نگاه
بود و نمود
فرامرز قره‌باغی/ جامعه‌شناس و کارشناس رسانه
تحلیل خبر درواقع بررسی جوانب مختلف یک رویداد، تبعات، مفاهیم و نتایج آن است. هر رخدادی صرف‌نظر از بخش قابل مشاهده آن علل، عوامل و نتایجی دارد که در بسیاری از موارد ظهور آشکاری ندارند. به‌طور مثال در زمان ریاست‌جمهوری جرج بوش پسر، آمریکا مدعی وجود سلاح‌های کشتار جمعی در عراق بود. این ادعا بهانه‌ای برای حمله نظامی به عراق شد اما سلاح‌های مورد ادعای آمریکا هرگز پیدا نشدند. هر دو خبر در زمان خودشان انتشار وسیعی یافتند؛ یعنی اخبار حمله آمریکا و انگلیس به عراق و نادرستی ادعایی که بهانه‌ای برای این حمله شده بود. اما این اخبار به‌خودی‌خود ابهامات فراوان را در این زمینه روشن نمی‌کرد. به این ترتیب تحلیل‌های این دو خبر بودند که در پشت ظاهر این دو رخداد در پی نیت واقعی کاخ سفید از دخالت نظامی در عراق می‌گشتند.
بر این اساس باید گفت که خبر حتی در صورت پرداختن به جزئیات، معمولا دلایل و عوامل واقعه را نشان نمی‌دهد و کندوکاو درباره علل و عوامل با تحلیل اخبار صورت می‌گیرد.
نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که تحلیل خبر، بنا به ماهیت جست‌وجوگر خود با سابقه و پیشینه رویدادها سروکار دارد. با این حال درباره آینده رخدادها ساکت نیست. در کنار هم چیدن داده‌ها و روشن کردن نقاط ابهام می‌تواند تحلیلگر را قادر به اطلاع یافتن از روند آتی رویدادها و حتی درصد احتمال وقوع آنها کند؛ قدرت و مهارتی که به‌ویژه در زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی کاربرد و استفاده فراوانی دارد.
چنین مهارتی را اما نمی‌توان پیشگویی نامید؛ چراکه پیشگویی براساس ایدئولوژی و مبتنی بر باورهای وابسته به آن است. توانایی تحلیل اخبار و رویدادها و رصد آینده از این رهگذر، بیشتر یک نوع پیش‌بینی براساس ویژگی خطی بودن زمان است؛ برداشت دقیق و علمی از مجموع داده‌ها و توصیف و توضیح آینده براساس اوضاع فعلی و نتایج آنها.
