پشتونها، آخرین قربانیان ارتش پاکستان
ارتش پاکستان، بعد از انتصاب نخستوزیران مورد حمایتش، پیروزی نسبی در جنگ با هند و ساکت کردن مخالفانش در رسانهها، حالا توجهش را به خاموش کردن صدای صلحآمیز یک گروه پشتون معطوف کرده که بهخاطر ماهیت اعتراضهایش، دولت پاکستان را سردرگم کرده است.
گروه جنبش اعتراضی حقوق پشتونهای پاکستان که با نام پیتیام شناخته میشود، مشخصا خواستار این است که نیروهای امنیتی پاکستان بهخاطر فعالیتهای فراتر از قانون خود که قتل شهروندان پاکستانی هم بخشی از آن است، مسئول شناخته شود.
بستنشینی صلحطلبانه آنها در وزیرستان در همین یکشنبه، از سوی نیروهای امنیتی به خاک و خون کشیده شد و در نتیجه تیراندازیها، 8 نفر کشته شدند و علی وزیر یکی از رهبران جنبش که نماینده پارلمان پاکستان هم هست بازداشت شد. ارتش گفته است که حمله به نیروهای نظامی حاضر در محل، از درون گروه تظاهرکنندگان شروع شده و نیروهای نظامی به آن پاسخ دادهاند. تیراندازیها زمانی شروع شد که تظاهرکنندگان به استقبال علی وزیر رفته بودند و به او حلقههای گل هدیه میدادند. رهبران پیتیام بهشدت ادعای ارتش را رد میکنند. منظور پشتین، یکی از رهبران این جنبش، در توییتر درباره این واقعه نوشته است: «کسانی که میخواهند حمله مسلحانه کنند، حلقه گل دور گردنشان میاندازند؟ کدام یکی از این مردم عادی و نمایندگان مردم اسلحه حمل میکنند؟»
ارتش، بعد از ماهها تهدید و بازداشت شخصیتهای شناخته شده پیتیام، نشان داده که این بار با قاطعیت بیشتری با این جنبش برخورد خواهد کرد. ارتش پاکستان این جنبش را یکی از گروههای نیابتی دشمن (هند و افغانستان) میخواند و هشدار داده است که با جدیت بیشتری با تجمعات بعدی آن برخورد خواهد کرد.
دولت پاکستان از مدتها پیش با پشتونها که دومین گروه نژادی بزرگ این کشور به شمار میرود مشکل دارد. بسیاری از رهبران پشتون با جدایی پاکستان در سال 1947از هند مخالف بودهاند. ارتش، در سالهای اخیر، بهخاطر حضور پررنگ طالبان در مناطق پشتوننشین، مردمان این مناطق را زیرنظر داشته است. با این حال خود پشتونها معتقدند که بین طالبان و ارتش پاکستان گیرافتادهاند.
وقتی که سال پیش جنبش پیتیام راه افتاد، رهبران آن به خوبی از خطرات پیشرو آگاهی داشتند و یکی از شعارهای اصلی آن این بود: «به هر حال که قرار است بمیریم.»
و حالا ارتش، شرایطی را ایجاد کرده است که میتوان آن را با سرکوب بنگالیها در ابتدای دهه 70میلادی مقایسه کرد؛ زمانی که بنگالیها بنگلادش را تاسیس کردند.
ایده تشکیل این جنبش، زمستان گذشته و بعد از کشته شدن نقیبالله محسود، یک مدل شناخته شده از وزیرستان جنوبی توسط پلیس پاکستان مطرح شد. رشد جنبش، بسیار سریع بوده است. در یک سال گذشته، ارتش پاکستان در برابر برخی خواستههای این جنبش، ازجمله کاهش ایستهای بازرسی در وزیرستان شمالی و جنوبی، آسانگیری در حکومت نظامی و مواردی مانند این، عقبنشینی کرده است.
بسیاری از مقامات امنیتی فعلی و بازنشسته پاکستان معتقدند، کنترل پیتیام، بهخاطر پرهیز از خشونت و حفظ درخواستهایش درون چارچوب قانون اساسی، بسیار سخت است. آنها با این رفتار، مشخصا خود را از بلوچهای جداییطلب پاکستان جدا کردهاند که رویکردی مسلحانه در پیش گرفته و به ارتش بهانه لازم را داده تا خشونتهایش را توجیه کند.
حتی با وجود اینکه ارتش بهصورت علنی پیتیام را ابزار دشمن خوانده است، در جمعهای خصوصی بین مقامات ارتش پاکستان درباره وابستگی این جنبش به خارج از کشور اختلاف نظر وجود دارد و بسیاری آن را، اعتراض واقعی جوانان پاکستانی میدانند.
نحوه تعامل ارتش پاکستان با این جنبش در آینده، نشان خواهد داد که آیا پاکستان به مخالفان فضای مخالفت خواهد داد یا با سرکوب نظامی، کشور را در سکوتی اجباری فرو خواهد برد.