مردی از اداره هنرهای دراماتیک

فهیمه پناه آذر/روزنامه‌نگار

آشنایی جمشید مشایخی با هنر نمایش و فعالیت در این حوزه با آشنا شدن و رفتن به اداره هنرهای دراماتیک رقم خورد. مشایخی نخستین فردی بود که به استخدام اداره هنرهای دراماتیک درآمد.
حضورش در اداره تئاتر توسط دایی‌اش بود و زمانی که دانشکده هنرهای دراماتیک تأسیس شد، به تحصیل در این دانشکده پرداخت که در میانه آن را رها کرد.
مشایخی توانست به واسطه نبوغی که داشت با پیشکسوتان و بزرگان تئاتر آن دوران کار کند. نخستین تجربه‌های بازیگری مشایخی به اجرای زنده نمایش در تلویزیون ثابت پاسال برمی‌گردد. در آن دوران که دستگاه ضبط و پخش وجود نداشت، امتیاز ثابت پاسال از دربار گرفته شد و در سال‌های 1339تا 1345مشایخی به‌عنوان یکی از بازیگران شاخص اجرای زنده نمایش داشت. بعدها مشایخی روی صحنه نیز کارش را با هنرمندانی چون عزت‌الله انتظامی، عباس جوانمرد و علی نصیریان ادامه داد. اما پیش از سال 39اولین کار تئاتر حرفه‌ای مشایخی در نمایش «وظیفه پزشک» بود. جمشید مشایخی در گفت‌وگویی به دیگر اجراهایش قبل از سال 39نیز اشاره و عنوان کرده بود:«نخستین نمایش‌های صحنه‌ای که بازی کردم به نام‌های «جایی که صلیب گذاشته شد» (۱۳۳۷) و «علامت گنج» کار رکن‌الدین خسروی بودند که متن دومی از یوجین اونیل بود. بعد «سکه» کار جعفر والی را بازی کردم. «می‌خواهید با من بازی کنید» نوشته مارسل آرشا و کار داوود رشیدی (سال ۱۳۳۹) یکی دیگر از نخستین نمایش‌های من بود. این آثار در سالن کوچک اداره هنرهای دراماتیک در تقاطع خیابان شاه‌آباد سابق (جمهوری فعلی) با خیابان ظهیرالاسلام اجرا می‌شدند. ساختمان این سالن که ۷۰ تا ۸۰ صندلی داشت، اینک تبدیل به پاساژ شده است.» مشایخی تا سال 1357هم در اداره هنرهای دراماتیک (اداره تئاتر کنونی) در گروه تئاتر جعفر والی حضور داشت و در تمام نمایش‌های این گروه بازی کرد. مشایخی در نمایش‌هایی چون «آی بی‌کلاه، ‌ای با کلاه» اثر غلامحسین ساعدی، «لونه شغال و افعی» اثر علی نصیریان و «مرده‌های بی‌کفن و دفن» اثر ژان پل سارتر به کارگردانی حمید سمندریان بازی کرد. با این حال مشایخی در اوایل انقلاب به‌عنوان رئیس اداره تئاتر انتخاب شد اما در هفتم اردیبهشت 59از سمت خود استعفا داد و علت استعفایش را احضار هنرمندان به دادگاه انقلاب عنوان کرد که هنرمندان در ردیف ساواکی‌ها و معتادان به دادگاه احضار می‌شدند هر چند بعدها عنوان شد که هنرمندان به‌عنوان متهم احضار نمی‌شوند بلکه به‌عنوان مطلع، اما مشایخی از این سمت کناره‌گیری کرد.

اجراهای صحنه‌ای برای این بازیگر مستعد به مثابه یک فرصت برای بازیگری بود و وی کم‌کم وارد سینما شد. مشایخی در عرصه سینما هم به سینمای روشنفکری دهه 40ورود کرد و با فیلمسازان مطرح آن دوره همکاری کرد. اما مشایخی هیچ‌گاه تئاتر را فراموش نکرد و به‌صورت همزمان در 2عرصه فعالیت داشت و در تئاترهای ماندگاری چون «آندورا» بازی کرد. اما بعد از انقلاب جمشید مشایخی بیشتر در تلویزیون و سینما حضور داشت و این در حالی بود که مشایخی همیشه عاشق بازی روی صحنه بود چرا که معتقد بود در تئاتر دروغی وجود ندارد و همه‌‌چیز براساس راستگویی است.