جشن اردیبهشت در طبیعت مینودر

محمدمهدی نعیمیان|  قزوین ـ خبرنگار:



برگزاری جشن باران در پنجاهمین روز از بهار از آیین‌های ویژه قزوین است که هر سال گروه‌های مختلف مردم به ویژه ساکنان محله‌های قدیمی شهر در آن شرکت می‌کنند. در این روز که نزد قزوینی‌ها به پنجاه به‌در معروف است، مردم قزوین منازل خود را ترک می‌کنند و به مصلای شهر می‌روند و آداب این روز را به جا می‌آورند. براساس برخی اسناد تاریخی و اظهارات افراد سالخورده، در گذشته در این مکان یک آب‌انبار و یک مسجد وجود داشت که امروزه فقط بخشی از آب‌انبار به جای مانده است. خانواده‌ها در گذشته در باغ‌های اطراف این آب‌انبار می‌نشستند و پس از تناول غذا و تنقلات که بیشتر نذری بود، بچه‌ها به بازی و سرگرمی مشغول می‌شدند و بزرگ‌ترها نیز نماز باران می‌خواندند. 


 سپاسگزاری از رحمت الهی 

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری استان در این باره به همشهری می‌گوید: این مراسم برای مردم قزوین اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارد و به نوعی سپاسگزاری از رحمت الهی است که در فصل بهار برای مردم نازل می‌شود و از این رو به جشن باران نیز شهرت دارد. علیرضا خزائلی بیان می‌کند: هر سال بیش از چند هزار نفر از مردم استان گرد هم می‌آیند و این روز را جشن می‌گیرند و بعدازظهر روز 19 اردیبهشت مراسم خاصی را برگزار می‌کنند و به شکرانه نعمات الهی نماز جماعت می‌خوانند. 


 پخت غذاهای خاص

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری استان توضیح می‌دهد: مردم در این روز با پخت و توزیع غذاهای خاص با هدف زنده نگه داشتن سنت‌ها و آیین‌های بازمانده از تاریخ تلاش می‌کنند و ما نیز در تلاش هستیم تا بتوانیم در کنار مردم این سنت را به شایستگی در کشور معرفی کنیم. 

وی می‌افزاید: نمازی که به صورت جماعت در محل مصلا برگزار می‌شود دو جنبه را دربر می‌گیرد یک این‌که اگر سالی کم‌آب و کم‌باران را پشت سر گذاشته باشند با این نماز از خداوند طلب بارش باران می‌کنند و اگر سالی پرنعمت و باران را آغاز کرده باشند برای این نعمات از خداوند تشکر می‌کنند. این مراسم در بهترین و خوش آب‌وهوا‌ترین روز سال برگزار می‌شود و آشتی دوباره میان مردم و طبیعت به حساب می‌آید. 


 اجرای تعزیه

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان می‌گوید: یکی دیگر از مراسمی که در این روز در مصلای قزوین برگزار می‌شود، اجرای تعزیه سید و سالار شهیدان است. 

خزائلی خاطرنشان می‌کند: بی‌تردید ساخت مسجد بیرون از شهر و در میان باغ‌ها نشان از انجام مناسکی خاص دارد و از آنجا که مراسم باران‌خواهی از سنت‌های کهن این سرزمین است، احتمال دارد بنای این مسجد که امروزه تخریب شده است از روزگاران قدیم مکان و نیایشگاهی برای مراسم طلب باران بوده باشد. 


 اهریمن خشکسالى

ابراهیم خلج، قزوین‌شناس، درباره فلسفه برگزاری نماز باران در این روز توضیح می‌دهد: مراسم پنجاه به‌در پیش از اسلام در این شهر (زمانى که در شهر قزوین خشکسالى رخ داد) رایج شد. در این مراسم مردم براى طلب باران دعا کردند که از قضا بر اثر دعاى مردم باران فراوانى بارید. 

وى می‌افزاید: طبق اعتقاد مردم قزوین، اهریمن خشکسالى همواره یکى از قدیمى‌ترین دشمنان ایران‌زمین بوده است که براى مبارزه با این دیو علاوه بر حفر قنات و ساخت آب‌انبار مناسک اعتقادى هم باید برگزار شود. 

