آب
نگاه متفاوت همشهری به پدیده سیلاب‌های نوروزی
عبور حوضه‌های آبریز از رکورد 50ساله
سیل آمد و خرابی بسیار به بار آورد و اقتصاد ایران را با چالش‌های جدی مواجه کرده اما این یک روی سکه است و روی دیگر آن را باید در شکسته‌شدن رکورد بارش‌ها در نیم قرن اخیر دانست. رشد 180درصدی میزان بارندگی نسبت به سال گذشته البته خبر مهمی است که فارغ از رنج و سختی ناگواری که به بسیاری از سیل‌زدگان وارد شده و ایران را با بحران مواجه ساخته اما انتظار می‌رود که اقتصاد کشاورزی ایران به واسطه بارش‌های اخیر سال‌های سبزتری را نسبت به 5دهه اخیر تجربه کند. بارش‌های سیل‌آسا بخش زیادی از استان‌های درگیر سیل را با بحران جدی مواجه کرد، رودخانه‌ها و حوضه‌های آبریز کشور سیراب شد و البته هنوز آمار دقیقی از میزان احتمالی خسارت‌های واردشده برآورد نشده است.
به گزارش همشهری، آخرین آمارهای رسمی شرکت منابع آبی ایران نشان می‌دهد از ابتدای سال آبی جدید (ابتدای مهرماه پارسال) تا 15فروردین‌ماه امسال نسبت به سال آبی گذشته در 6حوضه آبریز اصلی ایران شامل دریای خزر، خلیج‌فارس و دریای عمان، دریاچه ارومیه، فلات مرکزی و همچنین حوضه‌های آبریز مرزی شرق و قره‌قوم به‌طور متوسط 280میلی‌متر بارندگی رخ داده که نسبت به سال گذشته 180درصد، نسبت به میانگین 11ساله 70درصد و نسبت به میانگین 50سال گذشته نیز 44درصد بیشتر باران باریده است. با این حال هنوز میانگین بارندگی در حوضه آبریز مرزی شرق ازجمله رودخانه‌های بلوچستان و بخش‌هایی از سایر حوضه‌های آبریز نظیر کویر لوت، کویر مرکزی، خواف، هامون و هیرمند منفی است.
صف‌آرایی موافقان و مدافعان سدسازی
در این میان اما مسئولان امیدوارند که ایران دست‌کم به‌صورت موقت از دوران طولانی خشکسالی فاصله بگیرد؛ هرچند بین کارشناسان و مسئولان درخصوص عبور ایران از بحران خشکسالی و ورود به دوران ترسالی اختلاف نظر وجود دارد. نعمت یا نکبت؟ این چالشی است که درباره اثرات مخرب سیل‌های اخیر و البته تأثیر آن بر منابع آبی ایران وجود دارد و البته موافقان و مخالفان سدسازی هم در این میان صف‌آرایی کرده‌اند. رضا اردکانیان وزیر نیرو در نخستین اظهارنظر پس از وقوع سیل در برخی استان‌ها اعلام کرد، سدهای کشور نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش خسارت سیل داشته‌اند. از سوی دیگر مرتضی سلیمی رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر هم اذعان کرد: ذخیره‌سازی آب شیرین هم از فواید و برکات سیل است؛ به‌نحوی که سال قبل حدود 330شهر کشور دچار تنش کم‌آبی شد که به برکت مواهب سیل‌های اخیر این مشکل هم رفع شد. به گفته وزیر نیرو، سیلاب‌ها ۲.۵ میلیارد دلار آب شیرین برای کشور فراهم کرد که ارزش آن به قیمت جاری ۲.۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود. وی افزود: همچنین بارندگی‌های اخیر ۴۰ تالاب کشور را سیراب کرد و اگر با اقدامات مدیریتی بتوانیم خسارات سیل را به حداقل برسانیم می‌توانیم از منافع بیشتر سیلاب‌ها استفاده کنیم.
بهروز مرادی، مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران گفت: سد گتوند با توجه به موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای که در مجموعه زنجیره سدهای ساخته شده روی رودخانه کارون برخوردار است، بار دیگر در فروردین 1398ناجی خوزستان شد.وی اظهار داشت: سیلاب‌های اخیر اهمیت سدسازی و خصوصا نقش سد گتوند را در کنترل و مهار سیلاب‌های استان خوزستان را به خوبی آشکار کرد و در شرایطی که مرکز استان خوزستان درگیر سیلاب‌های میان حوضه شده بود، نیروگاه برقابی گتوند تنها با ظرفیت 500مترمکعب بر ثانیه به فعالیت خود ادامه می‌داد تا بتواند مراکز جمعیتی مهمی چون اهواز و شهرها و روستاهای منطقه را به خوبی حفظ کند.
