مهار سیلاب در قم

علی نوری|   قم- خبرنگار:


مردم قم در تعطیلات نوروزی امسال منتظر وقوع سیل بودند. با شروع موج بارندگی در بسیاری از استان‌های کشور و استان قم، شبکه‌های اجتماعی، لحظه به لحظه فیلم‌ها و تصاویر متعددی از حجم و شدت انتقال آب در رودخانه قم منتشر می‌کردند. در همه رودخانه‌های مناطق روستایی هم سیلاب جاری شده بود. خبرهایی که از سرریزشدن سدهای بالادست قم در این شبکه‌ها دست به دست می‌شد نگرانی مردم را بیشتر کرده بود. ستاد مدیریت بحران استان نیز در چند مرحله مردم را نسبت به خطر بحرانی‌ شدن سیلاب هشدار داده بود و از آنها خواست در حاشیه رودخانه‌ها توقف نکنند. 

حتی به ساکنان حاشیه رودخانه‌ها در برخی روستاهای استان توصیه شد که خانه‌های خود را تخلیه کنند. ورودی بلوار زائر نیز از ساعت‌های نخست بارندگی که خطر طغیان رودخانه قمرود وجود داشت بسته و تردد وسایل نقلیه در رودخانه ممنوع شده بود.

بعد از سیل خسارت‌بار فروردین 98، رودخانه قم در روزهای گذشته بیشترین حجم سیلاب را به دشت‌های قمرود انتقال داد. شدت بارش باران در استان به گونه‌ای بود که به گفته مدیر کل هواشناسی استان، بیش از 30 درصد بارش‌های یک سال زراعی این استان در 24 ساعت تأمین شد.بارندگی شدید و سیلاب در برخی روستاهای استان موجب تخریب خانه‌های قدیمی و دیوار برخی خانه‌ها شده بود. در عین ناباوری اما، سیلاب قم یک کشته داشته است. با وجود هشدارهای متعدد در مورد خروشان بودن رودخانه‌های مناطق روستایی، یک شهروند میانسال که برای مشاهده سیلاب وارد حاشیه رودخانه روستای بنابر شده بود، بر اثر بی‌احتیاطی به داخل رود سقوط کرد و حضور عوامل امدادی برای نجات وی تأثیری نداشت. در این مدت، نیروهای امدادی روزهای پرکاری داشتند. در رودخانه روستای قلعه چم 5 نفر از شهروندان با یک دستگاه خودرو سواری در سیلاب گیر کرده بودند که با تلاش نیروهای امدادی 
نجات یافتند.
در رودخانه مسیله نیز 5 نفر از جوانان روستای کوه سفید با یک دستگاه تراکتور وارد رودخانه شدند که به دلیل سیل جاری در رودخانه دچار حادثه واژگونی و غرق شدگی شدند که با تلاش عوامل امدادی نجات یافتند.


 قدردانی روسای قوای مجریه و مقننه

حضور میدانی مسئولان استان که تصاویر و فیلم‌های آن در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود رضایت مردم را به دنبال داشته است. علاوه بر استاندار، شهردار و سایر مدیران استان که هر ساعت در یک گوشه استان دیده می‌شدند، «علی لاریجانی» نماینده مردم قم و رئیس مجلس شورای اسلامی نیز از رودخانه‌هایی که سیلاب در آنها جاری بود و خسارت‌هایی که به مناطق روستایی وارد شده، بازدید کرد و دستور تسریع در بازسازی مناطق آسیب دیده و پرداخت خسارت به روستائیان را صادر کرد. 

لاریجانی در جلسه شورای مدیریت بحران استان نیز گفته بود: اطلاع‌رسانی در زمینه احتمال وقوع سیلاب در استان قم خوب بود و این اطلاع‌رسانی موجب شد که مردم در مسیر رودخانه قمرود قرار نگیرند. وی با بیان این‌که تجربه سیل سال ۸۸ برای مسئولان قم بسیار مفید واقع شده، اظهار کرد: برگزاری جلسات در مورد سیل آن سال موجب شد که اقداماتی برای غافلگیر نشدن در هنگام وقوع سیل صورت گرفت و طرح‌های آبخیزداری موجب شد که رودخانه قمرود با شتاب پر نشود و مشکلی را ایجاد نکند. رئیس جمهوری نیز در تماس تلفنی با استاندار قم، با قدردانی از اقدامات پیشگیرانه ستاد مدیریت بحران استان قم در مواجهه با بارش‌های اخیر، بر ضرورت آماده باش دستگاه‌های امدادی استان برای مقابله با حوادث احتمالی ناشی از سیلاب تأکید کرد. بر این اساس، حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی از خدمات عوامل مدیریت بحران استان در مدیریت سیلاب‌های اخیر تشکر کرد.


