ادامه ناهنجاری‌های اقلیمی

الهام مصدقی‌راد ـ خبر‌نگار

آخرین پیش‌بینی‌های پژوهشکده اقلیم‌شناسی کشور که در اواخر اسفندماه انجام شد، ‌نشان داد بارندگی در فروردین و اردیبهشت، به‌ویژه دربخش‌های غربی کشور بیشتر از حد نرمال است. این پیش‌بینی‌ها دقیقا در فروردین‌ماه به وقوع پیوست؛ به‌گونه‌ای که در 2 هفته ابتدایی سال، 260میلی‌متر بارش در کشور به ثبت رسید؛ عددی که 30میلی‌متر از میانگین سالانه بارش کشور هم بالاتر است. بارش‌های رخ داده بعد از چند سال خشکسالی و کم‌بارشی، این سؤال را در ذهن برخی ایجاد کرده که آیا ایران وارد دوران ترسالی شده و ماجرای کاهش بارندگی و خشکسالی پایان یافته است؟ هرچند که بعضی نظرات غیرکارشناسی در همان روزهای ابتدای بارندگی، این موضوع را به‌صورت قطعی اعلام کردند اما متخصصان اقلیم شناسی با وجود ورود سامانه‌های بارشی که سازمان هواشناسی آن را پیش‌بینی کرده، این اظهارات را رد می‌کنند.

سیلابی شدن مسیل‌ها در‌پی سامانه جدید بارشی
از روز گذشته موج جدید بارشی وارد کشور شده که نیمه‌شمالی و عمدتا مناطق سیل‌زده جنوب غربی کشور را در بر می‌گیرد. آنگونه که احد وظیفه، مدیرکل پیش‌بینی سازمان هواشناسی به همشهری می‌‌گوید از سامانه جدید انتظار سیل آنچنانی وجود ندارد اما با توجه به اینکه بین 5تا 30میلی‌متر بارندگی ایجاد می‌کند همچنان آب پشت سدها را بالا نگه خواهد داشت. از طرفی به‌دلیل گرم شدن هوا، با ذوب شدن برف‌ها نیز بر این میزان بارش افزوده خواهد شد و حجم آب رودخانه‌ها بالا خواهد ماند. براساس این پیش‌بینی‌ها امروز بعد از ظهر، ارتفاعات البرز شامل قزوین، البرز، تهران و مناطق شرقی‌تر همچون ‌شمال سمنان تا مناطق مختلفی از خراسان رضوی و جنوبی و به‌خصوص مناطق شمالی خراسان رضوی تحت‌تأثیر قرار خواهد گرفت و انتظار می‌رود این مناطق تا شب، درگیر رگبار و رعد و برق باشد که به گفته مدیرکل پیش‌بینی هواشناسی در این شرایط احتمال سیلابی شدن مسیل‌ها به‌طور موقت وجود دارد. بعد از آن، تا یکشنبه هفته آینده سامانه بارشی‌ای نخواهیم داشت. وظیفه می‌افزاید: «از سامانه جدید فعلا نمی‌توان با اطمینان صحبت کرد اما آنگونه که به‌نظر می‌رسد یک سیستم نرمال بهاری است که بیشتر بوشهر، هرمزگان و جنوب فارس را تحت‌تأثیر قرار دهد؛ البته موج فراگیری است و در همه جای کشور بارندگی خواهیم داشت.»

