گنج و رنج اقتصاد 97

با وجود فراز و نشیب‌های زیاد اقتصادی در سال‌97 برخی نقاط روشن هم در اقتصاد ایران به ثبت رسید که در میان همهمه پر‌تلاطم اقتصاد‌97 گم شد.
به گزارش همشهری، سال97 به‌زعم مردم و آمارهای اقتصادی، سال دشواری برای ایران بود. در این سال نرخ تورم بی‌سابقه‌ای ثبت شد و قیمت دلار به بالاترین نقطه تاریخی خود رسید. در این سال شدت رشد قیمت‌ها در نیمه دوم سال به حدی بود که تقریبا همه را جا گذاشت. در سال‌97 شدت بحران در برخی شرکت‌ها به بروز بحران‌های کارگری منجر شد و اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران، روابط تجاری و مالی ایران را دچار خدشه کرد.
تحت‌تأثیر این تحریم‌ها مقدار فروش نفت ایران کاهش یافت و جریان ورود ارز با دشواری‌هایی مواجه شد. اینها فقط بخشی از اثرات تحریم در اقتصاد ایران بود، با این حال بروز تورم و کاهش تولید که پیش‌بینی می‌شود اثرات آن به سال‌98 هم کشیده شود، عمدتا ناشی از ناکارایی مدیریت داخلی بود که مقدار تورم را به سطح بی‌سابقه 43درصد رساند. همه این عوامل موجب شد که در بازار‌های شب عید کسادی موج بزند و به طرز بی‌سابقه‌ای خریدو‌فروش شب عید از رونق بیفتد. با این حال، سال‌97 نقاط امیدبخشی هم داشت. در این سال ایران برای نخستین‌بار از واردات بنزین بی‌نیاز شد و با افتتاح پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به‌خودکفایی در تولید بنزین رسید. در سال‌97 خود‌کفایی گندم هم اتفاق افتاد و بندر چابهار هم که رؤیای افتتاح آن از سال‌ها پیش وجود داشت، به بهره‌برداری رسید. افتتاح بندر چابهار برای اقتصاد ایران به حدی است که نوشتن و گفتن درباره اثرات اقتصادی آن شرح طولانی دارد. با این حال، کارشناسان می‌گویند با بهره‌برداری درست از این بندر، ایران می‌تواند به منابع مالی هم‌ردیف پول نفت دست پیدا کند. در سال‌97 همچنین راه‌آهن غرب کشور و راه‌آهن رشت- قزوین پس از سال‌ها تلاش به بهره‌برداری رسید و تعدادی از فاز‌های مهم پارس‌جنوبی افتتاح شدند. یکی از نکات مثبت اقتصاد‌1397 رشد عمیق معاملات بورس بود که با 169درصد افزایش مواجه شد. می‌توان گفت در سال‌97 بورس یک گام مهم برای حرفه‌ای‌شدن برداشت و با مبادله روزانه هزارمیلیارد تومان اوراق بهادار بر عمق بازار سهام افزوده شد. یکی دیگر از اتفاق‌های مهم اقتصاد ایران در سال‌97 آغاز معاملات آتی زعفران برای نخستین‌بار در بورس کالا بود. با آغاز معاملات این محصول مهم ایرانی می‌توان امیدوار بود ‌به‌زودی تجارت جهانی زعفران هم در اختیار ایران قرار بگیرد، زیرا ایران بزرگ‌ترین تولید‌کننده این محصول در جهان است.





