ناگهان فرار

آوین آزادی 

تابلوی توقف، ناگهان در مقابل بسیاری از شرکت‌های خارجی قرار گرفت. برخی به‌تازگی فعالیت خود را آغاز کرده بودند، گروهی در مرحله امضای قرارداد بودند و بخشی دیگر مرحله تفاهم اولیه را پشت سر می‌گذاشتند. آمریکا از برجام به شکلی غیرقانونی خارج شد و برخی از رشته‌هایی که برای استفاده از حضور سرمایه‌‌گذاران خارجی و شرکت‌های بزرگ بافته بودیم را پنبه کرد. 

از اردیبهشت سال گذشته که دونالد ترامپ -رئیس‌جمهور آمریکا- رسما خروج این کشور از توافق هسته‌ای ایران را اعلام کرد تا الان که دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران اجرا می‌شود ده‌ها شرکت و بانک اروپایی و آسیایی از کار کردن با ایران عقب کشیده‌اند؛ شرکت‌هایی که به گفته خودشان اگرچه تمایل به حضور در بازار 80میلیونی ایران دارند، اما توانایی مقابله با جریمه‌های سنگین وزارت خزانه‌داری آمریکا را ندارند. اما مهم‌ترین شرکت‌هایی که در یک سال اخیر با ایران خداحافظی کرده‌اند، کدامند؟

نفت و انرژی

شرکت انرژی نایارا (هند): نایارا در ‌ماه ژوئن اعلام کرد که واردات نفت خام خود از ایران را در ماه‌های سپتامبر و اکتبر به نصف می‌رساند. این کاهش، همزمان با تلاش هند برای گرفتن معافیت از تحریم‌های آمریکا برای معامله با ایران صورت گرفت. هند که دومین مشتری نفتی ایران است گفته  تحریم‌های آمریکا علیه ایران را به رسمیت نمی‌شناسد، ولی در پی حفاظت از تأثیر احتمالی واکنش آمریکا بر شرکت‌های بزرگ هندی و سیستم مالی این کشور است.

کرکوس (انگلیس): شرکت بریتانیایی کرکوس در تابستان 97، قرارداد ساخت نیروگاه خورشیدی ۶۰۰ مگاواتی در ایران را به‌دلیل بازگشت تحریم‌های آمریکا متوقف کرد. ارزش این پروژه ۵۷۰میلیون دلار برآورد شده بود. قرار بود بعد از تکمیل، این نیروگاه به ششمین نیروگاه بزرگ خورشیدی جهان تبدیل شود. 

توتال (فرانسه):  زمستان سال96، قرارداد بزرگی با شرکت توتال برای توسعه فاز 11 میدان گازی پارس‌جنوبی ایران امضا شد؛ قرارداد ناکامی که تابستان سال97، برای همیشه لغو شد. شرکت توتال، امضا‌کننده یکی از بزرگ‌ترین قراردادهای خارجی با ایران پس از توافق هسته‌ای، در بهار سال97 اعلام کرد که اگر از آمریکا معافیت از تحریم نگیرد، فعالیت‌های خود را در ایران متوقف می‌کند. خروج کامل این شرکت از ایران که بعد از برجام قراردادی معادل 4میلیون و ۸۰۰هزار دلار برای توسعه میدان گازی پارس‌جنوبی امضا کرده بود، چند‌ماه بعد به شکل رسمی اعلام و تأیید شد.

انی (ایتالیا): آمریکا که از برجام خارج شد، شرکت نفتی انی ایتالیا اعلام کرد که هیچ برنامه‌ای برای انجام پروژه‌های تازه‌ در ایران ندارد. این شرکت در ماه‌های پایانی سال96، قراردادی اولیه برای آغاز پروژه‌های تحقیقاتی نفت و گاز  با ایران امضا کرده بود.

بیمه

آکسا(فرانسه): شرکت بیمه آکسا هم کمی بعد از بدعهدی آمریکا، هرگونه قرارداد بیمه‌ دریایی جدید را با ایران به حالت تعلیق درآورد. این شرکت بعد از اعلام توافق هسته‌ای ایران در سال۲۰۱۵، کشتی‌ها و محموله‌های ایران را از طریق طرف‌های غیرایرانی بیمه می‌کرد.

