نرخ ارز ثابت شود، بازار خودرو را آرام می‌کنیم

علی ابراهیمی/ روزنامه‌نگار
نوسان تولید، کاهش عرضه و رشد تقاضای کاذب، زمینه افزایش قیمت خودرو را در بازار فراهم کرده‌است. شرکت‌های خودروسازی و متولیان صنعت خودرو هم از بهبود تیراژ تولید و عمل به تعهدات معوق تحویل خودروهای ثبت‌نامی مشتریان خبر می‌دهند. از سوی دیگر، با وجود الزامات ستاد تنظیم بازار برای فروش فوری- نقدی و کاهش تدریجی قیمت‌های حاشیه بازار خودرو، خودروسازان نه‌تنها قادر به تثبیت و کاهش قیمت‌ها نبوده‌اند، بلکه عرضه قطره‌چکانی خودرو یکی از عوامل مؤثر در نوسان قیمت خودرو‌ست. در گفت‌وگو با فرشاد مقیمی، معاون امورصنایع وزیر صنعت، معدن و تجارت شرایط کنونی تولید و عرضه خودرو و برنامه‌های این وزارتخانه برای خروج شرکت‌های خودروسازی و بازار خودرو از بن‌بست را مطرح کرده‌ایم که می‌خوانید.

 آخرین وضعیت تامین تسهیلات ارزی شرکت‌های خودروسازی توسط بانک مرکزی چیست؟
در آذر و دی‌ماه سال گذشته که مشکلات صنعت خودرو بیشتر شد، وزارت صنعت برنامه‌ای شامل 10بند را تدوین کرد که در آن اعلام شده بود برای خروج صنعت خودرو از بحران باید چه اقداماتی صورت گیرد. افزایش تیراژ تولید خودرو، تامین سرمایه ریالی، تامین سرمایه ارزی و... ازجمله محورهای این برنامه بود، اما به‌رغم رشد 3برابری تولید در شرکت‌های خودروسازی، بخشی از این برنامه مانند پرداخت 844میلیون یورو تسهیلات ارزی، هنوز اجرایی نشده است. در مورد 15هزار میلیارد تومان تسهیلات ریالی برای تامین سرمایه در گردش قطعه‌سازان نیز که تا‌کنون 4هزار میلیارد تومان آن پرداخت شده، حتی یک ریال آن به‌خودروسازان پرداخت نشده و همه این تسهیلات در اختیار قطعه‌سازان قرار گرفته است.

 چه تضمینی وجود دارد که پرداخت تسهیلات ارزی موجب رشد تیراژ تولید و عرضه و کاهش قیمت خودروهای داخلی در بازار شود؟
بهترین تضمین آن است که با دریافت 4هزار میلیارد تومان تسهیلات توسط قطعه‌سازان، تیراژ تولید خودرو در ماه‌های پایانی به 3برابر افزایش یافت. درصورت پرداخت مابقی تسهیلات مصوب بازهم تیراژ تولید خودرو افزایش یافته و هدفگذاری تولید خودرو تا پایان امسال محقق خواهد شد. با رشد تیراژ تولید، میزان عرضه خودرو به بازار نیز افزایش خواهد یافت و مثلا می‌توانیم در یک بازه زمانی150هزار دستگاه خودرو را به بازار عرضه کرده و قیمت‌های حاشیه بازار را بشکنیم. رشد تیراژ تولید خودرو منوط به پرداخت 844میلیون یورو تسهیلات ارزی سال‌97 و تامین نیاز ارزی سال‌98 در بانک مرکزی است.

 واکنش بانک مرکزی چیست؟
با بانک مرکزی برای دریافت این تسهیلات در حال تعامل هستیم.

 اما با وجود رشد تیراژ تولید خودروسازان، در فروردین‌ماه امسال قیمت محصولات سایپا 2برابر و ایران خودرو 3برابر افزایش یافته، چرا این رشد تیراژ تولید در کاهش یا تثبیت قیمت‌ خودروهای داخلی مؤثر نبوده است؟
افزایش رسمی قیمت خودرو در شرکت‌های خودروسازی را شاهد نبوده‌ایم اما شاهد افزایش قیمت خودرو در بازار متاثر از رشد هزینه تمام‌شده تولید همانند سایر کالاها بوده‌ایم. وقتی قیمت سایر اقلام کالایی 2 تا 3برابر افزایش یافته نمی‌توان انتظار تثبیت قیمت خودرو با افزایش قیمت‌نهاده‌های تولید مانند فولاد، پتروشیمی و... را داشت. با وجود این، حساسیت‌ها نسبت به افزایش قیمت خودرو بیش از سایر کالاها‌ست.