سهامداران در سال‌97 به طور میانگین 76‌درصد سود کردند و به دلیل استقبال سرمایه‌گذاران از بورس ارزش کل معاملات درسال‌97 به 2 برابر پارسال رسید.
به گزارش همشهری، با وجود آن‌که اقتصاد ایران در سال 97 حال و روز خوبی نداشت اما نماگرهای بازار سرمایه به ویژه بازار سهام نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی عملکرد بهتری داشتند اگرچه سهامداران با به دست آوردن 76‌درصد بازده به طور میانگین سود کمتری نسبت به سایر بازارها از جمله طلا وارز و مسکن به دست آوردند اما  به دلیل استقبال سرمایه‌گذاران از بازار سهام ارزش کل معاملات درسال  97 به 2 برابر پارسال رسید. در سال‌97 جمعا 438 هزارو 500 میلیارد تومان معامله در بورس‌های چهارگانه ایرانی یعنی بورس تهران،فرا بورس،بورس کالا و بورس انرژی انجام شد که از این مقدار40 درصد در بورس کالا ،35 درصد در بورس تهران ،22 درصد در فرا بورس و 3 درصد در بورس انرژی انجام شد. درسال 97 بیشترین مقدار رشد در میان بورس های چهارگانه مربوط به بورس تهران بود که ارزش کل معاملات انجام شده در این بورس نسبت به سال قبل 169 درصد افزایش یافت. فرابورس و بورس انرژی هم مقدار معاملاتشان 109 درصد افزایش یافت اما مقدار معاملات بورس کالا 63 درصد رشد کرد. شدت استقبال از بازارسهام به‌قدری بود که جمع کل ارزش معاملات بورس تهران و فرابورس در برخی روزها حتی از مرز 3500 میلیارد تومان هم فراتر رفت اما اگر جمع کل معاملات این 2 بورس را که 251 هزار میلیارد تومان است بر تعداد روزهای معاملاتی (250 روز) تقسیم کنیم متوجه می‌شویم سهامداران در این سال به‌طور میانگین هرروز هزارمیلیارد تومان اوراق بهادار خریده‌اند که این رقم در طول تاریخ بورس بی‌سابقه است. تا همین چند سال پیش ارزش روزانه معاملات اوراق بهادار به زحمت به 150 میلیارد تومان می رسید. بخشی از دلایل استقبال برای خرید سهام و سایر اوراق بهادار ناشی از عوامل اقتصادی مانند تورم و افزایش قیمت دلار بود. 






امسال باران به نسبت خوب بارید و امیدها به کم‌شدن تنش آبی در حال افزایش است؛ البته همچنان روند مصرف بالاست و چالش بر سر آب به قوت خود باقی است. از ابتدای مهر امسال و ابتدای سال آبی 98- 97تا همین هفته گذشته گزارش شده که حجم بارش‌های فصل پاییز و زمستان کشور به 200.9میلی‌متر رسید که در مقایسه با میانگین 11سال اخیر از 137.7میلی‌متر افزایش برخوردار است. همچنین بارندگی تجمعی حوضه‌های آبریز درجه‌ یک کشور نسبت به سال گذشته 123درصد،  نسبت به میانگین 50ساله 25درصد و نسبت به 11سال اخیر 46درصد بیشتر بوده و حوضه آبریز خلیج‌فارس و دریای عمان با 354.3میلی‌متر بارش و حوضه آبریز مرزی شرق با 59.8میلی‌متر به‌ترتیب از بیشترین و کمترین میزان بارندگی حوضه‌های آبریز درجه‌ یک برخوردار بوده‌اند. از سوی دیگر بیش از 60درصد ذخایر سدها پر از آب گزارش شده؛ با این حال نباید از نظر دور داشت که این بارش‌ها نمی‌تواند به مثابه گذر از شرایط تنش آبی باشد. سرمایه‌گذاری برای استفاده بهتر از منابع آبی و نگاه ملی به این منابع حیاتی و تمرین زیستن در اقلیم کم‌آبی ضرورتی است که سال آینده باید دنبال شود.






وقـــتــی در 10‌اردیبهـشت امسال فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس با ظرفیت تولید روزانه 120هزار بشکه میعانات گازی افتتاح شد، خبرها حکایت از خودکفایی بنزین و شکسته‌شدن نماد تحریم‌ها داشت. تولید روزانه ١٢‌میلیون لیتر بنزین یورو‌٤ و همچنین 4.5میلیون لیتر گازوئیل یورو٤، یک میلیون لیتر نفت‌سفید یورو‌٤ و 1.3میلیون لیتر ‌گاز مایع یورو‌٤ در فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به ثبت رسید تا اینکه 7تیرماه دوباره روحانی راهی استان هرمزگان شد تا فاز دوم این ابر‌پروژه را به‌عنوان بزرگ‌ترین پالایشگاه میعانات گازی جهان با هدف تولید روزانه 12میلیون لیتر دیگر بنزین افتتاح کند. 29بهمن‌ماه هم فاز سوم پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج‌فارس به بهره‌برداری رسید و به این ترتیب ایران به باشگاه صادرکنندگان بنزین جهان پیوست. سرمایه‌گذاری دولت حسن روحانی در این ابر‌پروژه که سال‌ها به تأخیر افتاده بود، عملا حربه تحریم بنزینی ایران را از بین برد و با تولید روزانه 36میلیون لیتر بنزین نه‌تنها کیفیت بنزین مصرفی در کشور بهتر و آلایندگی آن کم شد، بلکه افزایش 50درصدی پایه تولید بنزین کشور در دولت حاضر به یک دستاورد بزرگ در سال‌97 تبدیل شد که یک عیدی ملی از صنعت نفت و گاز ایران به مردم قلمداد می‌شود.