این قزوین‌شناس تصریح می‌کند: از دیگر آیین‌های کهن مردم قزوین در این روز چمچه خاتون است. در این آیین داخل یک ظرف بزرگ آب می‌ریزند و آن را به پشت بام می‌برند و به وسیله‌ یک چمچه (وسیله‌ای شبیه کفگیر از جنس مس) کم‌کم آب داخل ظرف را به سوی آسمان می‌پاشند. اجرای تعزیه‌ سالار شهیدان در این روز قلوب مومنان و شکرگزاران نعمات الهی را متوجه اهل بیت(ع) می‌کند. بسیاری معتقدند این مکان محل عبور چند تن از امامان معصوم به مقصد شهرری بوده و آنان در این مصلا نماز خوانده‌اند و به همین دلیل مکانی مقدس برای شهروندان قزوین است. 

خلج درباره مصلای امروز می‌گوید: آثار به جای مانده در بخش قدیمی مصلا حاکی از وجود عبادتگاهی است که پس از انقلاب اسلامی مسجدی جدید برای عبادت مومنان در آن بنا شده است. آب‌انبار هم قدیمی است که بر اثر گذشت زمان به خرابه‌ای تبدیل شده است. 


توزیع غذا

این قزوین‌شناس بیان می‌کند: در پنجاهمین روز بهار که در نزد قزوینی‌ها به پنجاه به‌در معروف است، مردم با توزیع عصرانه نظیر آش رشته، دیماج و لقمه‌های پنیر و سبزی نذر خود را ادا می‌کنند. 
وی یادآور می‌شود: در آیینی دیگر به نام کوسه گلین که فراموش شده است پیرزنی با پارچه‌های کهنه‌ عروسکی کوچک درست می‌کرد و همراه کودکان به منازل همسایه‌ها و اهالی شهر می‌رفت و از هر خانه مواد خام برای پخت آش می‌گرفت و پس از پخت آش آن را بین اهالی محل توزیع می‌کرد. 

باور پیشینیان بر این بود که یک روز پس از انجام مراسم کوسه گلین باران خواهد بارید. یکی از اعتقادات دیگر مردم در اجرای این آیین مذهبی این است که پس از بجا آوردن نماز باران، چند قطعه سنگ کوچک را پس از نیت بر دیوار آب‌انبار می‌فشردند و معتقد بودند چنانچه حاجتشان پذیرفته شود، سنگ بدون داشتن ماده چسبناک به دیواره می‌چسبد. 


جایگاه پنجاه به‌در در میان مردم

یکی از اهالی قزوین درباره پنجاه به‌در به همشهری می‌گوید: این مراسم برای قزوینی‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد و هر سال این مراسم را باشکوه‌تر از قبل برگزار می‌کنند. هر سال شاهد این هستیم که گردشگران بسیاری برای شرکت در این مراسم به قزوین می‌آیند و ما پذیرای این افراد هستیم. 
مهدی ضیایی اظهار می‌کند: در این روز مردم غذای سنتی دیماج که از نان خشک، سبزی، پنیر، خیار، گوجه فرنگی، گردو و پیاز داغ تهیه می‌شود به علاوه آش رشته آماده می‌کنند و حتی به صورت نذری به مردم می‌دهند. 

وی ادامه می‌دهد: به‌رغم این‌که بسیاری از سنت‌های قدیمی فراموش شده است، سنت پنجاه به‌در در قزوین هنوز زنده است و مردم حتی بیش از مراسم سیزده بدر برای آن لحظه‌شماری می‌کنند. 


یکی دیگر از اهالی قزوین در این باره به همشهری می‌گوید: برپا کردن آتش و پختن غذا در مصلا از جمله کار‌هایی است که در این روز انجام می‌شود و البته مردم باید به این نکته توجه داشته باشند که آتش‌ها را به حال خود رها نکنند تا خدای نکرده به طبیعت آسیبی وارد نشود. محمدحسین حاجی می‌افزاید: این مراسم که بهانه‌ای است برای جمع شدن دوباره دوستان و اقوام و به جا آوردن سنت پسندیده صله‌رحم موجب شده تا مردم قزوین این مراسم را باشکوه‌تر از هر مراسم آیینی دیگری برگزار کنند. این روز بهانه خوبی است تا از کار و روزمرگی رها شویم و به سراغ طبیعت برویم و ساعاتی هرچند کوتاه را به دور از هیاهوی شهر سپری کنیم. هرچند باید مراقب باشیم که آشتی دوباره با طبیعت موجب آسیب رساندن به آن نشود و طبیعت زیبای شهر را با ریختن زباله آلوده نکنیم.