 با پرداخت تسهیلات ریالی و بهبود شرایط تولید، اکنون تیراژ تولید روزانه خودروهای داخلی چه تعداد است؟
تیراژ تولید ایران خودرو و سایپا در روزهای مختلف هفته متفاوت است اما به‌طور متوسط تولید ایران خودرو و سایپا هر کدام روزانه 1800دستگاه است و این 2شرکت خودروساز روزانه در مجموع 3هزار و 600دستگاه خودرو تولید می‌کنند.

 فروش فوری خودرو تا چه حد در ساماندهی بازار خودرو مؤثر بوده است؟
میزان فروش فوری- نقدی خودروسازان چندان بالا نیست و حداکثر به میزان 20درصد تیراژ روزانه تولید خودروسازان است. با وجود این، همین تعداد عرضه روزانه، باعث شده تا بخشی از التهاب بازار کاهش یابد. هم‌اکنون وزارت صنعت در برنامه هدف‌گذاری تولید خودرو در سال‌98، تولید 550هزار دستگاه خودرو در ایران خودرو و 550هزار دستگاه خودرو در سایپا و 100هزار دستگاه خودرو در سایر شرکت‌های خودروسازی، 20هزار دستگاه خودرو سنگین و در مجموع تولید یک میلیون و 220هزار دستگاه انواع خودرو سبک و سنگین را هدفگذاری کرده است.

آخرین آمار عرضه خودروسازان در قالب تعهدات معوق یا فروش نقدی-فوری چه تعداد بوده است؟
آمارهای عرضه روزانه 2خودروساز بزرگ کشور، فرضیه افزایش قیمت‌ها به‌دلیل کاهش عرضه را رد می‌کند. وزارت صنعت نیز آمارهای تولید و عرضه روزانه را به‌صورت مستمر دریافت می‌کند به‌نحوی که آمار تولید روزانه ایران خودرو در تاریخ 24اردیبهشت‌ماه امسال 1673دستگاه و سایپا 1859دستگاه بوده است. همچنین در تاریخ مذکور سایپا و ایران خودرو هر‌کدام تا 850دستگاه خودرو در قالب تعهدات پیش‌فروش‌های قبلی به بازار عرضه کرده‌اند و میزان عرضه در قالب طرح فروش فوری- نقدی نیز 20درصد بوده است.

مبنای استخراج قیمت فروش فوری نقدی خودروسازان چیست؟
این قیمت‌ها براساس مصوبه ستاد تنظیم بازار تعیین می‌شود. طبق قانون قیمت‌گذاری همه کالاها در اختیار ستاد تنظیم بازار است و سازمان حمایت با محاسبه قیمت تمام‌شده این خودروها، قیمت‌ها را به شرکت‌های خودروسازی ابلاغ می‌کند.
 یعنی با افزایش قیمت بازار، سازمان حمایت قیمت جدیدی برای فروش فوری خودروسازان ابلاغ می‌کند، علت رشد 2 تا 3برابری فروش نقدی محصولات خودروسازان چیست؟
خودروسازان که تغییر قیمتی ندارند. محاسباتی که سازمان حمایت برای تعیین قیمت خودروهای داخلی در سال گذشته انجام داده بود، بر مبنای هزینه‌های تمام‌شده تولید در سال گذشته بوده است. امسال نیز این سازمان قیمت خودروهای تحویلی خودروسازان تا یک تاریخ معین را همانند سال گذشته محاسبه می‌کند و از یک تاریخ معین به بعد براساس قیمت‌های جدید فروخته می‌شود. قیمت پژو‌206 تیپ‌2 و سایر خودروها نیز بر مبنای قیمت‌هایی است که ستاد تنظیم بازار تعیین و ابلاغ کرده است. حتی سال گذشته برای عمل به تعهدات مشتریان، خودروسازان ‌مکلف به فروش برخی محصولات ثبت‌نامی به قیمت گذشته شدند. اینگونه نیست که سازمان حمایت هر روز قیمت‌های جدیدی برای خودروهای داخلی اعلام کند بلکه قیمت‌های استخراج‌شده برای یک دوره زمانی معین ابلاغ و اجرایی می‌شود. قیمت‌های قبلی فروش محصولات خودروسازان مربوط به 7بهمن‌ماه سال گذشته بود. بعد از اینکه تغییر ناگهانی در قیمت تمام‌شده تولید خودرو ایجاد شد، قیمت‌های جدید بازار مطابق با دستورالعمل ستاد تنظیم بازار تعیین و به‌خودروسازان ابلاغ می‌شود. با وجود این، در مورد مبنای تعیین قیمت خودروهای داخلی و قیمت‌های حاشیه بازار باید سازمان حمایت اعلام نظر کند.

