راست و دروغ ماجرای هور

سیــــلاب خوزستان و خرابی‌های آن همچنان سرخط خبرهاست و تلاش برای مهار سیلاب‌های سرکش در این منطقه ادامه دارد اما در این میان حواشی و شایعاتی نیز درباره اتفاقات خوزستان مطرح شده و بخشی از توان مدیریتی کشور را که باید صرف مهار سیلاب شود معطل خود کرده است. از میان این شایعات، ماجرای مربوط به جلوگیری وزارت نفت از ورود آب به تالاب هورالعظیم و هدایت آن به شهر اهواز بود که در فضای مجازی و برخی رسانه‌های خارجی داغ شد و در چند روز اخیر، بخشی از وقت مدیران ارشد این وزارتخانه را مصروف رد این شایعه کرده است. شایعه‌ای که موجی از مطالبه مردمی برای بازگشایی آب به تالاب هورالعظیم برای جلوگیری از آبگرفتگی شهرها در شبکه‌های اجتماعی به راه انداخت و زمینه را برای ایجاد دوقطبی نفت - مردم مهیا کرد. اما واقعیت چه بود؟

به‌گزارش همشهری، با ورود سامانه بارشی پرقدرت به حوضه آبریز سدهای بالادستی استان خوزستان، تخلیه پرحجم مخازن این سدها برای مهار سیلاب در دستور کار قرار گرفت و همین مسئله سیلاب‌های مصنوعی بزرگی را روانه پایین‌دست کرد به‌گونه‌ای که تعداد زیادی از روستاهای حاشیه سرشاخه‌های کارون زیر آب رفت و درنهایت با رسیدن آب به شهر اهواز، حتی این شهر نیز از آبگرفتگی در امان نماند. در این وضعیت، به سرعت انتشار شایعه منحرف کردن آب از ورودی تالاب هورالعظیم به مناطق اطراف و شهر اهواز داغ شد؛ با این استدلال که درصورت بالا آمدن سطح آب تالاب، تأسیسات نفتی مستقر در حاشیه جنوبی هورالعظیم و حدود 300حلقه چاه نفتی موجود در این منطقه به زیر آب می‌رود و وزارت نفت برای جلوگیری از توقف تولید نفت در این منطقه از ورود آب به مخازن 3 تا 5 این تالاب جلوگیری کرده است. در این شرایط وزارت نفت با انتشار تکذیبیه‌ای اعلام کرد به‌واسطه طراحی کارشناسی تأسیسات نفتی غرب کارون و سوسنگرد، بالا آمدن آب خسارتی به این تأسیسات وارد نمی‌کند و وزارت نفت نیز برخلاف شایعات مطرح شده نه‌تنها مخالفتی با آبگیری مخازن 3 تا 5 هورالعظیم ندارد بلکه تمامی امکانات مهندسی خود را نیز برای کمک به مهار سیلاب بسیج کرده است.

در این میان اظهارنظر قاسم ساعدی، نماینده دشت آزادگان و هویزه در مجلس به شایعات دامن زد و دوباره صنعت نفت کشور متهم شد برای حفظ منافع خود، سیلاب را به شهر و زندگی مردم کشانده است. ساعدی به فارس گفته بود: وزارت نفت از آغاز عملیات اکتشافات و حفاری نفت، هورالعظیم را به ۵ مخزن تبدیل کرده که مخازن یک و دو اندک آبی دارند اما مخازن ۳، ۴ و ۵ خشک هستند و حالا هم با هدایت سیلاب به این مخازن مخالفت می‌کند. او با اشاره به اینکه وزارت نفت تراز لوله‌های زیرگذر مربوط به انتقال آب بین مخازن تالاب را تغییر داده است، مدعی شده بود: در سیلاب‌های اخیر مخزن یک و دو آبگیری شده است اما سرریز مخزن شماره۳ به مخزن شماره۴ و سرریز مخزن شماره۴ به مخزن۵ به‌دلیل تغییر تراز لوله‌های زیرگذر امکان‌پذیر نیست. به گفته ساعدی، تراز لوله‌های مخزن شماره۳ به‌نحوی تغییر یافته که چنانچه آب با ارتفاع 2متر وارد شود نمی‌تواند وارد مخزن شماره۴ شود و اگر با ارتفاع ۳متر وارد مخزن شماره۴ شود قادر به وارد شدن به مخزن شماره۵ نیست. نکته دیگری که از سوی نماینده دشت‌آزادگان و هویزه در مجلس مطرح شد، این بود که با ورود سیل به شهر رفیع، زمانی که حکم دادستانی شهرستان هویزه برای دادن حقابه هورالعظیم صادر شد، نفتی‌ها ۶ روز مهلت خواستند تا تأسیسات خود را جمع کنند و پس از اتمام این مهلت، دریچه‌های دایک مرزی به سمت عراق را باز کرده‌اند که با این ترفند تمام آب به سمت بخش عراقی هور هدایت شده که با این رویه پس از اتمام بارندگی‌ها دوباره هورالعظیم با بی‌آبی مواجه خواهد شد.