اتصال مراکز 2 استان آذربایجان غربی و گیلان به شبکه سراسری راه‌آهن یکی از اتفاقات خوشایند سال 97بود. اتفاقی که نشان داد اگر عزم کار کردن در دولت وجود داشته باشد، «مشکلی نیست که آسان نشود». آبان امسال بود که پروژه ریلی اتصال ارومیه به شبکه ریلی کشور پس از 17سال به بهره‌برداری رسید و سوت قطار در گوش دشت‌های آذربایجان غربی پیچید. خط آهن مراغه- ارومیه 183کیلومتر طول دارد که به خط ریلی تهران- تبریز متصل شده است. این خط با اعتبار ۵۸۰ میلیارد تومانی ساخته شده و ارزش روز آن فراتر از هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.  از سوی دیگر در میانه اسفند 97، بالاخره خط ریلی استراتژیک قزوین - رشت نیز به‌عنوان یکی از زیباترین مسیرهای ریلی کشور افتتاح شد تا مسافران نوروزی این بار سفری متفاوت به شهر باران داشته باشند. راه‌آهن قزوین - رشت به‌صورت یک‌خطه، بـا سرعـت 160کیلومتر بر ساعت برای قطارهای مسافربری و 120کیلومتر بر ساعت برای قطارهای باری طراحی و ساخته شده است که از ایستگاه سیاه چشمه در استان قزوین شروع می‌شود و با عبور از 7ایستگاه، به ایستگاه رشت می‌رسد. البته این تمام ماجرا نیست؛ زیرا خط ریلی قزوین – رشت، رسالت تکمیل کریدور ریلی جنوب- شمال را نیز بر دوش دارد و بناست از ایستگاه رشت 2 شاخه شود که یک شاخه با عبور از شهر پیربازار به بندر انزلی متصل می‌شود و شاخه دوم به شهر مرزی آستارا در منتهی‌الیه غرب گیلان می‌رسد تا به خط ریلی آستارا- آستارا بپیوندد و خط ریلی ایران را از طریق جمهوری آذربایجان به روسیه و اروپا متصل کند. کلنگ پروژه راه‌آهن قزوین - رشت به طول ۱۶۴ کیلومتر در سال 85بر زمین خورد و برای ساخت این مسیر ریلی هزار و 850میلیارد تومان اعتبار صرف شده و ارزش روز آن بالغ‌بر 5هزار میلیارد تومان است.




تـازه‌تــریـن آمارها از تداوم سیر صعودی تولید فولاد خام و انواع محصولات فولادی در 10‌ماه منتهی به پایان دی‌ماه امسال نسبت به‌مدت مشابه پارسال و کاهش واردات این اقلام حکایت دارد. طبق آمار انجمن فولاد ایران، شرکت‌های فولاد ساز از ابتدای فروردین تا پایان دی‌ماه امسال 20میلیون و 679هزارتن فولاد خام تولید کردند که این رقم در مدت مشابه پارسال 18میلیون و 300هزار تن بوده و بیانگر رشد 2میلیون و 300هزار تنی تولید است.  علاوه بر فولاد خام، تولید انواع محصولات فولادی و صادرات این محصولات نیز افزایش یافته به‌نحوی که میزان تولید فولاد خام و محصولات فولادی در 10‌ماه سال 97به‌ترتیب 13و 7درصد و صادرات محصولات فولادی 102درصد افزایش یافته در 10‌ماه امسال معادل 17میلیون و 572هزار تن انواع محصولات فولادی (کلاف، تیرآهن، ورق عریض، میلگرد، ورق گرم، ورق سرد، ورق پوشش‌دار و غیره) تولید شده که در مقایسه با میزان تولید مدت مشابه سال 96(16میلیون و 398هزار تن) افزایش داشته و حاکی از رشد 7درصدی تولید این محصولات است. در مدت مذکور 21میلیون و 964هزار تن آهن اسفنجی تولید شده که نسبت به سال گذشته، 18درصد رشد نشان می‌دهد. در مدت یادشده 3میلیون و 972هزار تن شمش و 2میلیون و 396هزار تن انواع محصولات فولادی صادر شده که نسبت به سال گذشته به‌ترتیب 26درصد کاهش و 102درصد رشد داشته است. آمار 10‌ماه واردات این محصولات نیز نشان می‌دهد میزان واردات فولاد خام و محصولات فولادی در 10‌ماه امسال نسبت به سال گذشته کاهش داشته است.تازه‌ترین آمارانجمن جهانی فولاد نیز حاکی از تولید سالانه یک هزار و 680تن فولاد خام طی سال 2017در کشورهای جهان است که سهم ایران از این میزان با 22درصد رشد به 22میلیون تن رسید و ایران را در جایگاه دهمین تولید‌کننده بزرگ فولاد خام جهان قرار داد.




