انفجار دوباره چرنوبیل

آرش نهاوندی/مترجم

مینی‌سریال 5قسمتی چرنوبیل جدید‌ترین تولید اچ‌بی‌او به نویسندگی کریگ مازن و کارگردانی جان رنک، از تاریخ انتشار اولیه در 6مه سال‌جاری تلویزیون را به تسخیر خود درآورده و تا‌کنون لقب پربیننده‌ترین و برترین سریال تلویزیونی سال را به‌خود اختصاص داده است، بر اساس نظرسنجی که در سایت آی‌ام‌دی‌بی ‌انجام گرفته و 150هزار کاربر در آن شرکت کرده‌اند، سریال چرنوبیل 9.7امتیاز دریافت کرده است. این سریال نخستین سریالی است که اچ‌بی‌او پس از پایان فصل هشتم سریال بازی تاج و تخت انتشار آن را آغاز کرده است. بازگویی و بازآفرینی فاجعه اتمی چرنوبیل در اوکراین که در واقع برای پاسخ به این پرسش کـلـیـدی که تـاوان دروغ چـیــسـت؟ 
(What is the cost of lie) ساخته شده، باعث بروز واکنش‌های گسترده‌ مثبت و منفی در سراسر جهان شده است.  مینی‌سریال چرنوبیل نسخه‌ای تلویزیونی از یکی از بزرگ‌ترین فجایع تاریخ است که در تأسیساتی دست‌ساز بشر رخ داده است.  موضوع اصلی این سریال، فاجعه اتمی است که در 26آوریل سال1986 در تأسیسات چرنوبیل واقع در اوکراین در اتحاد شوروی سابق رخ داد. در این حادثه که بر اثر انفجار و آتش‌سوزی در رآکتور شماره۴ نیروگاه چرنوبیل رخ داد، مواد رادیواکتیو در بخش بزرگی از غرب شوروی سابق و اروپا پخش شد. در اثر فاجعه چرنوبیل قریب به ۵میلیون نفر آسیب دیدند و حدود ۵هزار مرکز مسکونی در روسیه سفید، اوکراین و فدراسیون روسیه با ذرات رادیواکتیو آلوده شدند. 
سازندگان چرنوبیل در این سریال به پنهان‌کاری مقام‌های سیاسی و اداری شوروی سابق و مدیریت بد این فاجعه به‌عنوان موضوع اصلی آن پرداخته‌اند. بخش مهمی از این سریال بر مبنای خاطرات اهالی پریپات که سایت چرنوبیل در آن منطقه واقع شده بود، روایت شده است. این خاطرات برگرفته از کتاب 
«صداهایی از چرنوبیل» اثر سوتلانا الکسیویچ نویسنده بلاروسی است که در سال2015 برنده جایزه نوبل شده بود. جرد هریس، استلان اسکاسگارد، پل ریتر و جسی باکلی، از بازیگران اصلی این سریال هستند.

محبوبیت بی‌سابقه چرنوبیل در میان بینندگان
براساس نظرسنجی اینترنتی که توسط سایت آی‌ام‌دی‌بی ‌انجام گرفته و دست‌کم 150هزار مخاطب سریال چرنوبیل در آن شرکت کرده‌اند این سریال 9.7امتیاز از 10امتیاز گرفته است. پیش‌تر سریال‌های بریکینگ‌بد، سیاره زمین2 و گروه برادران با 9.5امتیازی که از کاربران آی‌ام‌دی‌بی ‌دریافت کرده بودند به‌عنوان بر‌ترین سریال  های تاریخ شناخته می‌شدند. این در حالی است که در نظرسنجی‌های انجام‌شده درباره قسمت‌های پایانی سریال تاج و تخت (دیگر سریال پرمخاطب اچ‌بی‌او) مخاطبان این سریال از 10امتیاز تنها 6امتیاز به آن داده بودند. سایت روتن تومیتوز که با استناد به‌ نظر منتقدان به فیلم‌ها و سریال‌ها امتیاز می‌دهد، بر مبنای نظر 59منتقد، به سریال چرنوبیل 95درصد امتیاز داده است. متاکریتیک نیز براساس نظر 26منتقد به این سریال 83امتیاز از 100امتیاز داده است.