برائت زنگنه از خشکاندن هور
در شرایطی که حواشی مربوط به شایعه شیطنت وزارت نفت در جلوگیری از ورود آب به هورالعظیم در فضای مجازی بیش‌ازپیش داغ شده بود، دور دوم شفاف‌سازی‌های وزارت نفت از زبان شخص وزیر نفت آغاز شد. بیژن زنگنه، وزیر نفت، درباره اتهام خشکاندن هور به‌دست وزارت نفت، گفت: وقتی من دوباره در این دوره به وزارت نفت آمدم، جلسه‌ای بود که می‌گفتند می‌خواهیم هور را خشک کنیم که من پاسخ دادم این جنایت بشری است. من از ابتدا مخالف دستکاری در اکوسیستم هورالعظیم بودم و اعلام کردم هیچ منابعی برای این کار اختصاص نخواهم داد و هور باید به شرایط اولیه بازگردد. زنگنه در آن جلسه با اشاره به اینکه وزارت نفت در خلیج‌فارس با زدن جکت‌های 100متری کار می‌کند، تأکید کرده بود اگر لازم باشد در هور هم برای استخراج نفت سکو می‌زنیم و به‌هیچ‌عنوان جلوی چرخه آزاد طبیعت را نمی‌گیریم.

البته این اظهارات به فرض درست بودن، باز هم به‌دلیل مطرح شدن از طرف متولی صنعتی که متهم به جلوگیری از منحرف کردن آب به سمت سکوهای نفتی است، نمی‌تواند ریشه شایعات را بخشکاند. شاید برای همین بود که وزارت نفت توقف تولید در برخی از میادین و چاه‌های نفت مناطق سیل‌زده خوزستان را در دستور کار قرار داد و برای نخستین بار برخی خطوط لوله موجود در مناطق آبگرفته را از نفت خالی کرد تا از سوانح احتمالی و آلودگی محیط‌زیست جلوگیری کند. وزیر نفت در بخشی از اظهارات خود درباره ماجرای انحراف آب از هورالعظیم، انتشار این شایعات را کار دشمنان و بدخواهان دانسته بود که تلاش می‌کنند یکپارچگی را در ایران نابود کنند. البته توجه به این موضوع نیز ضروری است که حتی اگر کل این حواشی هم ساخته و پرداخته دشمنان باشد، باز هم کم‌کاری متولیان امر در اطلاع‌رسانی قبل از بحران و شفاف‌سازی مستند و فراگیر در دقایق اولیه انتشار شایعه نیز در داغ شدن شایعات چندان بی‌تقصیر نیست.

  چرا آبگیری هور حاشیه‌ساز شد؟
در شرایطی که با اظهارات به‌ظاهر مستدل نماینده دشت آزادگان و هویزه در مجلس، درستی شایعه شیطنت وزارت نفت در منحرف کردن آب به شهرها و روستاها تقویت شده بود، برخی از فعالان خوزستانی محیط‌زیست که تا چند سال پیش پیگیر آبدار کردن تالاب هورالعظیم بودند وارد میدان شدند و تلاش کردند با دادن اطلاعات کارشناسی، شایعه دخالت وزارت نفت در فرستادن آب به سمت مناطق مسکونی را خنثی کنند. در نوشته‌هایی که این افراد در فضای مجازی منتشر کردند به‌صراحت آمده بود که هورالعظیم در اثر ایجاد جاده‌های تالابی در جریان جنگ تحمیلی به 5مخزن تقسیم شده که 2مخزن شمالی آن با آب شیرین کرخه و 3مخزن جنوبی آن با آب شور زهاب کشاورزی اراضی منطقه و کانال فصلی سلمان آبگیری می‌شوند و حرکت آب در این مخازن تابع شیب آنها و به سمت تالاب هورالهویزه عراق است. در حقیقت شیب حرکت آب تالاب هورالعظیم غالبا به سمت ضلع غربی تالاب و نقطه صفر مرزی با کشور عراق است. منطقه‌ای که در آن دایک مرزی احداث شده و از چند روز پیش برای تخلیه مخازن شمالی هورالعظیم از چندین نقطه شکافته شده تا آب به عراق و تالاب هورالهویزه که گنجایش آن تقریبا 3 برابر تالاب هورالعظیم است برود. کاظم گمراوی، فعال محیط‌زیست خوزستان این نکته را یادآور شده است که به‌واسطه شیب تالاب و قرارگیری آبریز کرخه در بخش شمالی هورالعظیم، عملا آبگیری کامل تالاب منوط به بسته شدن همه خروجی‌های آب به سمت عراق است تا ارتفاع آب در نقطه دایک مرزی به بیش از 8متر افزایش یابد.