 تعطیلی سایت‌های فروش اینترنتی خودرو چه تأثیری بر قیمت‌های حاشیه بازار داشته است؟
علت تعطیلی این سایت‌ها سوداگری برخی افراد بود که با ورود دستگاه‌های نظارتی با آنها برخورد شد. در کشور اتفاقی نیفتاده بود که قیمت خودرو یکباره افزایش لجام‌گسیخته‌ای را شاهد بود. علت آن بود که برخی افراد در قالب خریدار و فروشنده بدون انجام هیچ خرید و فروشی با قیمت‌گذاری بالا، به گرانی خودرو دامن زدند.

 شرایط کنونی تولید و عرضه خودرو تا چه حد تابع لغو یکطرفه قراردادهای تولید مشترک با شرکای خارجی و عقب‌ماندن از برنامه زمانبندی داخلی‌سازی‌ قطعات است و تا چه حد در تعمیق داخلی‌سازی‌ قطعات موفق بوده‌ایم؟
داخلی‌سازی قطعات خودرو همواره در دستور کار وزارت صنعت بوده و پروژ‌ه‌های متعددی برای تعمیق داخلی‌سازی‌ قطعات خودرو تعریف کرده و هر هفته نیز جلسات مستمری برای رصد داخلی‌سازی‌ قطعات داریم. در چند‌ ماه پایانی سال‌97 و ابتدای سال‌98 نیز با تعمیق داخلی‌سازی قطعات به‌ترتیب 40میلیون دلار در ایران خودرو و 38میلیون دلار در سایپا و در مجموع در این دو خودروساز 78درصد کاهش ارزبری واردات قطعات را شاهد بوده‌ایم. همچنین با ایجاد نمایشگاه‌های دائمی در ساپکو و سازه‌گستر از همه افرادی که توانایی ساخت داخل قطعات خودرو را دارند، دعوت کرده‌ و آماده هستیم تا همه حمایت‌های دولتی را روی این موضوع متمرکز کنیم. این امر محدود به ساخت قطعات خودرو نبوده و در همه صنایع، از صنایع غذایی گرفته تا صنایع دارویی، لوازم خانگی و... دنبال می‌شود. مقام معظم رهبری نیز اخیرا بر افزایش داخلی‌سازی قطعات تأکید کرده‌اند و با قدرت بیشتر این موضوع را پیگیری می‌کنیم.

 با این روند چرا هنوز هم ارزبری 2500دلاری برای تامین قطعات پژو و پراید را شاهد هستیم؟
 این هزینه دربرگیرنده کل زنجیره تأمین (از مواداولیه تا قطعه‌سازان) است زیرا برخی از مواداولیه مورد نیاز تولید قطعات نیز در خارج از کشور تأمین می‌شود. تمام پروژ‌ه‌های تعریف‌شده برای تعمیق داخلی‌سازی‌ قطعات خودرو برای کاهش ارزبری تولید قطعات خودرو بوده، بر این اساس تعهد کرده‌ایم که در سال‌98 به میزان 20درصد ارزبری تامین قطعات خودرو را کاهش دهیم. 78پروژه داخلی‌سازی‌ قطعات خودرو در یک شرکت و 100پروژه اجرایی در 2شرکت خودروسازی برای تعمیق داخلی‌سازی‌ را در دستور کار داریم که بخشی از این پروژه‌ها در سال‌98 وبخش دیگری در سال‌99 اجرایی خواهد شد.