چرا سیل نیامد؟

مردم پردیسان بیشتر از اهالی مناطق دیگر منتظر وقوع سیل بودند. در طول یک دهه گذشته چند بار با بارش شدید چند دقیقه‌ای در اراضی بالادست پردیسان، سیلاب در این منطقه جاری می‌شد. امسال با افزایش حجم بارش‌ها انتظار بود سیلاب شدید در پردیسان جاری شود، اما این‌که چه شد در پردیسان و سایر مناطق شهر قم سیل جاری نشد، سوالی است که مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان به آن پاسخ می‌دهد.
«سید محمدتقی سجادی» اجرای طرح‌های آبخیزداری را یکی از دلایل پیشگیری از وقوع سیل در پردیسان و قم دانست.

وی با بیان این‌که حوزه پایین دست سد 15 خرداد که شهر قم را از نظر سیلاب تحت تأثیر قرار می‌دهد 335 هزار هکتار است، افزود: برنامه‌های آبخیزداری با اعتبار صندوق توسعه ملی در 70 هزار هکتار از این منطقه اجرا شد که با این اقدام‌ها بیش از 70 درصد اهداف اصلی برای تاخیر در ورود سیلاب به مناطق شهری محقق شده است.

به گفته سجادی، 270 هزار هکتار باقی مانده نیز با تزریق اعتبار مورد نیاز به تدریج طی چند سال تکمیل و قم در برابر سیلاب‌ها ایمن می‌شود.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اجرای این طرح‌ها را در کاهش سرعت و شدت جریان سیلاب ورودی به استان موثر دانست و تأکید کرد: 500 سازه تنظیمی و کنترلی آبخیزداری و 7 سیستم پخش سیلاب و آبخوان‌داری در قم فعال است که نقش مهمی در مهار سیلاب اخیر ایفا کرد و همه مسئولان و مردم شاهد تأثیرگذاری آن بودند.


مهار 100 میلیون متر مکعب سیلاب 

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری قم گفت: سازه و سیستم‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری ایجاد شده در استان، 25 میلیون متر مکعب سیلاب را کنترل و جریان 75 میلیون متر مکعب از آن را به سمت مسیرهای تعیین شده، هدایت کرد.
سجادی افزود: با این کار سرعت و شدت جریان سیلاب ورودی به استان و شهر قم کنترل شد و خسارت‌های آن به حداقل ممکن رسید.
وی بیان کرد: ‌اکنون 500 سازه تنظیمی و کنترلی آبخیزداری و 7 سیستم پخش سیلاب و آبخوان‌داری در قم فعال است که نقش مهمی در مهار سیلاب اخیر ایفا کرد و همه مسئولان و مردم شاهد تأثیرگذاری آن بودند.


جلوگیری از ورود آب به شهر

هم‌زمان با موج دوم بارندگی‌ها که باعث حرکت سیلاب به سمت شهر قم شد، شهردار قم اعلام کرد که نیروهای شهرداری به هیچ وجه اجازه ورود آب به داخل شهر را نخواهند داد.

«سید مرتضی سقائیان‌نژاد» که به همراه معاونان و مدیران شهری مدام از نقاط مختلف شهر بازدید می‌کرد، تقویت ایمنی و حفظ شهر را خط قرمز مدیریت شهری دانست و تأکید کرد که شهرداری با 300 دستگاه ماشین‌آلات سبک و سنگین به خط شده و 3 هزار نیروی خدمات شهری و فضای سبز در 2 نوبت طاقت فرسا به‌کار گرفته شده تا شهر قم از بارندگی‌های شدید آسیب نبیند.

در موج دوم بارندگی‌ها و ورود سیلاب‌های شکل گرفته در مناطق بالادستی شهر قم و ورود آن به ابتدای شهر، عوامل شهرداری با استفاده از تجربه مدیریتی و به‌کارگیری توان و استعداد نیروی انسانی و ماشین‌آلات، سیلاب را کنترل و با ایجاد مسیرهای انحرافی، سیلاب به آبراه بلوار زائر هدایت شد و حجم عظیمی از آب‌ها بدون مشکل خاصی در مسیر رودخانه جاری بود.
سیلاب‌های اخیر اگرچه به برخی تأسیسات شهری و خانه‌های در حاشیه رودخانه‌ها آسیب وارد کرد، اما نعمت بزرگی بود که دشت‌های مسیله و قمرود را که یکی از بزرگ‌ترین عرصه‌های پیدایش گردوغبار است سیراب می‌کند و جان دوباره‌ای به تالاب‌های قم می‌بخشد.