بارش‌های شدید، پیامد گرمایش جهانی
آنچه بعضی‌ها به‌دنبال بارش‌های 2 هفته گذشته، پایان خشکسالی تعبیر کردند، به اعتقاد متخصصان نه‌تنها پایانی بر خشکسالی نیست بلکه می‌تواند نشانه‌ای از گرمایش زمین باشد. ایمان بابائیان، سرپرست پژوهشکده اقلیم‌شناسی به همشهری می‌گوید: «یک سال پر بارش نمی‌تواند ورود به ترسالی محسوب شود. به‌ویژه اینکه مدل‌های اقلیمی نشان نمی‌دهد که وارد دوران ترسالی می‌شویم. تا وقتی بحث گرمایش جهانی داریم و دمای کره زمین در حال افزایش است، بارش در منطقه خاورمیانه روند کاهشی خواهد داشت. همچنین براساس مدل‌های اقلیمی هیأت بین‌الدول تغییر اقلیم و سازمان جهانی هواشناسی، ‌چشم‌اندازی از ترسالی در چند دهه آینده نمی‌بینیم و مدل‌ها همچنان کم‌بارشی و خشکسالی را تا چند دهه آینده نشان می‌دهند. ما با گرمایش جهانی مواجه هستیم و در این شرایط، آنچه در منطقه خاورمیانه رخ می‌دهد این است که با افزایش دما، بارندگی‌ها کاهش خواهد یافت.»
بیش از 2 دهه است که ایران به‌دلیل گرمایش جهانی با خشکسالی و کم‌بارشی مواجه شده است. به گفته مدیرکل پیش‌بینی سازمان هواشناسی میانگین بارش سالانه کشور 230میلی‌متر است، اما تا نیمه اول بهار سال گذشته این میزان تنها 90میلی‌متر بوده که وظیفه، آن را خشکسالی استثنایی تعبیر می‌کند. براساس میانگین بارش سالانه کشور، این انتظار وجود داشت که میانگین بارش تا نیمه فروردین 185میلی‌متر باشد اما این میزان به‌دلیل افزایش حجم بارندگی به 260میلی‌متر رسید که از میزان انتظار نیز 75میلی‌متر بیشتر است و به گفته وظیفه، سال خوبی از نظر بارش خواهیم داشت. این سال خوب و با این میزان بارش در دل خشکسالی و پدیده جهان گرمایی، همان وقوع «پدیده‌های فرین» یا «حدی» است؛ پدیده‌های اقلیمی ناهنجار که از پیامدهای گرمایش جهانی محسوب می‌شود و بارش‌های شدید یکی از نشانه‌های آن است؛ به همین دلیل به‌احتمال بسیار زیاد همانقدر که زمین گرم‌تر می‌شود احتمال وقوع بارش‌هایی مانند آنچه در 2هفته گذشته تجربه کردیم و حتی شدیدتر از آن، زیاد خواهد شد و بارش‌های سیلابی نیز افزایش پیدا خواهد کرد؛ به‌ویژه اینکه بعد از دوران خشکسالی و خشک شدن زمین، از میزان جذب آب باران در خاک کاسته می‌شود و اگر بارش‌ها رگباری باشد این میزان جذب باز هم کمتر خواهد شد و در نتیجه سیلاب بیشتری رخ خواهد داد.
اما براساس پیش‌بینی‌های فصلی نمی‌توان اعلام کرد که وقوع سیلاب در چه زمانی رخ خواهد داد. به گفته بابائیان پیش‌بینی‌های فصلی در مورد میانگین بارش صحبت می‌کند و وقوع سیلاب را در پیش‌بینی‌های کمتر از یک‌ماه می‌توان عنوان کرد. او تأکید می‌کند که در کشورهای پیشرفته‌تر نیز نمی‌توانند سیل را یک فصل جلوتر پیش‌بینی کنند.



مکث
پدیده‌های فرین چیست؟

از مهم‌ترین مشخصه‌های گرمایش جهانی، پدیده‌های فرین یا ناهنجاری‌های اقلیمی است. ایمان بابائیان، سرپرست پژوهشکده اقلیم‌شناسی می‌گوید: مهم‌ترین مشخصه گرمایش جهانی این است که رخدادهای حدی اقلیمی زیاد می‌شود؛ یعنی بارش‌های رگباری افزایش می‌یابد، گردوغبار زیاد می‌شود، ممکن است با ترسالی‌های موقت مواجه شویم، موج گرما زیاد می‌شود و با افزایش دما به‌ویژه در نیمه دوم سال مواجه خواهیم شد؛ به همین دلیل بارش‌های پاییز دیرتر آغاز می‌شود. همچنین بارش‌ها معمولا رگباری است و بیشتر باران می‌بارد تا برف. البته در مواقعی بارش‌های برفی نیز رخ خواهد داد که بی‌سابقه است.