خوش‌بینی جهانگیری و انتقاد اردکانیان
معاون اول رئیس‌جمهور که در روزهای سیل‌آسای نوروز امسال فعال‌ترین چهره کابینه حسن روحانی بود اما در تحلیل وضعیت بارش‌ها اعلام کرد: ظرفیت بسیاری از سدها پر شده و تقریباً همه تالاب‌ها مملو از آب است و این بارش‌ها باعث شده تا مردم به لحاظ روانی با آسایش و آرامش بیشتری به روزهای پیش رو بنگرند و شاهد آثار مثبت اقتصادی این بارش‌ها در ایام پیش رو باشیم. البته او قول داده که دولت همه جانبه از سیل‌زده‌ها حمایت کند. اردکانیان وزیر نیرو هم معتقد است؛ ورود ایران به ترسالی بعد از یک دهه خشکسالی، نیازمند شکرگذاری است و در عین حال از یک واقعیت تلخ پرده برداشت و گفت: وقوع خشکسالی نباید چنین تصوری را ایجاد کند که به‌وجود رودخانه‌هایی با پهنای بزرگ نیازی وجود ندارد و در کنار آنها به ساخت‌وساز بپردازیم. او تأکید کرد: مسیر رودخانه‌ها باید به موقع لایروبی شود، مسیل‌ها باز باشد، تعرضی به آنها صورت نگیرد و ساخت و سازها باید متکی بر ضوابط باشد.
تاوان فرسایش خاک
صحنه‌های تلخ هجوم سیل و گل و لای در شهرها و روستاهای استان لرستان اما واقعیت دیگری را به تصویر کشید. حسین اسدی، عضو انجمن علوم خاک ایران در این‌باره به ایرنا می‌گوید: خاک در اثر عوامل مختلفی اعم از فرسایش ناشی از آب و فرسایش ناشی از باد تخریب می‌شود؛ به این صورت که در بخش فرسایش آبی در سال به‌طور متوسط 6تن در هکتار و در فرسایش بادی 350تا 500میلیون تن در سال خاک از دست می‌دهیم.این استاد دانشگاه تهران گفت: در واقع خاکی را که 30تا 40سانتی‌متر آن طی هزاران سال ساخته شده ممکن است طی چند سال با مدیریت غلط از دست بدهیم که جایگزینی آن تقریبا غیرممکن خواهد بود. او افزود: پوشش گیاهی حافظ خاک است وقتی با کشاورزی آن را از بین می‌بریم؛ در واقع خاک را از دست می‌دهیم و در برخی موارد از دست دادن خاک دائمی است.
متوسط فرسایش سالانه خاک در جهان 5 تا 6تن در هکتار و در ایران بین 15تا 17تن در هکتار یعنی 3برابر متوسط جهانی است، اما در استان لرستان میانگین سالانه فرسایش خاک 25تن در هکتار یعنی یک و نیم برابر بیشتر از میانگین سالانه کشوری است. محمد حسین بابایی، کارشناس آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان می‌گوید: لرستان با بارش میانگین سالانه 550تا 600میلی‌متر ازجمله استان‌های پربارش کشور است که آبخیزداری تنها راه حفظ منابع آب و خاک است و بدون مدیریت منابع آب و خاک، امکان فعالیت‌های تولیدی ، کشاورزی و باغداری میسر نخواهد بود. این کارشناس تأکید کرد: چالش برانگیزترین موضوع در آبخیزداری شناخت و تعامل ناکافی سایر دستگاه‌های بهره بردار از آبخیز و ضرورت حفظ و احیای آبخیزداری است که در این زمینه می‌توان به اجرای شبکه‌های انتقال نیرو، نفت و گاز و راه‌سازی اشاره کرد که هرکدام به فراخور خود یک حوضه آبخیز را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند.
خسارت‌های سنگین به بخش کشاورزی
مدیرکل دفتر مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی وزارت جهادکشاورزی از خسارت ۳۸ هزار و ۵۲۸ میلیارد ریالی سیل اخیر به بخش کشاورزی ۱۲ استان خبر داد. سیدمحمد موسوی ادامه داد: سیل اخیر به زیربخش‌های زراعت ۱۷ هزار و ۲۲۸ میلیارد ریال، باغبانی ۷۱۲۳ میلیارد ریال، دام و طیور و آبزیان ۵۱۷۴ میلیارد ریال و آب و خاک، امور زیربنایی و تاسیسات استان‌های گلستان، مازندران، خوزستان، لرستان، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه، خراسان شمالی، اصفهان، سیستان و بلوچستان و سمنان خسارت زده است.
نوید سال خوب برای کشاورزان
مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران با اشاره به تصمیم دولت برای جبران خسارت بخش کشاورزی از سیل گفت: بارش‌های اخیر گرچه برخی از مردم را آزرده‌خاطر کرده اما برای حوزه بخش کشاورزی نوید سال پر محصولی را می‌دهد. یزدان سیف اظهار داشت: به‌رغم بارندگی‌های اخیر و آسیب بخشی از مزارع گندم و تولیدات باغی استان‌های گلستان، خوزستان، لرستان و سایر استان‌های سیل‌زده میزان تولید محصولات کشاورزی قابل‌قبول بوده و نسبت به چند سال اخیر رشد مناسبی داشته است. وی گفت: بارش‌های اخیر گرچه برخی از مردم را آزرده‌خاطر کرده اما برای حوزه بخش کشاورزی نوید سال پر‌محصولی را می‌دهد.
