اعجاز باران در بجستان

 زهره رضانژاد|  خراسان رضوی ـ خبرنگار:


این روزها از باران زیاد شنیده‌ایم، بارانی که در بعضی مناطق از حد سیراب شدن گذشت و سیلاب شد. به ناچار سیل واژه‌ آشنای پرتکرار گفتمانمان شد. گفتمانی از جنس همدردی و همراهی با هموطنان سیل‌زده و همین خود علتی شد که کمتر مجالی پیش ‌آید تا از اعجاز باران بگوییم و روح تازه‌ای که در بسیاری از مناطق و به‌خصوص مناطق کویری دمیده شد. 

بیابان‌ها و دشت‌هایی که پس از تحمل خشکسالی‌های پیاپی، امسال دوباره سبز شدند و اکوسیستم‌هایی که دوباره احیا شدند. از جمله‌ این مناطق، بیابان‌ها و دشت‌های شهرستان بجستان خراسان رضوی بود. بعید بود در مسیرهای جاده‌ای بجستان تردد کنی و دشت‌های وسیع گل‌های رنگارنگ برای لحظه‌ای نظرت را جلب نکند. 

پای صحبت‌های «مجتبی رضانژاد» رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست بجستان نشستیم تا در مورد وضعیت طبیعی منطقه برایمان بیشتر توضیح دهد. وی در ابتدا با اشاره به رشد بارندگی‌های امسال نسبت به سال‌های گذشته گفت: با توجه به بارندگی‌های مناسب و به موقع، امسال در همه عرصه‌های طبیعی شهرستان و به‌خصوص مناطق حفاظت‌شده هلالی و افتخار، شاهد رویش گل‌ها و گیاهان مرتعی زیادی بودیم. دشت‌های وسیع گل لاله با رنگ‌های متنوع زرد، قرمز و نارنجی از جاذبه‌های گردشگری منطقه در ایام نوروز بود که گردشگران زیادی را به خود جذب کرد تا ساعاتی را در این دشت‌ها سپری کنند و از هوای پاک و طبیعت زیبا لذت ببرند. 

وی همچنین به تاثیر مثبت باران‌ها بر محیط‌زیست منطقه اشاره کرد و ادامه داد: در سال‌های گذشته به دلیل خشکسالی‌های پیاپی، علوفه‌ مراتع در مناطق تحت مدیریت این شهرستان به شدت کم شده بود به طوری که این کمبود باعث شده بود پستاندارانی مانند قوچ، میش و آهو به مزارع مردم هجوم آورند و علاوه بر خسارت به کشاورزان، جان این حیوانات نیز در معرض خطر قرار گیرد. به همین دلیل برای جلوگیری از خسارت به کشاورزان و تامین علوفه‌ حیات وحش، اداره حفاظت محیط‌زیست منطقه هر سال چندین تن علوفه در مناطق توزیع می‌کرد. 


کمبود آب، معضل حیات وحش

رضانژاد کمبود آب را از دیگر معضلات دوره خشکسالی برشمرد و عنوان کرد: در بیشتر مناطق و به‌خصوص در منطقه‌ حفاظت‌شده‌ افتخار چشمه‌ طبیعی وجود ندارد و نیاز حیات وحش از طریق سنگ‌آب‌ها تامین می‌شود. 

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست بجستان در توضیح سنگ‌آب گفت: سنگ‌آب‌ها حوضچه‌های طبیعی در مسیر آبراهه‌های مناطق سنگلاخی و صخره‌ای هستند که با اندک بارانی آبگیری شده و آب برای مدت طولانی درون آن باقی می‌ماند و مانند یک آبشخور در تامین آب مورد نیاز حیات وحش موثر است. در سال‌هایی که بارندگی کم باشد این سنگ‌آب‌ها در فصل گرم سال کم‌آب می‌شوند که برای جبران این کمبود و تامین آب حیات وحش 18 آبشخور ساخته شد. این آبشخورها به وسیله تانکر آب‌رسانی می‌شد و هزینه‌های زیادی نیز دربر داشت.

وی افزود: کمبود آب و علوفه در منطقه به حدی بود که حتی خیران و دوستداران طبیعت و محیط‌زیست نیز دست به کار شدند و با اهدای علوفه و ساخت آبشخور در قالب طرح نذر طبیعت به حفاظت محیط‌زیست کمک کردند. در این میان می‌توان به «جمعیت نذر طبیعت ایران» اشاره کرد. سال گذشته این گروه از سراسر ایران کمک‌های زیادی را برای حیات وحش بجستان جمع‌آوری کردند. همچنین سازمان مردم‌نهاد «نذر طبیعت چکاوک» بجستان نیز با ساخت آبشخور و بند خاکی به محیط‌زیست کمک زیادی کردند. 

