آغاز مذاکرات فشرده روحانی

اسماعیل سلطنت‌پور/ خبرنگار
با خاتمه یافتن ‌ماه مبارک رمضان تورهای منطقه‌ای حسن روحانی، رئیس‌جمهور برای رایزنی با سران کشورهای جهان آغاز می‌شود. گزارش خبرنگار همشهری حاکی است روحانی دعوتنامه‌های مختلفی از همتایان خود دارد که انجام برخی از این سفرها قطعی شده است.

بر اساس این گزارش، روحانی 22خرداد میزبان شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن خواهد بود؛ سفری که در نوع خود بی‌سابقه به شمار می‌رود چون این برای نخستین‌بار است که نخست‌وزیر ژاپن بعد از پیروزی انقلاب به ایران سفر می‌کند. ژاپنی‌ها در سیاست خارجی خود رفتاری محتاط و محافظه‌کارانه دارند و معمولا تمایلی به انجام سفرها و اقدامات نمایشی یا نمادین ندارند و همین مسئله بر اهمیت سفر شینزو آبه افزوده است. نخست‌وزیر ژاپن پس از 2 فعل و انفعال مهم بار سفر به تهران بسته؛ نخست، سفر وزیر خارجه ایران به توکیو و سپس سفر رئیس‌جمهور آمریکا به ژاپن. ژاپنی‌ها از بعد از جنگ جهانی دوم روابط استراتژیک با آمریکا داشته‌اند و به‌خصوص در سیاست خارجی همسویی خاصی با واشنگتن دارند اما در عین حال شریک سنتی اقتصاد ایران هم بوده‌اند و به همین دلیل به‌خصوص بعد از خروج آمریکا از برجام مقامات توکیو اعلام آمادگی کردند که بین دو طرف واسطه شوند تا تنش کاهش یابد. ابراز علاقه ژاپنی‌ها برای کاهش تنش البته در راستای منافع ملی و استراتژیک ژاپن نیز هست چون این کشور وابستگی شدید به نفت منطقه دارد و هرگونه تنش در خاورمیانه می‌تواند اقتصاد ژاپن را متاثر کند. ژاپنی‌ها همزمان با سفر ترامپ به این کشور خبر برنامه‌ریزی سفر شینزو آبه به تهران را هم اعلام کردند و شگفت‌آور اینکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در جریان سفر به ژاپن برخلاف ماه‌های اخیر لحنی ملایم و مسالمت‌آمیز برای ایران به‌کار برد و حتی به تمجید از رهبران ایران پرداخت و برای مذاکره با ایران چراغ سبز نشان داد تا همه نگاه‌ها به سفر آبه به تهران دوخته شود. پرواضح است که ایران خطوط قرمزی برای خود و آمریکا ترسیم کرده که هر نوع پیشنهاد آشتی‌جویانه از سوی آمریکا ناگزیر است در آن چارچوب باشد. شنیده شده شینزو آبه در تهران توافقنامه‌هایی را هم با مقامات ایران امضا خواهد کرد و به نوشته رسانه‌های ژاپنی او با رهبر انقلاب هم دیدار می‌کند. سفر آبه به تهران از یک بعد دیگر نیز اهمیت دارد که او نزدیک‌ترین متحد آمریکاست که پس از انقلاب به ایران می‌آید؛ درحالی‌که در بین کشورهای شرقی نیز حتی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه تا‌کنون سفر دوجانبه به ایران نداشته و همه سفرهای او در قالب نشست‌های چندجانبه ازجمله خزر، گاز، سوریه و... بوده است. یک روز بعد از پایان سفر مهم آبه، روحانی قرار است برای شرکت در اجلاس شانگهای به دعوت رئیس‌جمهور قرقیزستان عازم بیشکک شود. چین، روسیه، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، هند و پاکستان اعضای رسمی این سازمان و ایران نیز عضو ناظر آن است. اعضای این سازمان ۲۳ درصد از سرزمین‌های دنیا، ۴۵ درصد از جمعیت و ۲۵ درصد از رشد تولید ناخالص داخلی جهان را در اختیار دارند. روحانی احتمالا در حاشیه نشست بیشکک با سران این کشورها ازجمله ولادیمیر پوتین دیدار خواهد کرد. اتفاق مهمی که شاید در بیشکک رخ دهد تصمیم‌گیری درباره عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای است؛ موضوعی که قریب 10 سال به‌رغم حمایت روسیه و چین به‌دلیل مخالفت یک کشور فارسی‌زبان به محاق رفته بود اما سفر روز جمعه سراج‌الدین مهرالدین، وزیر خارجه تاجیکستان به ایران شاید نویدبخش حل و فصل مسائل تهران و دوشنبه و باز شدن این قفل کهنه باشد و فصل تازه‌ای در روابط باز شود؛ روابطی که از زمستان ۱۳۹۴ به‌دنبال سفر محی‌الدین کبیری، رهبر حزب «نهضت اسلامی تاجیکستان» به ایران به سردی گراییده بود. وزیر خارجه تاجیکستان در سفر خود به تهران، از حسن روحانی برای شرکت در اجلاس سران «سیکا» که قرار است ۲۵ خرداد در دوشنبه آغاز به‌کار کند دعوت کرده و شاید درصورت نهایی شدن پرونده عضویت ایران در شانگهای روحانی مستقیما از بیشکک به دوشنبه برود تا رایزنی‌هایی را با مقامات تاجیکستان و اعضای سیکا به انجام برساند. ایران، قزاقستان، افغانستان، پاکستان، کره‌جنوبی، چین، روسیه، هند، فلسطین، مغولستان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان و تایلند ازجمله اعضای سازمان تعامل و اعتمادسازی آسیا موسوم به سیکا  هستند.

