بی‌چهرگان چهره ‌شده

نگار حسینخانی

دوام آوردن انسان‌ها در محیطی که بیش از هر چیز نوستالژیک بودنشان حفظ شده است شاید چندان آسان نباشد. رادیو ازجمله فضاهای صمیمی و همچنان دلگرم‌کننده است که بیش از اهمیت سرگرم‌کنندگی و اطلاع‌رسانی وجه نوستالژیک آن مهم است. همین امر باعث شده بسیاری از کسانی که از رادیو کار خود را آغاز کرده‌اند، به همان محیط محدود نشده و در فضاهای دیگری نفس کشیده‌اند. بسیاری از آنان کار خود را به شکل حرفه‌ای در بستر رادیو آغاز کردند و به چهره‌های رادیویی بدل شدند، عده‌ای با گسترش فعالیت خود در سینما، تلویزیون و... چهره‌های شناخته‌تری شدند و عده‌ای نتوانستند موفقیت خود را به همان قوت در عرصه‌های دیگر ادامه دهند و وجه رادیویی آنها همچنان در کارنامه‌شان نقاط روشن‌تری به‌خود اختصاص داده است. در این گزارش به موفق‌ها یا شکست‌خوردگانی می‌پردازیم که از خاک رادیو ریشه گرفتند.

آغاز فعالیت با صدا



از مهم‌ترین چهره‌های سرشناس که فعالیت خود را از رادیو آغاز کرد اصغر فرهادی بود. او چند سال پیش در گفت‌وگویی با مجله دنیای تصویر گفته بود: «من خیلی تئاتر را دوست دارم و در سالن تئاتر احساس می‌کنم در خانه‌ام هستم. برای همین هرگز فکر نمی‌کردم که به سینما بیایم و بعد در سینما بمانم. من در دانشگاه تئاتر را شروع کردم و بعد کار در آن را ادامه دادم. سپس به رادیو دعوت شدم، تا نمایشنامه بنویسم. چون آن آثار خیلی موفق بودند، شروع به نوشتن سریال‌های تلویزیونی کردم. از آنجا بود که تهیه‌کنندگان سینما به سراغم آمدند و گفتند که داستان‌هایم خیلی برای سینما مناسبند. پس به طریقی به درون این صنعت برده شده‌ام». شاید «گاوبازان» فرهادی به کارگردانی علی عمرانی از آثار موفق او در رادیو محسوب شود. اما از این‌جمله چهره‌های موفق رادیویی می‌توان به مهران مدیری نیز اشاره کرد. «قوقولی قوقو» و تقلید صدای خروس در برنامه کودک نقطه آغازی بر فعالیت‌های مدیری است. او در سال۶۸ وارد رادیو شد و در برنامه «داستان شب» به‌مدت 6سال گویندگی کرد. پس از مدیری ازجمله موفق‌های رادیو، رضا رشیدپور، مجری است. رشیدپور با اجرای برنامه‌های رادیویی کار خود را آغاز کرد و اکنون مجری برنامه «حالا خورشید» در تلویزیون است. او سابقه مجری‌گری در چند برنامه تلویزیونی شبکه5 را برعهده داشت که بعضی از آنها به نوعی توقیف شدند. دوشادوش چنین شهرتی شاید بتوان به فرزاد حسنی اشاره کرد. او که دوره بازیگری را در کلاس‌های حمید سمندریان و امین تارخ گذرانده‌ با اجراهای موفق رادیویی‌اش به تلویزیون نیز دعوت شد. حسنی با اجرای برنامه «کوله‌پشتی» بین سال‌های ۸۳ تا ۸۶ مشهور شد. خلاف حسنی که چندان نتوانست از شهرتش در راستای محبوبیت استفاده کند، مژده لواسانی است. لواسانی که بین بسیاری از مخاطبان رادیو و تلویزیون محبوب است، فعالیت رسانه‌ای‌اش را از 3 ‌سالگی با برنامه «سلام کوچولو» آغاز کرد و بعد از آن با برنامه‌های «بچه‌های انقلاب» و «بوی گلِ آفتاب» همکاری‌اش را با رادیو سراسری ادامه داد و نخستین نویسندگی مستقل برای رادیو را نیز با برنامه «من هم می‌توانم» تجربه کرد و در اجراهای تلویزیونی نیز با اقبال روبه‌رو شد.

