سال پر باران برای تالاب‌ها

چهارم آبان‌ماه امسال ، نخستین باران پاییزی در خوزستان بارید. اواخر شهریور، ‌سازمان هواشناسی اعلام کرده بود که در 2فصل پایانی سال، ‌بارش‌های خوبی نصیب خوزستان خواهد شد و با همین پیش‌بینی‌ها، گفته شد که امسال خوزستان خشکسالی ندارد. بارندگی‌های خوب در جنوب کشور طبق پیش‌بینی‌ها جلو رفت. این میزان بارش به حدی بود که وضعیت تالاب‌ها را دگرگون کرده و میزان آب ذخیره شده در پشت سدهای استان را به حداکثر ظرفیت رسانده است.

بارش‌های استان خوزستان در سال‌جاری، تقریبا بی‌نظیر بود به‌طوری که میانگین بارش بسیار بیشتر از نرمال بارش‌های درازمدت بود. احمدرضا لاهیجان‌زاده، ‌مدیرکل محیط‌زیست وقت خوزستان 8 بهمن‌ماه امسال به همشهری گفت: ورودی آب به تالاب هورالعظیم حدود 3روز قبل 200مترمکعب بر ثانیه بود اما در روز گذشته به بیش از 300مترمکعب بر ثانیه رسید. از آنجا که تالاب گنجایش این میزان آب را ندارد و احتمال شکستگی دایک مرزی یا همان خاکریز میان دو بخش عراقی و ایرانی وجود دارد، آب با دبی 195مترمکعب بر ثانیه که دبی قابل‌توجهی است به بخش عراقی تالاب هدایت شده است.

آب موجود در مخزن سدها هم به اندازه‌ای افزایش یافت که ناگزیر مسئولان به رها‌سازی‌ آب 2سد دز و کرخه شدند تا به سازه سد آسیبی نرسد و خطر شکستگی و سیلاب شدید ایجاد نشود. آب ذخیره‌شده سد دز نیز به کارون هم رسید و این رودخانه را پرآب کرد. علاوه براین، آب سد دز به سمت تالاب بام دژ هم هدایت شد و زهکش‌ها و کانال‌های موجود ترمیم و زهکش‌ها و کانال‌های جدیدی احداث شد تا ضمن احیای تالاب، ‌خسارتی به روستاهای اطراف نرسد.
به گفته لاهیجان‌زاده، بارش‌ها تالاب شادگان را هم احیا کرد.‌ به‌جز شادگان، کانون‌های ریزگرد در شرق و جنوب شرق هم به‌دلیل بارش‌های مطلوب، زیرآب رفت و پوشش گیاهی این عرصه‌ها جان گرفت. کشاورزان هم درپی این بارش‌ها، در برخی نقاط کشت دیم کردند. مدیرکل محیط‌زیست استان خوزستان گفت: هم‌اکنون دشت و کانون گردوغباری در استان، ‌بدون پوشش گیاهی مرتعی یا کشت دیم نداریم حتی وزش باد با سرعت 10متر بر ثانیه هم اگر فعال شود، گرد و خاک نخواهیم داشت، مگر از کانون‌های خارجی نظیر عراق و عربستان.به‌جز تالاب‌ها، ‌آبگیرهای قدیمی خوزستان هم که سال‌ها خشک و بی‌آب بودند، دوباره جان گرفتند. زنده‌شدن دوباره آبگیرها و تالاب‌ها خیل عظیمی از پرندگان مهاجر را به سمت تالاب‌ها کشاند؛ اتفاقی که به گفته مدیرکل محیط‌زیست خوزستان، وضعیت تالاب‌ها را به حدود 40سال قبل شبیه و البته کار سرشماری پرندگان را نیز به‌دلیل افزایش آنها، با سختی همراه کرده است. وضعیت آبزیان تالاب‌ها نیز در حد بسیار مطلوبی است، حالا صیادان در حال صید هستند و شیلات نیز برنامه رها‌سازی‌ ماهیان بومی را دنبال می‌کند.

