مهاجرت پروانه‌های رنگارنگ به مینودر

بارش‌های زیاد و پراکنده ابتدای امسال هرچند خساراتی در قالب سیلاب به زمین‌های کشاورزی و مناطق مسکونی روستایی تحمیل کرد، اما برکات و زیبایی‌های فراوانی هم با خود به همراه داشت. یکی از این زیبایی‌ها مهاجرت گسترده و بی‌سابقه پروانه زیبای ونسا یا ونزاست که بین حشره‌شناسان به رنگین‌بانو یا بانوی رنگی شهرت دارد. 

به گزارش مهر، این حشره پرنده با نام علمی «ونزا کاردویی» نوعی پروانه رنگارنگ است که گونه‌ای از زیرخانواده «فرچه پایان نیمفالنیا» به شمار می‌رود. ونسا در تمام قاره‌ها به جز قطب جنوب (جنوبگان) و آمریکای لاتین یافت می‌شود. پروانه زیبا و جذابی که مهمان ناخوانده مینودری‌ها در روزهای بهاری است و حضور دل‌انگیز و باشکوه آن می‌تواند به جاذبه فصلی و موقت برای گردشگرانی تبدیل شود که در این آب‌وهوای خوب بهاری به قزوین مسافرت می‌کنند. 

به گفته کارشناسان و مسئولان، حضور گسترده پروانه‌های زیبای ونسا در جای‌جای خطه مینونشان موقتی است و اثر تخریبی چندانی هم بر کشاورزی و محیط‌زیست استان ندارد. با این حال مهم‌ترین نکته‌ای که این حشرات رنگارنگ به ما یادآور می‌شوند، تخریب گسترده گونه‌های مفید گیاهی به دست انسان و رشد علف‌های هرز و گونه‌های مضری مانند کنگر وحشی است که موجب جهش جمعیتی و خودنمایی ونساها شده است. 


تاثیر آب‌وهوا 

یک جانورشناس قزوینی درباره علت افزایش چشمگیر این پروانه در آخرین روزهای بهاری گفت: زمانی که تحول چرخه دوره‌های بارشی در استان قزوین، میزان بارندگی را به شدت زیاد می‌کند و از سوی دیگر دمای فصل زمستان رو به اعتدال می‌رود و آب‌وهوای مدیترانه‌ای در منطقه حاکم می‌شود، رویش گیاهان میزبان پروانه ونزا در بخش گسترده‌ای از دشت‌ها و نواحی سرسبز این دیار افزایش چشمگیری پیدا می‌کند. 

مجتبی شالی بیان کرد: این گونه از پروانه به سرعت با تخم‌گذاری روی گیاهان مختلف، دوران دگردیسی (تبدیل شفیره به پروانه) را سپری می‌کند به طوری که در کمتر از ۲۰ روز پروانه‌های بالغ از پیله خود بیرون می‌آیند و پرواز را آغاز می‌کنند. 


ونسا خطرناک نیست 

این کارشناس زیست‌شناسی با اشاره به زمان طولانی پرواز و جابه‌جایی این نوع پروانه در نواحی مختلف توضیح داد: بیشتر پروانه‌های تازه بلوغ‌یافته با بهره‌گیری از قدرت پروازی بالایی که دارند، به دورترین مناطق استان سفر می‌کنند و حتی خود را به کوه‌هایی با ارتفاع ۴ هزار متر می‌رسانند. 

وی علت طولانی بودن زمان پرواز را ذخیره چربی بالا در بدن پروانه‌های ونسا دانست و افزود: به دلیل ذخیره زیاد چربی ونساها توانایی بقا و زنده ماندن در دماهای پایین را نیز دارند. شالی ضمن رد اثر تخریبی این گونه پروانه بر محصولات باغی و کشاورزی، تصریح کرد: ونسا به ندرت بر محصولات کشاورزی تخم‌‌ریزی می‌کند و علت حضور زیاد این نوع از پروانه در پیرامون و کنار زمین‌های کشاورزی وجود تعداد بالای گیاهان خودرو میزبان ونسا و مقادیر بالای شهد برای پروانه‌های بالغ است. 