خشم مقامات روسیه 
بسیاری از روزنامه‌نگاران و منتقدان فیلم در روسیه به‌رغم انتقاداتی که درباره دقیق بودن روایت تاریخی در سریال چرنوبیل مطرح کرده بودند، در مجموع آن را به‌عنوان سریالی گیرا و زیبا تحسین کرده‌اند. با این حال روزنامه مسکو‌تایمز از خشم مقامات روسیه خبر داده است. مقامات کرملین از این خشمگین هستند که چرا آمریکایی‌ها پیش از بازآفرینی فاجعه چرنوبیل از سوی فیلمسازان و رسانه‌های روسی مبادرت به ساخت سریالی در این‌باره کرده‌اند. بسیاری از تحلیلگران در رسانه‌های دولتی روسیه، فیلمسازان آمریکایی را به بازسازی غیرواقعی فاجعه چرنوبیل متهم کرده‌اند. آنها سریال چرنوبیل را کاریکاتوری از واقعیت توصیف کرده‌اند. یوری کاچف خبرنگار نشریه تایمر که در اودسا چاپ می‌شود نیز نوشته است که سریال چرنوبیل یک جعل تاریخی است. او سازندگان این سریال را متهم می‌کند که در صدد مغزشویی نسل‌های جدیدتر هستند.

نسخه روسی سریال چرنوبیل
کانال ان‌تی‌وی روسیه که مدیا گاز پروم مالک آن است در مقابل مینی‌سریال چرنوبیل ساخت اچ‌بی‌او، در حال تبلیغ سریال چرنوبیلی است که توسط این شبکه تلویزیونی روسی در حال ساخت است. سازندگان چرنوبیل روسی قرار است در این سریال به مخاطبان اینگونه القا کنند که در سال1986 سیا تعدادی از مأموران خود را برای خرابکاری در چرنوبیل به اتحاد جماهیر شوروی اعزام کرد. وزارت فرهنگ روسیه نیز با فراهم آوردن ۳۰میلیون روبل (۴۶۰هزار دلار) در ساخت نسخه روسی سریال چرنوبیل مشارکت کرده است. فیلمبرداری از این سریال در کشور بلاروس انجام گرفته و اکنون در مرحله پس از تولید قرار دارد.

چرنوبیل و افزایش 40درصدی توریسم در پریپات
خبرگزاری رویترز به نقل از مدیر آژانس مسافرتی سولو ایست مستقر در چرنوبیل که به انتقال گردشگران به سایت چرنوبیل در منطقه پریپات اوکراین اقدام می‌کند، گزارش داده است که از زمان انتشار این مینی‌سریال، گردانندگان این شرکت شاهد افزایش 40درصدی تقاضای گردشگران برای مسافرت به منطقه پریپات و سایت چرنوبیل برای ماه‌های ژوئن، ژوئیه و اوت سال‌جاری بوده‌اند.  همچنین بازدید از رآکتور شماره4 که محل اصلی نشت رادیوآکتیو در سال1986 بوده و از سال2017 توسط گنبد بسیار بزرگ فلزی 150متری پوشانده شده در برنامه این تور وجود دارد. گردشگران این تور همچنین ناهار را در تنها رستوران چرنوبیل صرف می‌کنند. 


استقبال مشاور فرهنگی رئیس‌جمهور

پخش مینی‌سریال چرنوبیل واکنش‌های متفاوتی از سوی سیاستمداران ازجمله در کشورهای ایران و روسیه را برانگیخت. حسام‌الدین آشنا، مشاور فرهنگی رئیس‌جمهور، در حساب توییتری خود با اشاره به موضوع این سریال نوشته است: تماشا و عبرت گرفتن از مینی‌سریال چرنوبیل برای اهالی سیاست، دولت و حکومت بسیار مناسب است.