نسل اول موفق‌ها

ژاله علو، شاعر، گوینده رادیو، صداپیشه و هنرپیشه تئاتر، سینما و تلویزیون است. او از سال۲۷، به رادیو و گویندگی راه یافت. نخستین فعالیت‌های هنری علو با گویندگی زنده در رادیو و اعلام برنامه‌ها، آغاز شد. سپس به اجرای نمایش‌های رادیویی پرداخت و از پایه‌گذاران برنامه «داستان شب» بود. آخرین حضور تلویزیونی او مجموعه «مختارنامه» و شاخص‌ترین آثارش در سال‌های بعد از انقلاب، مدیریت دوبلاژ سریال «سال‌های دور از خانه» و هنرنمایی در مجموعه تلویزیونی «روزی روزگاری» در نقش خاله لیلا بود. از آن زمره می‌توان به داریوش کاردان هم اشاره کرد. او پس از پیروزی انقلاب با گویندگی شروع کرد و تا سال۵۹ به‌صورت پراکنده و از طریق نوشتن با رادیووتلویزیون همکاری داشت. پس از بازگشت از جبهه بیشتر با تلویزیون و شبکه۲ همکاری کرد. «بخش صورتی» رادیو پیام که مشکلات رانندگی و… را بیان می‌کرد از ابتکارات او در برنامه رادیو پیام بود. اما محمد صالح‌علا یکی از متفاوت‌ترین افراد بود که از رادیو پا گرفت. آغاز فعالیت هنری او از سال۴۷ با قصه‌نویسی و قصه‌خوانی در رادیو و سپس نویسندگی متن برنامه و نمایشنامه بود. پس از آن صالح‌علا فعالیت سینمایی را با ساخت فیلم‌های تبلیغاتی و بازی در «تیغ و ابریشم» مسعود کیمیایی آغاز کرد.

چهره تازه‌تر این طیف رشید کاکاوند است. کاکاوند، پژوهشگر ادبیات پس از تدریس با برنامه رادیویی کارش را در صدا آغاز کرد. او پس از رادیو البرز در برنامه شبانگاهی رادیو پیام کارش را ادامه داد و با برنامه «دو قدم مانده به صبح»، «رادیو هفت» و... چهره شناخته‌تر و محبوب‌تری شد. او که از سال۷۶ به‌صورت اتفاقی وارد رادیو شده بود، سال‌ها در شیفت شب رادیو پیام گویندگی کرد. کاکاوند به تفأل حافظ و قصه‌گویی نیز معروف است.

محبوبان صدا و مغضوبان سیما

شاخص‌ترین چهره محبوب صدا که چندان در حوزه تصویر مورد اقبال قرار نگرفت، جواد آتش‌افروز است. آتش‌افروز که اجرا و طراحی برنامه صبحگاهی «سلام صبح بخیر» را به‌عهده داشت که از سال۶۱ تا ۶۸ از رادیو ایران پخش می‌شد، توانست به چهره محبوبی برای مخاطبان رادیو بدل شود. او که شیوه جدیدی از اجرا را در رادیو آغاز کرده بود، در دهه۷۰ به اجراهای تلویزیونی روی آورد که از آن جمله می‌توان به برنامه طنز و اجتماعی «بعد از خبر» و «مردم ایران سلام» اشاره کرد. اما در این برنامه‌ها نتوانست به محبوبیت دوره صدای خود بازگردد. دیگر چهره نه چندان محبوب رادیو که صدایش شیفتگان خود را داشت سعید پورمحمودی بود. او در سال۸۰ وارد رادیو جوان شد و «خیابان نقره‌ای شب» را برای نخستین‌بار در رادیو جوان اجرا کرد و بعد از مدت کوتاهی وارد رادیو پیام شد. گوینده برتر بخش مستند جشنواره بین‌المللی هفتم رادیو در سال85، گوینده برتر بخش بین‌المللی و دریافت‌کننده تندیس جشنواره، مجری برتر شبکه رادیویی جوان در سال۸۶ و گوینده برتر جشنواره طنز رادیو سال93 در اجرای برنامه تلویزیونی «شهرآورد» در شبکه ۱ سیما و دیگر برنامه‌های تلویزیونی مورد اقبال نبود.

بنفشه رافعی نیز ازجمله این مجریان است. رافعی اگرچه رشته تحصیلی‌اش تئاتر بود، به‌خاطر علاقه‌اش به رادیو به صدا کشانده شد. او سال۸۰ در استان چهارمحال‌وبختیاری کار رادیویی را شروع کرد. رافعی در برنامه‌های «یک صبح یک سلام» و «جوانی آزاد» رادیو جوان سابقه درخشانی داشت. او جوانی‌‌اش را در رادیو سپری کرد، اما در اجراهای تلویزیونی موفق نبود.