رضانژاد توضیح داد: خوشبختانه بارندگی‌های مناسب و به موقع امسال باعث جان‌بخشی به طبیعت شهرستان و احیای زیستگاه گونه‌های مختلف جانوری پس از 2 دوره خشکسالی شد. آبگیری سنگ‌آب‌ها و احیای مراتع با پوشش گیاهی خوب بسیاری از مشکلات منطقه را حل کرد و امیدواریم این روند ادامه داشته باشد. وی در پایان با انتقاد از افرادی که با چیدن گل‌ها و ریختن زباله در طبیعت خسارات جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست وارد می‌کنند، از مردم خواست در سال جدید شعار «حفاظت از گونه‌های زیستی و نه به پلاستیک» را سرلوحه عمل خود قرار دهند، چراکه با حفظ گونه‌های زیستی گیاهی و جانوری بقای محیط‌زیست تامین می‌شود و با استفاده‌ کمتر از پلاستیک و نریختن زباله در طبیعت، سلامت خود و محیط‌زیست را تضمین خواهیم کرد. 


تزریق ٨٠٠ هزار مترمکعب آب به سفره‌های زیرزمینی 

رئیس منابع طبیعی و آبخیزداری بجستان از تاثیر مثبت بارندگی‌ها بر منابع طبیعی بجستان خبر داد و گفت: از آنجا که بهبود و تقویت منابع طبیعی با نزولات آسمانی ارتباط مستقیم دارد و خشکسالی‌های چند ساله اخیر تاثیر سوئی بر پوشش گیاهی منطقه داشته، خوشبختانه با افزایش بارندگی‌ها در سال جاری، مراتع و عرصه‌های طبیعی از لحاظ پوشش گیاهی از وضعیت بسیار خوبی برخوردارند. 

«مصطفی خاکپور» با اشاره به اقلیم منطقه و وضعیت توپوگرافی آن، فرسایش بادی و بیابان‌زایی را یکی از بزرگ‌ترین معضلات منطقه دانست و افزود: با توجه به این‌که شهرستان بجستان یکی از شهرستان‌های بیابانی استان است و کانون‌های بحرانی فرسایش بادی دارد، بارندگی‌ها علاوه بر افزایش تولید علوفه در واحد سطح و تاثیر مثبت در دامداری منطقه، افزایش پوشش گیاهی و به دنبال آن تثبیت فرسایش بادی به ‌ویژه در نقاط بحرانی را به همراه داشته است.وی ادامه داد: به دنبال بارندگی‌های خوب و چشمگیر در منطقه امسال اکثر بندهای خاکی و ملاتی بجستان آبگیری و تعدادی هم سرریز شده‌اند. همچنین حجم قابل توجهی از رواناب‌ها در پشت سازه‌های آبخیزداری ذخیره و باعث تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی شده است.

 به طوری که در یک بارندگی حدود 800 هزار مترمکعب رواناب در سازه‌های آبخیزداری ذخیره و به سفره‌های آب زیرزمینی تزریق شد. رئیس منابع طبیعی و آبخیزداری بجستان درباره اهمیت منابع طبیعی اظهار کرد: حفاظت و توسعه‌ منابع طبیعی بستری برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی است، در این زمینه اجرای پروژه‌هایی نظیر آبخیزداری، حفاظت خاک، مقابله با بیابان‌زایی، تثبیت ریزگردها و کنترل کانون‌های بحرانی فرسایش بادی جزو طرح‌های اولویت‌دار با هدف حفاظت و تقویت منابع پایه، توسعه‌ پایدار و در نهایت ارتقای توان تولید ملی است.

خاکپور یادآور شد: در سال گذشته اعتباری بالغ بر 11 میلیارد ریال از محل صندوق توسعه ملی به شهرستان بجستان اختصاص یافت. این اعتبار صرف طرح‌های آبخیزداری، فعالیت‌های بیولوژیک مثل کپه‌کاری و نهالکاری و برگزاری دوره‌های آموزشی ترویجی شد. بنابر اطلاعات هواشناسی منطقه، میزان بارندگی سال زراعی گذشته 5/94 میلی‌متر بوده در صورتی که بارندگی امسال تاکنون به میزان ٢١٣ میلی‌متر گزارش شده و با توجه به این‌که سال زراعی هنوز به پایان نرسیده است امکان افزایش آن وجود دارد.