پیش از این اخباری مبنی بر داخلی‌سازی‌ پژو‌301 مطرح شده بود، این خودرو تا چه زمانی رونمایی خواهد شد؟
 تا چند هفته آینده پژو‌301 با حضور وزیر صنعت رونمایی خواهد شد. تولید این خودرو با داخلی‌سازی‌ بالا آغاز خواهد شد و تولید قطعات این خودرو بدون مشارکت پژو و در چارچوب بهره‌گیری از توانمندی قطعه‌سازان داخلی صورت گرفته است. با این روند شرکت‌های داخلی زنجیره ‌اصلی تامین قطعات پژو‌301 خواهند بود. پس از رونمایی این خودرو، روند تولید و عرضه آن طی فرایند تعریف‌شده دنبال خواهد شد و با سفارش قطعات به قطعه‌سازان، کار ساخت قالب‌های قطعات پژو301 در داخل کشور شروع می‌شود و به‌طور قطع این خودرو در سال‌جاری تجاری‌سازی و به بازار عرضه خواهد شد. این خودرو در تیراژ انبوه و برای تامین بخشی از نیاز بازار داخلی تولید خواهد شد.

رویکرد وزارت صنعت به واگذاری باقیمانده سهام دولت در شرکت‌های خودروسازی تا پایان امسال چیست؟
وزارت صنعت اصلاح ساختار سهامی شرکت‌های خودروسازی را در دستور کار دارد و یکی از محورهای برنامه 10گانه‌ای است که سال گذشته برای رشد تیراژ تولید خودرو ارائه کرده است. همچنین اصلاح ساختارهای سهامداری، مدیریتی و مالکیتی این شرکت‌ها که در این زمینه وزارت صنعت برنامه اجرایی دارد. در زمینه اصلاح ساختار خودروسازان در حال فعالیت هستیم و برای تحقق این هدف برنامه‌ای را در حال اجرا داریم که با اجرای آن برخی فرایندهای نادرست کنونی در خرید و فروش سهام شرکت‌های زیرمجموعه اصلاح خواهد شد.

   تأثیرپذیری بازار خودرو از شرایط پیرامونی

زمانی که وزارت صنعت تصمیم به الزام خودروسازان برای فروش فوری 20درصد تیراژ روزانه تولید محصولات ایران خودرو و سایپا گرفت، قیمت‌های خودرو در بازار اوج گرفته بود، اما عرضه فوری 20درصد تیراژ روزانه خودروسازان باعث توقف سیر صعودی قیمت‌ها و حتی نزولی‌شدن این قیمت‌ها شد. اما باید بپذیریم که قیمت خودرو به نرخ ارز و میزان تقاضای بازار وابسته است، وقتی یکباره جهش نرخ ارز اتفاق افتاد، حس بازار و برخی شیطنت‌ها موجب افزایش قیمت خودرو شد. درصورتی که جهش نرخ ارز را شاهد نبودیم، ساماندهی بازار خودرو راحت‌تر بود، این موضوع باعث هجوم سرمایه‌های سرگردان و شکل‌گیری تقاضای کاذب در بازار خودرو شد. به‌طور کلی بازار خودروی ایران یک میلیون مشتری دارد اما اکنون شاهد هجوم 2میلیون تقاضای خرید به این بازار هستیم که نیمی از آنها متقاضیان واقعی نبوده و تنها با هدف کسب سود وارد این بازار شده‌اند. در سال‌97 به‌رغم همه مشکلات، 950هزار دستگاه خودرو تولید شد، درحالی‌که با این تیراژ تولید در سال‌95 مجبور به اجرای طرح فروش لیزینگی(پرداخت تسهیلات خرید) خودرو شدیم اما اکنون به یکباره با بازشدن سامانه فروش 260هزار نفر برای خرید خودروی پراید مراجعه می‌کنند. این موضوع ناشی از شرایط پیرامونی است و خودروساز تقصیری ندارد.