همه در کنار سیل‌زدگان
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور: برای جبران خسارات سیلاب‌هایی که در کشور رخ داده است تمهیدات مناسب و مصوبات خوبی در دولت داشته‌ایم و به مردم اطمینان می‌دهیم که دولت در این زمینه در کنار آنها خواهد بود.
عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی از تخصیص بیش از 4هزار میلیارد تومان تسهیلات ارزان‌قیمت به‌منظور احیا و بازسازی واحدهای آسیب‌دیده در سیلاب‌های اخیر خبر داد.
غلامرضا سلیمانی، رئیس‌کل بیمه مرکزی: از همان ساعات اولیه وقوع سیل، گروه‌های بیمه در مناطق سیل‌زده مستقر شده و هم‌اکنون بخشی از خسارات پرداخت و مابقی نیز در حال پرداخت است. آن دسته از خودروهایی که بیمه شخص ثالث دارند به آنها خسارت پرداخت می‌شود و برخی از خودروهایی نیز که بیمه بدنه نیستند هم با وجود اینکه بیمه به آنها تعهدی ندارد، اما تمهیداتی داریم تا بتوانیم بخشی از این خسارت‌ها پرداخت شود.
محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه: ۷۱۰میلیارد تومان کمک بلاعوض، ۵۸۰میلیارد تومان جاری، ۱۳۰میلیارد تومان عمرانی و ۱۸۰۰میلیارد تومان تسهیلات ارزان قیمت در اختیار سیل‌زدگان قرار خواهد گرفت. همچنین ۱۸۰۰میلیارد تومان تسهیلات ارزان‌قیمت در اختیار افرادی که اماکن تجاری و خانه‌های خود را از دست داده‌اند قرار خواهد گرفت و سازمان برنامه و بودجه به نیابت از دولت تقبل کرده که مابه‌التفاوت سود را به بانک‌ها بدهد.
حاتم شاکرمی، معاون روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی: همه کارگران آسیب‌دیده در سیلاب اخیر کشور، به‌ویژه در استان لرستان، مشمول بیمه بیکاری می‌شوند.
عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور: دولت برای پرداخت هزینه اجاره بها به سیل‌زدگان در لرستان آمادگی کامل دارد.
مدیران بانک‌های دولتی و خصوصی طی بیانیه‌ای آمادگی کامل خود را در حمایت از دولت و بانک مرکزی برای خدمات‌دهی به هموطنان سیل‌زده اعلام کردند. براساس اطلاعیه مشترک رئیس شورای کانون بانک‌های خصوصی و رئیس شورای هماهنگی بانک‌های خصوصی و مؤسسات اعتباری قرار است به خسارت‌دیدگان از سیل در استان‌های مختلف تسهیلات داده شود و وام‌های آنها استمهال خواهد شد.
محمد شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی: به رئیس سازمان بهزیستی دستور داده شد تا تمام مددجویان در مناطق سیل‌زده کمک هزینه معیشتی به میزان ۳برابر مستمری را بگیرند که طبق گزارش دریافت شده این رقم برای برخی از مددجویان مناطق سیل‌زده پرداخت شده و مابقی تا هفته آینده پرداخت می‌شود.همچنین تاکنون ۱۵۵۰۰فقره تسهیلات تعمیر مسکن و ۱۲۵۰۰وام قرض‌الحسنه از سوی بانک رفاه و بانک توسعه به سیل‌زدگان تخصیص داده شده است.
وحید قبادی‌دانا، رئیس سازمان بهزیستی از واریز مبلغ ۵۰۰ تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به‌حساب مددجویان این سازمان در مناطق سیل‌زده آق‌قلا و گمیشان از استان گلستان؛ سیمرغ و توابع از استان مازندران؛ معمولان، شهر پلدختر، چگینی و نورآباد لرستان و دره‌شهر ایلام خبر داد.
بیژن زنگنه، وزیر نفت: از آنجا که خوزستان نیز به‌عنوان قلب تپنده صنعت نفت در معرض خطر جدی سیلاب قرار دارد و هر گزندی به این استان، زخمی بر پیکره صنعت نفت خواهد بود، لازم است شرکت‌های تابعه وزارت نفت به‌ویژه شرکت‌های مناطق نفت‌خیز جنوب، ملی حفاری، مهندسی و توسعه نفت و اروندان، کماکان با همه توان در میدان بوده و ضمن انجام وظایف ذاتی خود، همه امکانات موجود را برای کمک به مردم و مهار سیلاب به‌کار گیرند.
در همینه زمینه :
