فلسطین علیه «معامله قرن»

سیاوش فلاح‌پور/خبرنگار

با گذشت 70سال از اشغال سرزمین‌های فلسطین به‌دست‌نظامیان صهیونیست، امروز همچنان فلسطین مسئله اول منطقه خاورمیانه است؛ منطقه‎ای که جریاناتی برای نابودی آن تلاش می‌کنند و در مقابل، جریاناتی در دفاع از آن هزینه می‌دهند. در این میان، مردم فلسطین بزرگ‌ترین قربانیان اشغال سرزمینشان هستند؛ قربانیانی که هر هفته تعدادی از آنها در راهپیمایی‌های بازگشت و در سکوت خبری رسانه‌ها به قتل می‌رسند. همزمان با افزایش قدرت و نفوذ صهیونیست‌ها، از دولت آمریکا گرفته تا برخی کشورهای عربی، موضع مخالفان اشغالگران نیز در سطح منطقه و جهان متحدتر می‌شود؛ اگرچه هنوز مشخص نیست این گره سخت در پایان با جنگ باز خواهد شد یا صلح، اما بدون شک، سرنوشت منطقه پرآشوب خاورمیانه در گروی پایان بحران فلسطین و اشغال سرزمین‌های این کشور است.

مثلث طراح معامله

مثلث صهیونیست افراطی اصطلاحی است که رسانه‌های عربی برای نام بردن از طراحان معامله قرن استفاده می‌کنند؛ این اصطلاح با اشاره به 3 نفر از مشاوران ویژه ترامپ در حوزه خاورمیانه تولید شده است؛ جرد کوشنر (داماد ترامپ و یهودی ارتدوکس)، جیسون گرینبلات (فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه و یهودی ارتدوکس)، دیوید فریدمن (سفیر آمریکا در اسرائیل و یهودی ارتدوکس). عبدالباری عطوان در این زمینه می‌نویسد: نگاهی به طیف مشاوران ترامپ در حوزه خاورمیانه کافی است که بدانیم معامله قرن با چه ماهیت و اهدافی طراحی شده است!

«معامله قرن» در 7بند

با ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، پای اصطلاح «معامله قرن» هم به رسانه‌های جهان باز شد؛ اصطلاحی که مراد از آن، توافقی جامع برای حل بحران فلسطین است. معامله قرن توسط تیم مشاوران ترامپ تهیه شده و از سوی برخی کشورهای عربی نیز حمایت می‌شود. اگرچه همچنان بخش قابل توجهی از این معامله رسما رونمایی نشده اما برخی رسانه‌های نزدیک به حزب لیکود و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرائیل جزئیاتی از آن را به نقل از منابع آگاه در واشنگتن و تل‌آویو منتشر کرده‌اند؛ جزئیاتی که با مواضع جرد کوشنر، داماد ترامپ و مشاور ارشد او در امور خاورمیانه تا حد زیادی همخوانی دارد. به گفته کوشنر قرار است جزئیات معامله قرن بعد از ‌ماه رمضان رسما از سوی دولت آمریکا اعلام شود.





موضع کشورهای منطقه در قبال «معامله قرن» چیست؟





براساس تمام روایت‌ها، مصر بخش مهمی از طرح واشنگتن برای صلح در خاورمیانه یا همان معامله قرن است. نفوذ ویژه مصر در میان گروه‌های فلسطینی، در اختیار داشتن بزرگ‌ترین ارتش عربی در خاورمیانه و همچنین موقعیت جغرافیایی ویژه (هم‌مرزی با غزه و رژیم صهیونیستی) ازجمله علل جایگاه خاص مصر در معامله قرن به شمار می‌رود. براساس اطلاعات منتشر شده، اجرای موفق معامله قرن با امتیازهای اقتصادی چشمگیری برای مصر، به‌ویژه در صحرای سینا همراه خواهد بود. عبدالفتاح سیسی، رئیس دولت کودتایی مصر در سازمان ملل با حمایت از طرح دولت ترامپ برای صلح در خاورمیانه، گفت: باید از این فرصت استفاده کرد؛ چراکه مشخص نیست چنین فرصتی برای مردم فلسطین چه زمانی تکرار شود.


امارات هم‌اکنون نزدیک‌ترین کشور عربی به اسرائیل به شمار می‌رود و نقش مهمی در عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی با بخشی از جهان عرب داشته است. امارات علاوه بر این با دولت ترامپ هم روابط ویژه‌ای دارد تا جایی که گفته می‌شود در پیروزی ترامپ در انتخابات نقش داشته است. گروه‌های مختلف فلسطینی بارها سازمان اطلاعات امارات را به همکاری با موساد متهم کرده‌اند. روابط اقتصادی امارات و اسرائیل از سال2004 آغاز شده است.


