5دهه آزمون و خطا

مائده امینی 

یک فرزانگان، یک علامه حلی؛ سال‌ها پیش کار سمپاد با 6مدرسه آغاز شد. قرار بر این بود که استعدادهای درخشان در قالب 4مرحله آزمون شناسایی و با هزینه کم به تحصیل در فضایی متفاوت بپردازند. همه‌‌چیز با آنچه امروز هست، فرق کرده؛ از دخل و تصرف مدیران مدرسه در کتاب‌ها و درس‌های عمومی و تخصصی تا نوع آزمون ورودی و مفاد آن. تنش‌ها در دهه 80 در این مدارس به اوج خود رسید. خیلی از واحدهای سمپاد، مانند فرزانگان ری یا علامه حلی تهران به حذف دروس عمومی اقدام کرده و درس‌هایی مثل برنامه‌نویسی به زبان پاسکال و کاربرد ریاضیات در زندگی را جایگزین آنها می‌کردند؛ رویکردی که به‌خاطر تحت فشارگذاشتن دانش‌آموزان دوره راهنمایی بارها و بارها مورد انتقاد قرار گرفته بود. دانش‌آموزان و اولیای آنها اما جور دیگری فکر می‌کردند. آنها که در یک رقابت سراسری بزرگ خود را برنده می‌دیدند از فضای تحصیل در مدارس خاص عموما راضی بودند و این مدارس را راهی برای تحقق عدالت آموزشی می‌دانستند. در کنار آن اما منتقدانی هم بر این باور بودند که نباید دانش‌آموزان را با آزمون‌های سنگین در فضاهای رقابتی قرار داد و عده‌ای را پیروز و عده‌ دیگر را شکست‌خورده قلمداد کرد. مدارس استعدادهای درخشان، با همه اما و اگرها سال‌هاست کج‌دارو‌مریز در شرایط متفاوت به حیات خود ادامه می‌دهند؛ مدارسی که اگرچه در سال96، حکم حذف آنها از بدنه آموزشی کشور صادر شد اما آزمون ورودی آنها در سال97 برگزار شد و به‌نظر می‌رسد در سال98 هم برگزار خواهد شد.

قصه از کجا شروع شد؟ 

قبل‌ از تشکیل‌ سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان‌، در همان سال‌های ابتدایی پیروزی‌ انقلاب‌ فقط 2 مرکز آموزشی‌ تحت عنوان «تیزهوشان» در تهران‌ وجود داشت‌ که‌ تحت‌پوشش‌ دفتر کودکان‌ استثنایی‌ فعالیت‌ می‌کرد. در طول‌ سال‌ تحصیلی‌ 67 - 66 با‌ درخواست‌ معاون‌ فرهنگی‌ اجتماعی‌نخست‌وزیر- جواد اژه‌ای- از نخست‌وزیر‌ و رئیس‌جمهور وقت، «سمپاد» جایگاه‌ مستحکم‌تری‌ پیدا کرد.

بر این اساس بنا شد به‌منظور تحقق هرچه بهتر امر شناسایی و پرورش استعدادهای درخشان کشور در سطوح مختلف تحصیلی از این پس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان به‌صورت سازمان وابسته به وزارت آموزش و پرورش اداره شود. به همین واسطه و در همان سال، نخستین مراکز در همدان و کرمان گشایش یافت که مراکز پسرانه «علامه حلی» و دخترانه «فرزانگان» نام گرفت. در مهرماه 67، 2500دانش‌آموز در 18مرکز آموزشی مشغول تحصیل بودند. مراکزی که در این سال افتتاح شدند، فرزانگان امین و شهید اژه‌ای اصفهان، شهید مدنی و فرزانگان تبریز، شهید هاشمی‌نژاد و فرزانگان مشهد، شهید صدوقی و فرزانگان یزد، علامه حلی و فرزانگان اراک، شهید بهشتی و فرزانگان زینب(س) شهرری بودند. در مهرماه68، با افزایش مراکز استعدادهای درخشان به 38 مرکز، نزدیک به 5هزار دانش‌آموز تحت پوشش قرار گرفتند و مراکز شهید قدوسی و فرزانگان قم، میرزاکوچک خان و فرزانگان رشت، شهید‌بهشتی و فرزانگان کرمانشاه، شهیدبهشتی و فرزانگان ارومیه، شهید‌حقانی و فرزانگان بندرعباس، شهید‌سلطانی و فرزانگان کرج، شهید‌بابایی و فرزانگان قزوین، شهید‌بهشتی و فرزانگان اهواز، شهید‌بهشتی و فرزانگان زنجان، شهید‌دستغیب و فرزانگان شیراز افتتاح شدند. روند توسعه سمپاد اگرچه با سرعت قابل توجهی پیش می‌رفت اما در خلال آن وسواس به‌خصوصی وجود داشت. در پایان سال تحصیلی88، سازمان دارای 338 مرکز راهنمایی و دبیرستان بود که 60هزار و 200دانش‌آموز را تحت پوشش خود قرار داده بود. در تمامی این سال‌ها، ریاست این مراکز با جواد اژه‌ای بود. بعد از خداحافظی او با این مجموعه‌، این سازمان دچار تغییرات بسیاری شد.

فراخوان‌هایی که متوقف نمی‌شوند 

کم‌کم زمزمه‌های حذف مدارسی تحت عنوان استعدادهای درخشان جدی‌تر شد. البته پیش از رسیدن به این مرحله، شکل آزمون ورودی به‌طور کلی فرق کرد و طی چند سال تعداد مدارس به شکل عجیبی زیاد شد. 2مرکز از مراکز سمپاد، علوم انسانی را وارد سرفصل‌های تحصیلی خود کردند و تعداد مراحل آزمون ورودی از4 مرحله به یک مرحله کاهش پیدا کرد. سرفصل‌های این آزمون‌ها هم از ریاضی و علوم به همه دروس در مقطع ششم تغییر کرد. این مدارس دیگر مانند سابق با شهریه کم اداره نمی‌شوند و بین 3میلیون تا 5میلیون تومان از خانواده‌ها دریافت می‌کنند. با همه اینها، حالا دیگر 2سال از تصویب قانون این مدارس گذشته اما هنوز فراخوان آزمون‌ ورودی آنها داده می‌شود.