مهدویت؛ فرهنگ امیدآفرین

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا فؤادیان|  پژوهشگر و کارشناس مهدویت و عضو انجمن مهدویت حوزه:


 باور به مهدویت، هویت‌آفرین و آرمان‌زاست. از این رو یکی از وظایف ما در جشن‌های نیمه شعبان و ولادت حضرت ولیعصر(عج) باید تعمیق چنین باوری باشد که بیش و پیش از هر چیز برای جامعه بشریت امیدبخش است. یکی از تعاریف و برداشت‌هایی که در عرصه مهدویت مطرح است، اشاره به ماهیت این فرهنگ دارد که مهدویت امیدآفرین است، ضمن آن‌که همان طور که اشاره شد می‌تواند هویت انسان را بسازد.
علامه محمدتقی جعفری در آثار خود همچون کتاب شرح نهج البلاغه یا شرح مثنوی معنوی، معارفی را درمورد امام مهدی(عج) بیان کرده که در این باره بسیار ارزشمند است، چه آن‌که مرکز نشر آثار ایشان، همه مباحث مهدویت علامه را در قالب یک کتاب با عنوان «امید» به منتظران اهدا کرده است. جالب این‌که استاد محمود فرشچیان نیز وقتی با سرپنجه توانای خویش تابلویی در مورد مهدویت و امام زمان(عج) به تصویر کشیده، نام آن را امید گذاشته است. بنابراین قطعاً یکی از مولفه‌های مهم تفکر مهدویت و عناصر حیاتی آن همین مقوله کلیدی امید است.

اساساً امید در فرهنگ اسلامی جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد و خدای متعال نیز در قرآن کریم از همه انسان‌ها و در همه عصرها می‌خواهد که امیدوار باشند و آیاتی همچون آیه مبارکه «لَا تَقْنَطُوا مِن رَحْمَةِ اللَّه» در سوره زمر تأکید بر همین قضیه است که هیچ‌گاه نباید از رحمت خدا ناامید شد و به همین خاطر یکی از گناهان کبیره در فرهنگ ما، ناامیدی از رحمت الهی است. در آموزه‌های دینی و کلام اهل بیت(ع) آمده است که شیطان اگر بخواهد به کسی تیر خلاص بزند، او را از رحمت خدا ناامید می‌سازد و بنابراین متوجه می‌شویم که همه حرکت‌های مهم و گام‌های اساسی در جهان از روح امید نشأت می‌گیرد. 

امید است که انسان را به تلاش و حرکت وا می‌دارد و به خصوص در میان نسل جوان، عامل کلیدی نشاط و پویایی به شمار می‌رود. اگر امید در میان انسان‌ها و بشریت نباشد، هیچ سنگی روی سنگ دیگر بنا نخواهد شد، به این دلیل که همه انسان‌ها با امید زنده هستند و امیدوارانه به جلو می‌نگرند و حرکت می‌کنند. امروزه جوامع غربی نیز برای نجات انسان‌ها از بحران‌های اجتماعی، خواهان تزریق روح امید در جامعه خویش هستند، به طوری که حتی از برخی نویسندگان رمان که بسیار قوی و زبردست هستند، می‌خواهند که رمان‌هایی بنویسند که کلیت جهت‌دهی آن به سمت رشد امید در میان مردم باشد و فراتر از این در فیلم‌ها و آثار هنری نیز این مطالبه را از هنرمندان خویش دارند. از این رو متوجه می‌شویم که تأکید بر امید ویژه اسلام نیست بلکه برای همه بشریت است و ما در هر کجای جهان باشیم نیاز به امید داریم، چه آن‌که انسان بدون امید، مرده متحرکی بیش نیست. 

به خصوص برای جامعه ما که باور امام زمانی دارد، همه مهدویت و عصاره آن امید است و به تعبیر برخی استادان، اگر ما کلمه‌ای مترادف برای معنا و مفهوم مهدویت خواسته باشیم پیدا کنیم، کلمه‌ای مانند «امید» بهترین جایگزین است. امروزه در جهان تحقیقات بسیاری صورت گرفته و اثبات شده که جوامع امیدوار پویاتر هستند، ضمن آن‌که دانشمندان غربی در آثار خود، نقش کلیسا و مفهوم دعا و نیایش را برای دمیدن روح امید در جامعه مورد تحلیل و بررسی جدی قرار داده‌اند. 

از آنجایی که امروزه مهدویت مقوله‌ای بین رشته‌ای محسوب می‌شود، بحثی در حوزه روان‌شناسی مهدویت وجود دارد که مهدویت و انتظار سبب کاهش اضطراب‌های اجتماعی می‌شود. در همین زمینه کتاب ارزشمندی با عنوان «روان‌شناسی انتظار» نوشته شده است. بنابراین ما به خوبی می‌توانیم روح جامع در معارف مهدویت را در قالب امید به فردای بهتر و روشن‌تر درک کنیم و آن را به جامعه نشان دهیم و بر این حقیقت تأکید کنیم که انتظار در کاهش اضطراب‌های فردی و اجتماعی و فعال و پویاترکردن جامعه برای رسیدن به فردای بهتر نقش بسزایی دارد.

 از سوی دیگر چنانچه نگاهی دقیق به بیانیه گام دوم انقلاب بیندازیم، درمی‌یابیم که از جمله مطالبات مهم مقام معظم رهبری برای پیمودن گام دوم، تأکید بر فرهنگ و آموزه‌های ناب مهدویت است، چون اساس حرکت و گام نهادن به سوی رشد و تعالی، نیازمند امید به فردایی بهتر است و از این نظر، مهدویت موتور محرکه‌ای برای گام دوم انقلاب به شمار می‌رود.