وضعیت رو به بهبود دریاچه ارومیه
امسال دریاچه ارومیه شرایط بهتری نسبت به سال‌های گذشته پشت سر گذاشت تا آنجا که مدیردفتر اکوسیستم‌های تالابی سازمان حفاظت محیط‌زیست به همشهری گفت که وضعیت دریاچه ارومیه به‌گونه‌ای است که می‌توان به احیای آن امیدوار بود.
مسعود باقرزاده کریمی، ششم اسفندماه جاری با بیان این مطلب افزود: با حجم آبی که امسال وارد دریاچه شده، اکنون 60درصد دریاچه آب دارد. به گفته وی، امسال 700میلیون مترمکعب تا اسفندماه آب وارد دریاچه شده و  به‌طور متوسط 40درصد سطح تراز آب دریاچه افزایش یافته است. او یادآورشد: باتوجه به بارش‌های مطلوب، ظرفیت آبی سدهای منطقه کامل شده و انتظار می‌رود با رهاسازی بخشی از حقابه دریاچه که از طریق سدها تامین می‌شود نیز با ذوب شدن برف‌های ارتفاعات در آذربایجان، در فروردین‌ماه سال آینده وضعیت دریاچه بهتر شود.
باقرزاده کریمی درباره کانون‌های ریزگرد نمکی ناشی از خشک شدن دریاچه ارومیه هم گفت که با اقدامات
 صورت گرفته بخشی از این کانون‌ها که در حاشیه دریاچه واقع شده است با ایجاد پوشش گیاهی مهار شده و از این نظر نگرانی وجود ندارد. در عین حال او گفت: برای مهار کانون‌های داخل دریاچه به‌دلیل اینکه وضعیت تالابی دارد کار ویژه‌ای صورت نگرفته ضمن آنکه به‌دلیل تالابی بودن این عرصه‌ها، نهال کاری و ایجاد پوشش گیاهی توصیه نمی‌شود با وجود این، آبگیری بخش وسیعی از این عرصه‌ها باعث مهار این کانون‌ها شده است.
رئیس دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی هم دیروز با اعلام اینکه تراز دریاچه ارومیه نسبت به کمترین سطح ثبت شده، 89سانتی متر افزایش یافته است، گفت: دریاچه ارومیه به‌دلیل حل شدن نمک در آب در برخی نقاط عمیق‌تر نیز شده است.به گفته فرهاد سرخوش، مساحت کنونی دریاچه ارومیه به 2هزار و 471کیلومترمربع رسیده که نسبت به زمان مشابه سال گذشته 263کیلومترمربع افزایش دارد.وی دلیل اصلی افزایش تراز دریاچه ارومیه در روزهای اخیر را بارندگی و رهاسازی آب سدها به دریاچه عنوان کرد و گفت: میزان بارندگی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه طی سال آبی جاری به 215.3میلی‌ متر رسید که در مقایسه با سال گذشته 55درصد بیشتر است.
 
حیات دوباره جازموریان پس از 20سال 
تالاب جازموریان در جنوب کرمان، ‌پس از بارندگی‌های ماه‌های پایانی سال در جنوب شرقی کشور، دوباره پر آب شد و پس از 20سال جان دوباره‌ای گرفت. اهالی جنوب کرمان در اسفند‌ماه خوشحال‌تر از همیشه به تالاب نگاه کردند و امید در چشمانشان برق می‌زد. زنده‌شدن تالاب، ‌زندگی و معیشت آنها را جان دوباره‌ای می‌بخشد. جازموریان تقریبا 2برابر دریاچه ارومیه وسعت دارد و یکی از بزرگ‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی کشور است. 70درصد جازموریان در کرمان و 30درصدش در سیستان و بلوچستان قرار دارد. خشک‌شدن این تالاب در سال‌های گذشته، نقش زیادی در افزایش ریزگردها در جنوب شرق کشور داشته است که آبگیری آن می‌تواند در کاهش طوفان‌های شن و رونق کشاورزی و دامداری در این منطقه بسیار مؤثر باشد. به گفته کارشناسان، با توجه به مقدار آب ورودی، این تالاب تا پایان فروردین آب خواهد داشت.بسیاری از تالاب‌های دیگر هم براثر بارش‌های نسبتا مطلوب پر آب شد ازجمله تالاب‌های استان گلستان و حتی بخشی از تالاب هامون نیز در پی بارندگی در حوضه آبریز هیرمند در افغانستان و افزایش جریان ورودی آب به فراه‌رود در افغانستان، پس از 2دهه خشکسالی، آب وارد بخش‌های شمالی این تالاب بین‌المللی در سیستان شد.