 رشد علف‌های هرز

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان هم دلیل جمعیت بالای پروانه ونسا را در استان بارندگی‌های شدید و رشد علف‌های هرز دانست و گفت: جمعیت این نوع پروانه در سال‌های قبل بسیار کم بود، اما در سال جاری بارش‌های فراوان که رشد علف‌های هرز را بیشتر کرد، افزایش چند برابری جمعیت ونساها را به دنبال داشت. 

فاطمه خمسه با بیان این‌که بیشترین تعداد پروانه‌های ونسا در نواحی سرسبز شهرستان بویین‌زهرا به چشم می‌خورد، ادامه داد: البته در همه شهرستان‌های استان از جمله قزوین هم حضور چشمگیر این حشرات پرنده را مشاهده می‌کنیم. وی با یادآوری بی‌خطر بودن ونسا برای محصولات کشاورزی افزود: این پروانه‌ها آفت نیستند و خوشبختانه طول عمر این گونه پروانه کوتاه است و با تغذیه از علف‌های هرز می‌تواند به کنترل جمعیت گونه‌های گیاهی مخرب کمک کند. 


تخریب زیستگاه‌های طبیعی

از سوی دیگر، معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان با بیان این‌که در سالیان قبل چندین بار موج حضور گسترده پروانه ونسا در سرتاسر ایران دیده شده است، گفت: از ابتدای زمستان ۱۳۹۷ حضور جمعیت بالایی از این گونه پروانه در سیستان و بلوچستان گزارش شد و کم‌کم با فرارسیدن فصل بهار و گرم‌تر شدن هوا شاهد مهاجرت پروانه‌های ونسا به مناطق شمالی کشور از جمله استان قزوین هستیم. 

عبدالحسین مظفری با یادآوری این‌که پروانه ونسا چندین قرن در کشور ما حضور داشته و جمعیت آن همیشه در نوسان بوده است، ابراز کرد: متأسفانه در سالیان اخیر با چرای بی‌رویه دام‌ها، زیستگاه‌های طبیعی گیاهان متنوع و خوش‌خوراک را از بین برده‌ایم و گیاهان خاردار را جایگزین آنها کرده‌ایم که میزبان‌های خوبی برای پروانه ونسا هستند. 

وی توضیح داد: برای نمونه گیاه کنگر وحشی به عنوان یک گونه مهاجم در تمام عرصه‌های طبیعی استان قزوین جای سایر گونه‌های مفید گیاهی را اشغال کرده و به‌صورت گسترده روییده است. گیاه کنگر وحشی از آنجایی که از اصلی‌ترین میزبان‌های لاروهای پروانه ونساست، غذای زیادی برای ونساها فراهم کرده و سبب جهش جمعیتی آنها شده است. 

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان یادآور شد: با گرم شدن هوا در فصل تابستان و کاهش بارندگی‌ها موج جمعیتی پروانه‌های ونسا کاهش پیدا خواهد کرد و این گونه از پروانه در سال‌های بعد باز هم منتظر شرایط مناسب برای چنین حضوری باقی خواهد ماند.


قدرت انطباق‌پذیری بالای ونسا

مجتبی شالی، جانورشناس قزوینی، با بیان این‌که ونسا از پرجمعیت‌ترین پروانه‌ها در مناطق وسیعی از آسیا، اقیانوسیه، اروپا و افریقاست، گفت: به دلیل قدرت بالای انطباق‌پذیری این پروانه در شرایط آب‌وهوایی متفاوت، ونسا می‌تواند در شرایط سخت اقلیمی که گونه‌های دیگر پروانه را می‌کشد به زندگی خود ادامه دهد. همچنین لارو یا نوزاد این حشره قادر به خوردن طیف زیاد و متنوعی از گیاهان است و همین ویژگی سبب شده این جانور در هر نوعی از چمنزار، مرغزار و مرتع انتشار یابد.