آلیانس (آلمان): این شرکت بزرگ بیمه آلمانی یک هفته بعد از اعلام خروج آمریکا از برجام گفت که در حال بررسی طرح‌هایی است تا فعالیت‌های خود در ارتباط با ایران را کاهش دهد.

کشتیرانی و دریایی

شرکت کشتیرانی مرسک (دانمارک): بزرگ‌ترین شرکت حمل‌ونقل دریایی جهان در‌ماه می اعلام کرد که تا تاریخ چهارم نوامبر ۲۰۱۸ و در واکنش به بازگشت تحریم‌های آمریکا، معاملات خود با مشتریان ایرانی را کاهش می‌دهد. این شرکت بعد از برجام گفته بود که فعالیت‌های تجاری خود را با ایران از سر می‌گیرد؛ وعده‌ای که هرگز محقق نشد.

خطوط هوایی

ایرباس (فرانسه): هواپیماهای پسابرجامی یکی از شیرین‌ترین دستاوردهای مذاکره تاریخی ایران و آمریکا بودند. اما شرکت صنایع هوایی ایرباس روز پانزدهم مرداد‌ماه سال97، در واکنش به تصمیم آمریکا، اعلام کرد که هواپیمای دیگری در اختیار ایران قرار نخواهد داد. این در حالی است که ایرباس قراردادی برای فروش ۱۰۰هواپیمای مسافربری به ایران امضا کرده بود که تنها 3فروند از این هواپیماها تحویل ایران شد.

بوئینگ (آمریکا): شرکت بوئینگ برای نخستین‌بار در چهار‌دهه اخیر قراردادی ۲۰‌میلیون دلاری برای فروش هواپیمای مسافربری به ایران امضا کرده بود اما وزیر خزانه‌داری آمریکا همزمان با اعلام خروج این کشور از برجام تأیید کرد که مجوز بوئینگ و ایرباس برای فروش هواپیما به ایران لغو شده است. بوئینگ با وجود همه تلاش‌های مقامات داخلی ایران، هیچ هواپیمایی به ایران تحویل نداد.

خودروسازی

ولوو (سوئد): شرکت سوئدی ولوو در مهر‌ماه امسال اعلام کرد که به‌دلیل تحریم‌های آمریکا فعالیت‌های مربوط به مونتاژ کامیون در ایران را متوقف می‌کند. سخنگوی ولوو گفت بخش ماشین‌های سنگین این شرکت قادر به دریافت مبالغ فروش قطعاتی که به ایران می‌فرستد نیست و دیگر نمی‌تواند در ایران فعالیت کند. بنا بر گزارش‌ها، پیش از اعلام تحریم‌های آمریکا شرکت ولوو برنامه‌ای برای تبدیل ایران به یکی از مرکز اصلی بازار خلیج‌فارس و شمال آفریقا در دست داشت.

اسکانیا (سوئد): شرکت خودروهای سنگین اسکانیا بعد از تنش‌های ایجاد‌شده توسط آمریکا، اعلام کرد سفارش‌های خود را که تا نیمه تیر‌ماه 97 قابل تحویل نباشد، لغو می‌کند. شرکت اسکاینا بعد از توافق هسته‌ای ایران و آمریکا اعلام کرده بود که برای تحویل ۱۳۵۰ اتوبوس به شهر اصفهان و 4 شهر دیگر، با ایران توافق همکاری امضا کرده است.

رنو (فرانسه): قرار نبود رنو بازار ایران را ترک کند اما با وجود اینکه این خودروساز مهم در بازار آمریکا حضور ندارد، در فروردین سال97 اعلام کرد که با بازگشت موج تحریم‌ها علیه ایران، فعالیتش در کشور ما متوقف خواهد شد. سهام اصلی شرکت خودروسازی نیسان که در آمریکا فعال است، در تملک شرکت رنو است. رنو بعد از برجام قراردادی با سازمان گسترش و صنایع نوسازی ایران برای ایجاد مراکز توزیع و همینطور شبکه فروش و خدمات پس از فروش در ایران امضا کرده بود. این شرکت قرار بود سالانه ۱۵۰هزار خودرو در ایران تولید کند.