لقاح مصنوعی یوزهای ایرانی بعد از تعطیلات نوروز
دلبر، کوشکی و ایران ، 3 یوزپلنگ ایرانی در پارک پردیسان و در اسارت نگهداری می‌شوند. جمعیت رو به انقراض یوزهای ایرانی و قرارداشتن آنها در این فهرست، گزینه لقاح مصنوعی را در برابر کارشناسان گذاشت تا مگر بتوانند از این راه، یوزپلنگ‌های در اسارت را به زادآوری برسانند. بهمن‌ماه گذشته از دلبر، یوز ماده و کوشکی یوز نر، آزمایش‌هایی به عمل آمد و امکان انجام لقاح مصنوعی آنها بررسی شد. به گفته ایمان معماریان، دامپزشک کلینیک حیات‌وحش پردیسان، قرار است اواخر تعطیلات نوروز و یا بعد از پایان تعطیلات، با همکاری متخصصان خارجی، ‌عمل لقاح این دو یوز انجام شود. همچنین با توجه به سن کم ایران، دیگر یوزپلنگی که در پردیسان در اسارت نگهداری می‌شود، کارشناسان امیدوارند لقاح طبیعی میان ایران و کوشکی نیز انجام شود. به گفته رجبعلی کارگر، معاون پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی جمعیت این گونه تنها 47قلاده است که زیستگاه آنها منحصر به ایران است. با این وجود، این گونه زیبای نادر حیات‌وحش با تهدیدات جدی مواجه است که تصادفات جاده‌ای در راس آن قرار دارد. حالا اما تولید مثل یوزها با لقاح مصنوعی، کورسوی امیدی است برای تداوم نسل رو به انقراض یوزها.

بارداری ماده پلنگ ایرانی در باغ وحش تهران 
اوایل اسفند‌ماه  جاری خبر جفت‌گیری طبیعی کیجا، ‌ماده پلنگ ایرانی باغ‌وحش تهران و گاسپار، پلنگ نر ایرانی باغ‌وحش پرتغال، مسرت‌بخش بود. این نخستین بار است که پلنگ‌های ایرانی در باغ‌وحش تولید مثل می‌کنند و از آنجا که شانس بارداری در لقاح طبیعی بسیار بیشتر از لقاح مصنوعی است، ‌کارشناسان امیدوارند تا حدود 3‌ماه دیگر کیجا و گاسپار صاحب توله شوند. جفت‌گیری پلنگ در اسارت ازجمله دشوارترین کارهاست چراکه پلنگ جانوری قلمرو‌طلب است و احتمال آسیب‌رسیدن به پلنگ نر، توسط پلنگ ماده وجود دارد اما این اقدام بدون بروز مشکل انجام شد. پلنگ ایرانی هم از گونه‌های در معرض انقراض است.




  اختصاص اعتبار بی‌نظیر به طرح‌های آبخیزداری

سال 97اعتباری بالغ بر 700میلیارد تومان از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری کل کشور اختصاص یافت. به گفته هوشنگ جزی، ‌مدیرکل آبخیزداری و حفاظت از خاک سازمان جنگل‌ها با این اعتبار، طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در 341شهرستان و 649حوضه آبخیز عملیاتی می‌شود؛ طرح‌هایی که باعث تقویت سفره‌های آب زیرزمینی، مهار کانون‌های ریزگرد، احیای پوشش گیاهی، تقویت مراتع، کنترل فرسایش خاک و... می‌شود. اعتبار تخصیص داده شده هرچند در حوضه آبخیزداری بی‌نظیر است اما حدود یک‌سوم اعتبارات برنامه ششم توسعه است. دشت‌های بحرانی، ‌فرونشست زمین، ‌فرسایش خاک و سیل ازجمله عوامل تأثیرگذار در انتخاب اولویت اختصاص اعتبار برای اجرای طرح‌های آبخیزداری هستند. در سال‌جاری و با اجرای طرح‌های آبخیزداری، نقاطی که دارای آسیب‌های ناشی از جاری‌شدن سیلاب بودند، به‌طور قابل توجهی با کاهش خسارت‌های ناشی از آن مواجه شدند. همچنین بسیاری از قنات‌ها احیا شدند و مورد استفاده مردم قرار گرفتند.