مکث

 عقب‌نشینی پمپئو از شرط و شروط

مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا روز یکشنبه اظهار کرد که آمریکا آماده مذاکره بدون پیش‌شرط با ایران است، اما افزود که لازم است تا ایران مانند «یک کشور عادی» رفتار کند. پمپئو قبلا 12شرط برای مذاکره با ایران گذاشته بود اما وقتی ایران این شروط را رد کرد ترامپ با عقب‌نشینی ضمنی از این شروط تأکید کرد تنها خواسته او این است ایران بمب اتم نداشته باشد. به گزارش ایسنا وزیر امور خارجه آمریکا برای شرکت در نشست‌های محرمانه با حضور مهمانان قدرتمند و میلیاردرهایی از جهان به بیلدربرگ سوئیس رفته است؛ گرچه نام او در لیست مدعوین قرار نداشت. این در حالی است که «اگنازیو کاسیس‌» وزیر خارجه سوئیس در مورد اقدامات این کشور درخصوص مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا گفته است: ما کانال ارتباطی با تهران هستیم و در چند هفته گذشته در سطح مقامات عالی رتبه دو طرف میانجیگری کردیم. مایک پمپئو دیروز در برن با ایگنازیو کاسیس، وزیر خارجه سوئیس دیدار کرده بود. 2 هفته قبل هم رئیس‌جمهور سوئیس به آمریکا رفت و با ترامپ دیدار کرد. اظهارات پمپئو در شرایطی مطرح شده که رئیس‌جمهور آمریکا هم که اخیرا به ژاپن سفر کرده بود، تأکید کرد به‌دنبال تغییر رژیم در ایران نیست. ترامپ در یک عقب‌نشینی از مواضع قبلی خود گفته بود ایران با همین رهبران موقعیت تبدیل شدن به کشوری بزرگ را دارد. آمریکا یک سال پیش از برجام خارج شده و اعلام کرده بود برای مذاکره با ایران پیش‌شرط‌هایی را مطرح کرده بود که بیشتر آنها مبتنی بر اتهاماتی علیه ایران هم بود. آمریکایی‌ها در پیش‌شرط‌های خود توقف حمایت از معترضان یمن را در حالی مطرح کرده بودند که به حملات چندسال گذشته متحدانشان به یمن هیچ اشاره‌ای نکرده‌اند. آنها در پیش‌شرط‌های خود مدعی شده‌اند ایران رفتار تهدیدآمیز علیه همسایگانش دارد و گفته بودند ایران برای مذاکره باید از رفتار تهدیدآمیز علیه همسایگان که بسیاری از آنها متحدان آمریکا هستند، دست بردارد. توقف غنی‌سازی‌ اورانیوم، خاتمه برنامه موشک‌های بالستیک، خارج کردن نیروهای تحت فرماندهی ایران از تمامی خاک سوریه، اجازه دسترسی کامل و بدون قید و شرط آژانس انرژی اتمی به تمامی سایت‌ها در سراسر ایران و تعطیلی رآکتور آب سنگین اراک از دیگر شروط قبلی آمریکا برای مذاکره با ایران بود. در مقابل مقامات ایران برای هرگونه مذاکره مجدد با آمریکا یک شرط مطرح کرده‌اند؛ بازگشت به برجام و توقف تحریم‌هایی که در توافق هسته‌ای آمریکا به آنها متعهد شده بود. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان مهرماه امسال در سفری که به نیویورک داشت در گفت‌وگو با شبکه خبری بی‌بی‌سی درباره بحث مذاکره با آمریکا گفته بود: ما درهای مذاکره با آمریکا را نبسته‌ایم. درها باز است اما احترام دوجانبه پیش‌شرط گفت‌وگوست و من در مایک پمپئو هر چیزی دیدم به جز احترام دوجانبه.  وزیر خارجه دیروز در گفت‌وگو با شبکه  «ای.بی.سی» گفت که مذاکره با آمریکا چندان محتمل نیست چون در واقع این مذاکرات در ادامه روند فشار به ایران است. سخنگوی وزارت امور خارجه هم در واکنش به اظهارات وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر آمادگی بدون پیش شرط ایالات‌متحده برای مذاکره با ایران گفت: برای جمهوری اسلامی ایران بازی با کلمات و بیان اهداف پنهانی در قالب کلمات جدید ملاک عمل نیست؛ بلکه تغییر رویکرد کلی و رفتار عملی ایالات‌متحده‌آمریکا در قبال ملت ایران ملاک است.