با انگیزه بیشتری کار می‌کنند که در افزایش کیفیت محصولات نیز تاثیر چشمگیری دارد.
وی از مباحث گمرکی برای حضور صنعتگران و هنرمندان در نمایشگاه‌های خارجی به عنوان چالشی بزرگ یاد می‌کند و ادامه می‌دهد: شاید مسئولان بتوانند تمهیداتی در نظر بگیرند تا هنرمند در فرودگاه با مشکل اضافه بار مواجه نشود و صنایع دستی بومی ما به‌آسانی در کشورهای دیگر فروخته شود. 

ستایش که معتقد است تجارت چمدانی در وضعیت فعلی می‌تواند صنایع دستی فارس را از بحران خارج کند می‌گوید: با این روش، چرخه تولید در صنایع دستی فعال می‌ماند و بازارهای جهانی به روی محصولات مرغوب سنتی ایران گشوده 
می‌شود.
 این هنرمند خاتم‌کار برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای گردشگران خارجی را در رونق صنایع دستی فارس موثر می‌داند و اضافه می‌کند: اگر در بسته تفریحی تورهای خارجی بازدید از کارگاه‌های صنایع دستی گنجانده شود و آنها مراحل تولید را از نزدیک ببینند، برای خرید ترغیب می‌شوند. 

ستایش بر اهمیت برنامه‌‌ریزی برای آموزش به کودکان تاکید می‌کند و می‌گوید: در برخی کشورهای اروپایی تولید انواع صنایع دستی به کودکان آموزش داده می‌شود و حتی شرایط فروش محصولاتشان را با نظارت مسئولان فراهم می‌کنند تا از همان ابتدا با بازار فروش آشنا شوند.
وی از ضعف تبلیغات انتقاد می‌کند و می‌افزاید: صنایع دستی فارس در داخل و خارج از کشور به‌خوبی معرفی نشده است و باید با اعزام کارشناسان خبره به بازار هدف در این زمینه گام‌های موثری برداشت.
ستایش ادامه می‌دهد: بسته‌بندی صنایع دستی نیز باید به گونه‌ای باشد که خریداران را تحت تاثیر قرار دهد و در بازارهای جهانی قابل‌رقابت باشد.
 

هفته‌ای برای صنایع دستی

مدیرکل میراث فرهنگی فارس ویژه برنامه های هفته صنایع دستی در این استان را اعلام کرد.به گزارش روابط عمومی میراث فرهنگی فارس، مصیب امیری اظهارکرد: ویژه برنامه‌های هفته صنایع دستی با شعار «صنایع دستی، رونق تولید، توسعه اشتغال» از ۲۰ تا  ۲۶ خرداد ماه برگزار خواهد شد.وی ادامه داد: همزمان با هفته صنایع دستی و با همکاری بخش خصوصی، نخستین بازار تجاری صنایع دستی کشور در شیراز افتتاح می‌شود.امیری افزود: این بازار در مرحله اول، شامل ۶۵ غرفه در مجتمع تجاری مهستان شیراز است و کارکرد این غرفه‌ها، عرضه و فروش آثار صنایع دستی استان فارس، کارگاه تولید زنده، بسته بندی و صادرات صنایع دستی توسط یک تیم حرفه‌ای از اساتید و کارشناسان و بازاریابان این حوزه است.م

دیرکل میراث فرهنگی فارس با اشاره به برگزاری نشست تخصصی صنایع دستی اضافه کرد: اعطای دو گواهی بین المللی مرغوبیت صنایع دستی به دو هنرمند خانم در رشته‌های منبت و گلیم، برگزاری مراسم تجلیل از پیشکسوتان- هنرمندان و حامیان بخش خصوصی و دولتی، ارائه ۳۹ گواهی کیفیت کارگاهی با هدف ارتقا کمی و کیفی محصولات صنایع دستی، رونمایی از ۳ اثرشاخص معرق-خاتم و منبت، رونمایی از تمبر یادبود مرحوم احمد شیشه گر استاد کاشی هفت رنگ، نقال خوانی معرفی رشته‌های صنایع دستی و نصب بنر معرفی هنرمندان شاخص در محوطه بیرونی حافظیه با همکاری شهرداری شیراز از دیگر برنامه‌های این هفته است.


راه‌اندازی نخستین بازار تجاری صنایع‌دستی کشور در شیراز 

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فارس از راه‌اندازی نخستین بازار تجاری صنایع‌دستی کشور در شیراز با همکاری بخش خصوصی همزمان با هفته صنایع‌دستی خبر داد.  «مصیب امیری» در حاشیه بازدید از نخستین بازار تجاری صنایع‌دستی کشور گفت: این بازار در مرحله اول، شامل 65 غرفه در مجتمع تجاری مهستان شیراز است و کارکرد این غرفه‌ها، عرضه و فروش آثار صنایع‌دستی استان فارس، کارگاه تولید زنده، بسته‌بندی و صادرات صنایع‌دستی توسط یک تیم حرفه‌ای از اساتید و کارشناسان و بازاریابان این حوزه است.


بازدید 130 هزار گردشگر خارجی از اماکن تاریخی  

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان فارس اعلام کرد که طی 2 ماه ابتدای امسال بالغ بر 130 هزار و 609 گردشگر خارجی از اماکن تاریخی فرهنگی این استان بازدید کرده‌اند. به گزارش ایسنا «مصیب امیری» گفت: با مقایسه آماری بین ماه‌های فروردین و اردیبهشت امسال و سال گذشته، امسال شاهد رشد 8 درصدی تعداد بازدید گردشگران خارجی از اماکن فرهنگی و تاریخی فارس هستیم.

امیری گفت: میراث جهانی تخت جمشید با 28 هزار و 809 نفر، نقش رستم با 24 هزار و 322 نفر و مجموعه حافظیه با 20 هزار و 863 نفر بیشترین آمار بازدید گردشگران خارجی را به خود اختصاص داده است.