تزریق شادی برای مقابله با آسیب اجتماعی مصرف الکل

دکتر مصطفی زارعان|  روانشناس بالینی و عضو هیات علمی دانشگاه تبریز:

مسمومیت بر اثر مصرف مشروبات الکلی یکی از خبرسازترین رویدادهای آذربایجان شرقی در روزهای پایانی سال گذشته و ایام نوروز بود. تمایل به مصرف مشروبات الکلی علی رغم حرام و نکوهیده بودن مصرف آن و با توجه به تابو بودن مصرف الکل در ایران،  نشان از نادرست بودن شیوه برخورد با این معضل بوده و نیازمند نگاه تخصصی به این پدیده است. یک تحقیق جهانی هم  به این نتیجه رسیده که مصرف الکل، هر چقدر هم کم، برای سلامتی مفید نیست و بهترین توصیه پرهیز کامل از نوشیدن آن است.

یکی از دلایل اصلی گرایش، آثار مثبت کوتاه‌مدت مانند رخوت، بی‌حالی، بی‌دردی و سستی است که مصرف الکل به جا می‎گذارد و ذهن فرد به دلیل تحت تاثیر قرار گرفتن ادراک و دچار خلسه شدن، از فشارها و مشکلات منحرف می‎شود و تجربه این حالات برای کسی که تحت فشار زیادی است و راه دیگری برای مبارزه با مشکلاتش ندارد، مزیت به شمار می‎آید. وابستگی روانشناختی از دیگر دلایل گرایش به مصرف الکل و تداوم مصرف است و افراد خطرپذیرتر در مصرف الکل پیشگام هستند و افراد تکانشی که بدون فکر کردن کاری را انجام می‌دهند، رتبه بالاتری در مصرف الکل دارند. 

احتمال مصرف در افراد دارای خانواده با سابقه مصرف الکل که با آداب و رسوم مصرف آشنا هستند، نیز وجود دارد. خشم، ناکامی و عصبانیت در رسیدن به هدف هم بیشترین دلایل مصرف هستند که با وارد آمدن فشارهای اجتماعی و اقتصادی، احساس درماندگی و ناامیدی نیز به ناکامی و خشم اضافه شده و مصرف افزایش پیدا می‌کند.  تلاش برای بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی نیز در این میان بسیار موثر است؛ به طوری که در کشوری مثل ژاپن تلاش‌ها برای بازسازی زیرساخت‎هایی که در بمباران شیمیایی و هنگام وقوع سونامی نابود شده بودند، به زودی نتیجه داد و در پی آن روحیه مردم نیز بازسازی شد. در کشور ما نیز در دوران بعد از جنگ، دهه سازندگی شروع شد و وجود هماهنگی در برنامه‎های اجتماعی برای بازسازی از عوامل موثر در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مثل مصرف الکل و ناکامی بود.

هر چند با وجود تمام سازوکارها نبود مکانیزم‌های تخلیه انرژی در جوانان به علتی برای گرایش به مصرف الکل و روی آوردن به شادی‎های زیرزمینی تبدیل شد. بی‌شک اگر شرایط و بستر لازم برای برخورداری از شادی‌های مشروع و قانونمند به منظور ارضای نیازهای طبیعی انسان فراهم باشد، شاهد کاهش مصرف هستیم، در صورتی که رفتار شادی‌بخش در جامعه ما تجویز نشده است. وقتی جامعه پاسخگوی نیازهای هیجانی، شادی گروهی و ارضای نیازهای مختلف جوانان نیست، آنها شادی‌های زیرزمینی را هم در گزینه‌های انتخابی خود قرار می‌دهند. اگر جامعه‎ای به سمت توسعه حرکت کند، ثبات اجتماعی و اقتصادی نیز در جامعه حاکم خواهد بود.  بر این اساس و با توجه به افزایش آمار تلفات مسمومیت با الکل به نظر می‎رسد وقت آن رسیده است که تمامی ارگان‎ها وارد عمل شده و راه برخورد مناسب با این آسیب اجتماعی را در کنار راهکارهای شادی‌افزا در سطح جامعه، پیدا و عملی کنند.