بازار سرمایه با بخش مولد همراهی ندارد

وحید شقاقی شهری/اقتصاددان

فلسفه وجودی تشکیل بورس، ایجاد بازاری منصفانه و شفاف است که همه مردم بتوانند با دسترسی آسان به‌ آن از ارزش افزوده اقتصادی به‌وجود آمده بهره ببرند اما این بازار در کشور ما چندان مورد استقبال نیست و بیشتر مردم ترجیح می‌دهند که پول خود را در بانک‌ها سرمایه‌گذاری کنند.
بازار سهام در جامعه ایران هنوز جایگاه خود را پیدا نکرده است. نوسانات بالای اقتصاد ایران، غیرقابل پیش‌بینی بودن بازار اقتصادی، دستوری بودن آن، پیچیدگی‌هایی که در بازار سهام وجود دارد، ضعف در یادگیری فناوری و... موجب می‌شود که مردم بازار سهام را برای سرمایه‌گذاری مناسب نبینند و حاضر به سرمایه‌گذاری در آن نشوند. اغلب مردم به‌دلیل عدم‌اطمینان در سودآوری بورس حاضر به ریسک نیستند و سرمایه خود را وارد بازار سهام نمی‌کنند.
سیاست‌های مخرب دولتی، بی‌ثباتی اقتصادی و نوسان زیاد در اقتصاد به‌طور مستقیم بر قیمت‌گذاری سهام تأثیر دارد و مردم همیشه این واهمه را دارند که اگر وارد بازار بورس شوند ممکن است زیان کنند اما این واهمه در سپرده‌های بانکی وجود ندارد. مردم در سیستم بانکی این اطمینان را دارند که بانک هر‌ ماه درصدی از سود را به آنها خواهد داد و مشکلی از این بابت برایشان به‌وجود نمی‌آید؛ بنابراین مردم اقبال کمتری به بازار سهام دارند و به سمت سپرده‌گذاری در بانک‌ها می‌روند.
به‌طور کلی افراد ریسک‌پذیر به سمت بورس و بازار سرمایه می‌روند و افراد ریسک‌گریز در بانک‌ها سپرده‌گذاری می‌کنند. 
معمولا در کشورهای توسعه‌یافته نوسانات کمتری در حوزه اقتصادی وجود دارد. کشورهایی مانند انگلیس، آلمان، آمریکا و... نوسانات جزئی در اقتصاد خود دارند به همین دلیل بازار سرمایه آنها کاملا با بخش مولد اقتصادی همراه است اما در کشور ما بازار سرمایه با بخش مولد اقتصاد به هیچ وجه همراهی ندارد و بیشتر همراه بخش غیرمولد است. هر زمانی که سوداگری افزایش پیدا کند بازار سرمایه هم رونق می‌گیرد و هر زمانی که سوداگری فروکش کند بازار سرمایه هم از رونق می‌افتد، بنابراین بازار سرمایه در کشور ما نتوانسته با بخش مولد همراه باشد و از بخش غیرمولد تبعیت می‌کند.
نرخ سود بالا در سیستم بانکی موجب ترویج مردم به سپرده‌گذاری در بانک‌ها می‌شود اما وقتی سود بانکی کاهش پیدا کند سپرده‌گذاران به محل دیگری برای سرمایه‌گذاری فکر می‌کنند. آنها در این زمان باید تصمیم بگیرند که سپرده خود را در بانک حفظ کنند یا آن را خارج کنند. به‌نظر من چون اقتصاد ایران با بازار سرمایه همراه نشده و فرهنگ سهامداری شکل نگرفته و ریسک فعالیت‌های بازار سرمایه هم بالاست اگر نرخ سود بانکی تغییر کند تأثیر چندانی در بازار سرمایه نخواهد داشت و معمولا بازار‌های مطمئن دیگری مانند بازار دلار، طلا و مسکن مورد توجه قرار می‌گیرند.