حلقه گمشده فرهنگ در رانندگی

مریم سمائی 

ترافیک یکی از مسائل مهم و پیچیده شهری است که با زندگی روزمره شهروندان عجین شده و هر روز بیش از پیش آزارشان می‌دهد. بسیاری از کارشناسان ترافیک فقدان فرهنگ صحیح رانندگی و عدم‌پایبندی به قوانین را ازجمله مهم‌ترین علل ترافیک می‌دانند و معتقدند که مهم‌ترین روش ارتقای فرهنگ در جامعه آموزش است اما در سال‌های اخیر چقدر آموزش‌هایی که به طرق مختلف از رسانه‌های متفاوت ارائه شده توانسته فرهنگ رانندگی را تصحیح کند؟ آیا پولی که از جریمه رانندگان خاطی کسب می‌شود صرف فرهنگسازی و آگاهی‌بخشی می‌شود؟ چه اتفاقی افتاده که برخی از پشت‌فرمان‌نشینان با علم و آگاهی به حوادث، باز هم قوانین را زیر پا می‌گذارند؟ 

تاخر فرهنگی در بهره‌مندی از تکنولوژی
محمدعلی الستی، استاد و پژوهشگر جامعه‌شناسی ارتباطات در این‌باره به درنگ می‌گوید: هنوز فرهنگسازی‌ برایمان اهمیت ندارد و کسانی هم که در کار فرهنگسازی‌ هستند کار اثرگذاری ارائه نمی‌دهند. بسیاری از کشورهای در حال توسعه بعد از ورود تکنولوژی با تاخر فرهنگی مواجه می‌شوند؛ در واقع تکنولوژی را خیلی زود وارد می‌کنند اما فرهنگ آن همزمان وارد نمی‌شود درحالی‌که در کشورهای توسعه یافته تکنولوژی و فرهنگ متناسب با یکدیگر رشد می‌کنند و پیش می‌روند بنابراین نخستین مشکل ما در ایجاد ترافیک و عدم‌فرهنگ صحیح رانندگی توسعه نامتوازن فرهنگ و تکنولوژی است. او می‌گوید: متأسفانه فرهنگ خودرو در تولید‌کننده، عرضه‌کننده و مصرف‌کننده نهادینه نشده و وضعیت خطرناکی را ایجاد کرده است. از سوی دیگر تلاشی هم نمی‌شود که فرهنگ ترافیک بهبود پیدا کند؛ چرا که اساسا فرهنگ اهمیتی ندارد. حتی کسانی هم که جاده‌ها و راه‌ها را می‌سازند با فرهنگ ترافیکی آشنا نیستند و نمی‌توانند مطابق تکنولوژی وارد شده فرهنگ را هم جلو ببرند. الستی اضافه می‌کند: معمولا کسانی که می‌خواهند فرهنگ ترافیک را اصلاح کنند افراد اهل نمایش بوده و هستند؛ یعنی فقط تصور می‌کنند اگر در برنامه تلویزیونی فرد خاطی را شخصیت منفی جلوه دهند کار فرهنگی انجام داده‌اند درصورتی که اگر قرار بود اینگونه فرهنگ رانندگی اصلاح شود خیلی از مسائل دیگر هم تا‌کنون اصلاح شده بود. ما هنوز قدرت شناسایی عوامل مؤثر فرهنگی را نداریم و نمی‌دانیم برای تولید محتوا کردن چطور می‌توان از هر رسانه استفاده کرد. رسانه‌ها عامل مؤثری در ترویج فرهنگ هستند اما ما فقط برنامه نمایشی تولید کرده‌ایم و به خیال خودمان کار فرهنگی انجام داده‌ایم.
مشکل ما از یک سو فقدان اهمیت و از سوی دیگر فقدان دانش در تمام کسانی است که باید این کار را انجام بدهند. 

فرهنگسازی‌ با 5درصد
اعمال قانون در کنار فرهنگسازی‌ مهم‌ترین عنصرهای مقابله با افزایش تخلف‌های رانندگی و خسارت‌های آن است. در این زمینه کمتر کسی است که مخالف برخورد قانونی جدی‌تر با رانندگان متخلف باشد اما بعد فرهنگسازی‌ نیز به یقین نقش مهمی در کنترل رانندگی خطرساز دارد. اگر پلیس راهنمایی و رانندگی نرخ جریمه‌های رانندگی را هر چند سال یک‌بار افزایش می‌دهد باید درصد مناسبی از این جریمه‌ها را در بخش فرهنگسازی‌ هزینه کند. براساس قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب 24 اسفند‌ماه سال89، وجوه حاصل از جریمه‌های تخلفات رانندگی در سراسر کشور به‌حساب درآمد عمومی کشور نزد خزانه‌داری کل واریز می‌شود تا علاوه بر بودجه سالانه به شهرداری‌ها و دهیاری‌های ذی‌ربط، به وزارت راه‌و‌ترابری و پلیس راهنمایی و رانندگی تخصیص داده شود.جالب است که از کل وجوه حاصل از جریمه‌های تخلفات رانندگی تنها 5درصد برای تبلیغ در راستای ارتقای فرهنگ رانندگی و رعایت مقررات آن در اختیار پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی قرار می‌گیرد تا از طریق دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط هزینه شود.