بسیاری ریشه حمایت‌های ویژه آمریکا و اسرائیل از محمد بن‌سلمان را در نقشی جست‌وجو می‌کنند که قرار است در معامله قرن ایفا کند. رسانه‌های عربستان سعودی به‌عنوان قطب مذهبی اهل سنت اکنون به پایگاهی برای تبلیغ ویژگی‌های معامله قرن تبدیل شده است. مقامات این کشور ازجمله وزرای سعودی نیز هرازگاهی از امکان عادی‌سازی‌ روابط با اسرائیل سخن می‌گویند. عربستان سعودی در سایه این سیاست‌ها حمایت بسیاری از گروه‌های سیاسی، نظامی و حتی مذهبی (سلفی) خاورمیانه را از دست داده است. 




ایران و حامیان منطقه‌ای آن مهم‌ترین مخالفان معامله قرن به‌حساب می‌آیند. برخی تحلیلگران بر این باورند که افزایش فشارهای اقتصادی-نظامی اخیر علیه ایران به‌منظور جلوگیری از تخریب روند معامله قرن توسط این کشور صورت گرفته است. مقام معظم رهبری سال گذشته در این‌باره فرمودند: به فضل الهی، این معامله قرن هرگز محقق نخواهد شد و به کوری چشم دولتمردان آمریکا، قضیه فلسطین از یادها نخواهد رفت و قدس پایتخت فلسطین باقی خواهد ماند.



ترکیه دیگر کشور غیرعربی منطقه به‌شمار می‌رود که دست رد به سینه معامله قرن زده است. اگرچه موضع ترکیه در این زمینه تا چند‌ماه قبل از زبان رسانه‌های نزدیک به دولت و برخی اعضای حزب عدالت و توسعه به گوش می‌رسید، اما موضع‌گیری صریح اردوغان جایگاه ترکیه در این صف‌کشی منطقه‌ای را کاملا روشن کرد. او گفت: معامله قرن طرحی برای تجزیه و تقسیم کشورهای خاورمیانه است و ما هرگز اجازه اجرای چنین طرحی را نخواهیم داد.


اردن که همواره ازجمله کشورهای نزدیک به اسرائیل بوده نیز اکنون در صف مخالفان معامله قرن قرار دارد. اگرچه این مخالفت، بیشتر به تبعات سیاسی - اقتصادی اجرای معامله برای حاکمیت اردن برمی‌گردد و البته مشخص نیست این کشور تا چه اندازه توان ایستادگی بر موضع خود را نیز داشته باشد. با این حال، پادشاه اردن صراحتا با معامله قرن مخالفت کرده است.  اجرای معامله قرن به‌معنای پایان تولیت هاشمی بر اماکن مقدس شهر قدس است و از سوی دیگر، موج مهاجرت گسترده شهروندان فلسطینی به اردن را به‌دنبال خواهد داشت که تأثیر ویرانگری بر اقتصاد این کشور دارد.


موضع عمومی عمان نسبت به صلح میان فلسطین و اسرائیل مثبت است.  با این حال تأکید مکرر مقامات عمانی بر شروط این کشور برای اجرای معامله قرن، مانع از آن می‌شود که عمان را به سادگی در کنار امارات یا مصر قرار دهیم. یوسف بن‌علوی، وزیر خارجه عمان گفته است: اسرائیل هم کشوری از کشورهای خاورمیانه است که باید در امنیت باشد اما در مقابل فلسطینی‌ها نیز باید تضمینی از عدم‌تکرار اشتباهات گذشته اسرائیلی‌ها در اختیار داشته باشند. مقامات عمانی تاکنون سازوکاری برای تامین این ضمانت پیشنهاد نکرده‌اند.


قطر به‌عنوان میزبان بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه‌ استقلال سیاسی چندانی برای رویارویی با سیاست‌های کلان واشنگتن را در اختیار ندارد بنابراین تاکنون مخالفت علنی از سوی این کشور با معامله قرن منتشر نشده است. با این حال مواضع دوپهلوی مقامات قطری از یک سو و مخالفت گسترده رسانه‌های دولتی قطر با معامله قرن از سوی دیگر این کشور را در موضعی میانه نسبت به معامله قرن قرار داده است.