کتاب ارزان در تابستان داغ
مدیر خانه کتاب از برگزاری طرح تابستانه کتاب در روزهای پایانی تیر‌ماه خبر داد
مرتضی کاردر/روزنامه‌نگار
روزهای پس از نمایشگاه کتاب معمولاً روزهای کسادی کتابفروشی‌هاست. کتابخوانان خریدهای عمده خود را معمولاً در نمایشگاه کتاب انجام داده و جیب‌هایشان را خالی کرده‌اند و تا یکی، دو ماه کسی اسم کتاب و کتابفروشی را نمی‌آورد. در یکی، دو سال اخیر تلاقی روزهای پس از نمایشگاه با ماه رمضان سبب شده است که کتابفروشی‌ها کم‌رونق‌تر از گذشته باشند. علاوه بر این، با وجود اینکه سهمیه کاغذ ناشران بنا بر وعده‌های گذشته توزیع شده اما وضعیت نامساعد و آینده نامعلوم بازار کتاب نیز بر کم‌رونقی بازار افزوده است. در چنین شرایطی، شاید طرح‌های فصلی تخفیف کتاب بتواند قدری سبب رونق کتابفروشی‌ها شود و پای مخاطبان را به کتابفروشی‌ها باز کند.
سال گذشته طرح تابستانه کتاب بسیار مختصر و محدود برگزار شد. زمان برگزاری طرح به حداقل رسید و مجموعاً در 6روز برگزار شد. طرح تابستانه در روزهای آخر مرداد و روزهای نخست شهریور با روزهای تعطیلات تابستانی تلاقی کرده بود. بسیاری به مسافرت رفته بودند و وقتی برگشتند طرح تمام شده بود. پس از آن فقط طرح پاییزه که همزمان با هفته کتاب و روز کتابگردی است، برگزار شد. طرح زمستانه یا عیدانه کتاب نیز با وجود وعده‌های مکرر برگزار نشد. حتی مدیر خانه کتاب از لغو طرح‌های تخفیف فصلی خبر داد. اما حالا خبرهایی به گوش می‌رسد که قرار است طرح تابستانه کتاب به‌زودی برگزار شود.
به سراغ نیکنام حسینی‌پور، مدیر خانه کتاب می‌رویم. او از برگزاری طرح تابستانه در روزهای آخر تیر خبر می‌دهد؛ «تابستانه کتاب در روزهای آخر تیر و اوایل مرداد برگزار می‌شود. زمان برگزاری طرح بین 10تا 12روز است.» دست‌کم مسئله زمان در مقایسه با سال گذشته حل شده است و کتابخوانان فرصت بیشتری برای خرید کتاب‌ها دارند. نیکنام حسینی‌پور می‌گوید: «روزهای آخر تیر پیشنهاد خود کتابفروشان بوده است. طبق نظرسنجی‌هایی که ما از کتابفروشان در گروه‌های مختلف انجام دادیم درباره هفته آخر تیر و اول مرداد به اجماع رسیدیم.»
روال طرح‌های تخفیف فصلی اینگونه است که بخش اصلی تخفیف را وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تقبل می‌کند اما مشکل همیشگی طرح‌های فصلی در دوره‌های اخیر این بوده است که وزارت ارشاد سهم خود را بسیار دیر تسویه می‌کند. طرح‌های تابستانه و پاییزه گذشته چند روز قبل از نمایشگاه کتاب امسال تسویه شدند. همین اتفاق سبب اعتراض‌های کتابفروشان شده بود.
مدیر خانه کتاب می‌گوید: «نظر خانه کتاب این است که یک هفته تا 10 روز پس از پایان طرح، سهم ارشاد به کتابفروشی‌ها پرداخت شود اما در دوره‌های اخیر به‌دلیل مشکلات بودجه‌ای تسویه طرح‌ها به تعویق افتاد. خانه کتاب مجری طرح است و بودجه در اختیار معاونت فرهنگی است. به هر حال، باید شرایط بودجه‌های فرهنگی را نیز درنظر گرفت. معاونت فرهنگی وزارت ارشاد بودجه محدودی دارد و گاهی تسویه طرح‌ها طول می‌کشد. امیدواریم امسال این اتفاق نیفتد.»
مسئله کمی بودجه برگزاری طرح‌های تخفیف فصلی کتاب در حالی مطرح می‌شود که این بودجه‌ها در مقایسه با بودجه دیگر بخش‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ناچیز است و گاه به بودجه یکی از برنامه‌های جنبی جشنواره فیلم فجر نیز نمی‌رسد؛ حتی در مقایسه با بودجه‌های خود معاونت فرهنگی نیز رقم چندانی نیست. مجموع بودجه‌ای که صرف طرح‌های تخفیف فصلی کتاب می‌شود در بهترین حالت به یک تا 2 میلیارد تومان می‌رسد اما مدت‌ها طول می‌کشد تا همین رقم اندک تسویه شود.
علاوه بر این، میزان تخفیف در طرح فصلی نیز کمتر شده است. زمانی حداقل تخفیف 25درصد بود و در روزهای خاص به 35درصد نیز می‌رسید اما در چند دوره گذشته به 10تا 15درصد رسیده و با وجود چندبرابر شدن قیمت کتاب‌ها در سال‌های اخیر میزان بودجه اختصاص یافته به طرح‌های تخفیف فصلی تغییری نکرده است. راه جبرانی خانه کتاب برای کم شدن تخفیف‌ها، اعطای 10 درصد تخفیف بیشتر به کتاب‌های ایرانی است؛ ایده‌ای که نخستین‌بار انجمن صنفی داستان‌نویسان مطرح کرد و مورد پذیرش خانه کتاب قرار گرفت. به گفته مدیر خانه کتاب «در این دوره نیز کتاب‌های ایرانی از تخفیف بیشتری برخوردار خواهند بود. این اقدام خانه کتاب راهی است برای حمایت از نویسنده‌های ایرانی و کتاب‌های ایرانی.»
با این همه، باید منتظر ماند و دید که آیا طرح تابستانه کتاب امسال می‌تواند مخاطبان را به کتابفروشی‌ها بکشاند و از بی‌رونقی کتاب در روزهای گرم سال کم کند یا نه؟
امکان افزایش یارانه‌ها وجود ندارد
یکی دیگر از مسائل کتابفروشی‌ها در ایام تخفیف‌های فصلی این است که بودجه اختصاص یافته برای هر کتابفروشی محدود است و زود تمام می‌شود. زمانی امکان درخواست دوباره و اختصاص بودجه تازه در دوره طرح وجود داشت اما حالا چند دوره‌ای است که بودجه محدود شده و تنها یک‌بار اختصاص می‌یابد. نیکنام حسینی‌پور در این‌باره می‌گوید: «چون یارانه طرح محدود است ما از کتابفروشی‌ها خواسته‌ایم که خودشان مبلغ یارانه را در طول طرح مدیریت کنند. زمانی امکان شارژ دوباره وجود داشت اما الان به‌دلیل محدودیت بودجه امکان افزایش یارانه کتابفروشی‌ها وجود ندارد. اما در کتابفروشی‌های بزرگ طرح به‌صورت مشارکتی برگزار می‌شود و کتابفروشی‌ها بخشی از تخفیف را خودشان تقبل می‌کنند تا بتوانند در طول روزهای برگزاری طرح به مشتریان‌شان تخفیف بدهند.»