پژو سیتروئن (فرانسه): همزمان با رنو، گروه خودروسازی فرانسوی پی‌اس‌ای (پژو-سیتروئن) اعلام کرد که برای پرهیز از نقض تحریم‌های آمریکا، فعالیتش را در ایران تعلیق می‌کند. این خبر در حالی منتشر شد که این گروه پیشتر گفته بود که با وجود خروج آمریکا از برجام، استراتژی حضور خود را در بازار ایران تغییر نمی‌دهد.

بانک و مالی

بانک کونلون (چین): این بانک که به‌عنوان یکی از کانال‌های اصلی انتقال پول بین ایران و چین شناخته می‌شد تحت کنترل شرکت ملی نفت چین است. کونلون چند‌ماه بعد از خروج آمریکا از برجام به مشتریان خود خبر داد که از‌ ماه نوامبر دیگر پرداخت‌های ایران به یوان (واحد پول چین) را نخواهد پذیرفت.

گروه مالی میتسوبیشی (ژاپن): این بانک بزرگ در تبعیت از تحریم‌های آمریکا علیه ایران که می‌تواند منجر به توقف خرید نفت از سوی ژاپن شود، تمام معاملات با ایران را متوقف کرد. تا پیش از این، بخش بزرگی از نقل و انتقالات مالی واردات نفت ژاپن از ایران به‌عهده این بانک بود.

گروه اینجنیکو (فرانسه): این شرکت خدمات پرداخت، در تابستان سال گذشته اعلام کرد که به‌دلیل بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران قصد دارد از این کشور خارج شود. اینجنیکو اعلام کرد که تا چهارم نوامبر (موعد بازگشت دور دوم تحریم‌های ایران) همکاری با ایران را متوقف می‌کند. قرار بود بازار ایران سود خالصی معادل ۱۶میلیون یورو در سال۲۰۱۸ برای اینجنیکو داشته باشد.

راه‌سازی

استادلر ریل (سوئیس): فعالیت‌های این شرکت سوئیسی برای توسعه خط آهن زیرزمینی در تهران متوقف شد. استادلر ریل روز 7 اوت اعلام کرد که در بهمن‌ماه سال96، قصد همکاری خود را به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران اعلام کرده، اما حالا این مذاکرات متوقف شده و پروژه به حالت تعلیق درآمده است. بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد این شرکت قرار بود در قراردادی 4/1میلیون دلاری ۹۶۰واگن قطار زیرزمینی به ایران بفروشد.

زیمنس (آلمان): مدیرعامل زیمنس در ‌ماه می اعلام کرد که به ‌دلیل بازگشت تحریم‌های آمریکا این شرکت هیچ قرارداد تازه‌ای با ایران امضا نخواهد کرد. کشیدن خط آهن برقی بین تهران و مشهد و راه‌اندازی قطار پرسرعت بین تهران و اصفهان ازجمله پروژه‌هایی بود که در تفاهمنامه میان ایران و این شرکت آمده بود. به واسطه خروج آمریکا از برجام، تحویل 3 توربین گازی به ایران هم به حالت تعلیق درآمد.

مخابرات

گروه ام‌تی‌ان (آفریقای جنوبی)
حتی یک شرکت آفریقایی هم در یک سال اخیر ایران را ترک کرد! گروه مخابراتی ام‌تی‌ان، طرح ۷۵۰میلیون دلاری خود برای توسعه اینترنت پرسرعت در ایران با همکاری شرکت ایرانیان نت را به حالت تعلیق درآورد.

*
هواپیماهای پسابرجامی یکی از شیرین‌ترین دستاوردهای مذاکره تاریخی ایران و آمریکا بودند. اما شرکت صنایع هوایی ایرباس روز پانزدهم مرداد‌ماه سال97، در واکنش به تصمیم آمریکا، اعلام کرد که هواپیمای دیگری در اختیار ایران قرار نخواهد داد. این در حالی است که ایرباس قراردادی برای فروش ۱۰۰هواپیمای مسافربری به ایران امضا کرده بود که تنها 3فروند از این هواپیماها تحویل ایران شد