شهری برای کودکم

سیدچمران موسوی/ کارشناس و پژوهشگر مطالعات شهری

کودک امروزی به‌دلیل معماری خاص شهری و در کنار آن تربیت‌های خاص، کمترین میزان تعامل و برخورد را با اطرافیان دارد و متأثر از بی‌نظمی معماری شهری و فشارهای روانی حاصل از آن، دچار مشکلات عدیده‌ای است.

کودکان و نوجوانان جامعه ما با مجموعه‌ای از خواسته‌ها و نیازهای خاص خود، استفاده‌کنندگان محیط ساختگی ما هستند . پیامد این محدودیت آن است که کودکان امروز ایران بیشتر در محیط‌هایی رشد می‌کنند که برایشان خسته‌کننده است. مهم‌ترین پیامد منفی اینگونه رشد کودکان این است که نمی‌توان از این کودکان انتظار انسان‌هایی جسور، خلاق و کنجکاو را داشت. کودکانی که در محیط‌هایی با کیفیت پایین از نظر تحرک، انعطاف‌پذیری و فعالیت آزاد زندگی می‌کنند به‌تدریج تبدیل به مصرف‌کننده افکار خواهند شد نه تولیدکننده.با توجه به شرایط کودک، عواملی که می‌تواند بر رشد او مؤثر واقع شود، در سه مرحله قابل تشخیص است که در دو مرحله اول خارج از اختیار و مرحله سوم در اختیار انسان است. مرحله اول شامل وراثت، مرحله دوم شامل محیط و کلیه مقتضیات آن و مرحله سوم شرایط خود فرد به‌عنوان عامل تصمیم‌گیری است.  

نقش اصلی مدیران شهری باید تبدیل فضاهای باز به مکان تعاملات اجتماعی کودکان و محیط نمادین برای افزایش حس تعلق در آنها باشد. فضا در حوزه شهرسازی به عناصر ویژه‌ای در شهر گفته می‌شود که واجد ارزش‌های زیبایی‌شناختی و دارای حیات و فعالیت باشد. خیابان‌ها، میادین و عناصر عمومی شهری مانند پارک‌ها و فضاهای باز و ورزشی ازجمله فضاهای شهری محسوب می‌شوند. کودکان از فضاهای شهری درس‌هایی می‌آموزند که ممکن است آنان را از نظر رفتاری بیش از آموزه‌های خانه و مدرسه متاثر سازد؛ بنابراین امنیت فضای شهری به‌منظور رفت‌وآمد کودکان بسیار مهم و قابل توجه است. با این تفاسیر، محله‌ها و فضاهای درون آنها از نظر ارتقای سطح روابط سالم اجتماعی، در درجه نخست باید برای کودکان به‌وجود‌ آید. در طراحی فضای شهری برای کودکان باید فضای بازی را مدنظر قرار داد. این اصلی‌ترین نیاز کودکان در هر مکان و زمانی است.  طراحان شهری معتقدند که این فضا تنها به نصب وسایل بازی محدود نمی‌شود بلکه شامل نصب نوعی از مبلمان شهری نیز هست که هیجان، کنجکاوی و خلاقیت کودکان را تحریک می‌کند و آنها را به کشف وامی‌دارد. فروشگاه‌های جذاب، میادین دارای آبنما و المان‌های خاص، فضاهای سبز و مبلمان شهری دارای کارکردهای چندگانه هم از این جمله‌اند. با اهمیت دادن بیشتر به ابعاد کاربردی، اهداف و معیارها از وضوح بیشتری برخوردار می‌شوند و ارزیابی و بهبود اعمال نیز ارتقا می‌یابد. امید است در آینده نزدیک شاهد توجه و اقدام‌های جدید در شهرها برای ایجاد مکان‌های دوستدار و پذیرای کودک باشیم تا در رسیدن به‌خودشکوفایی کودکان‌مان که بالاترین سطح سلامت روانی انسان‌هاست نقش بارزی را ایفا کنیم.