رشد تولید با کاهش سطح زیرکشت و بهره‌وری محصولات مختلف کشاورزی از اهداف راهبردی سیاستگذاران بخش کشاورزی به‌خصوص در محصولاتی مانند گندم است. تازه‌ترین آمارها از بررسی میزان سطح زیرکشت،  تولید و خرید تضمینی گندم در سال زراعی گذشته(97-96) و مقایسه آن با سال زراعی جاری (98- 97) بیانگر رشد تولید این محصول است؛ به‌نحوی که در سال زراعی گذشته در مجموع میزان تولید گندم 13میلیون و 300هزار تن و میزان خرید تضمینی گندم مازاد بر مصرف کشاورزان 9میلیون و 500هزار تن بوده و ایران به خودکفایی واقعی در تولید گندم دست یافته است. همچنین کار خرید تضمینی گندم سال گذشته تا پایان شهریور‌ماه امسال خاتمه یافته و پول کشاورزان گندمکار نیز حداکثر تا پایان مهر‌ماه به‌طور کامل پرداخت شده است.  برای سال زراعی جاری (98-97) که برداشت گندم از اواخر اسفند‌ماه و اوایل سال 98آغاز می‌شود نیز ‌سطح زیرکشت گندم با رشد 1.5درصدی نسبت به سال گذشته به 5میلیون و 800هزار هکتار رسیده و با توجه به وضعیت بارش‌ها در سال آبی جاری،  افزایش سطح زیرکشت و وضعیت استقرار بوته سبز و کیفیت گندم،  رشد یک میلیون تنی خرید تضمینی گندم مازاد کشاورزان در سال 98 نسبت به سال 97دور از ذهن نخواهد بود. با این روند میزان خرید تضمینی گندم در سال 98با بارش‌های مساعد به 10.5میلیون تن خواهد رسید. بارندگی‌های مناسب و توجه به اینکه دوسوم سطح زیرکشت گندم مربوط به گندم دیم است،  نوید افزایش میزان تولید گندم در سال 98به 14میلیون تن و استمرار خودکفایی در تولید گندم را می‌دهد. خودکفایی در تولید گندم که سال گذشته به خرید تضمینی 9.5میلیون تن گندم مازاد نیاز کشاورزان منجر شد، زمینه بهبود ذخایر استراتژیک گندم را نیز فراهم کرده است. میزان ذخایر استراتژیک گندم دنیا تا 30درصد مصرف است و با توجه به رقم 730میلیون تنی گندم مورد نیاز دنیا میزان این ذخایر به 230میلیون تن می‌رسد اما میزان ذخایر استراتژیک گندم ایران به تناسب شرایط و حساسیت‌ها بیش از میانگین ذخایر استراتژیک بسیاری از کشورهاست و علاوه بر آن سیر صعودی تولید و تنوع اقلیم کشت گندم در ایران بزرگ‌ترین پشتوانه ذخیره استراتژیک این محصول محسوب می‌شود.




از 27فروردین تا 26اسفند امسال دولت 8فاز پارس‌جنوبی را ‌به بهره‌برداری رساند تا به این ترتیب میزان برداشت ایران از میدان مشترک گازی با قطر به‌عنوان بزرگ‌ترین میدان گازی جهان بیشتر شود. در ‌ماه نخست سال97 حسن روحانی به عسلویه به‌عنوان پایتخت گازی جهان رفت و فازهای 17، 18، 20،19 و 21 میدان گازی پارس‌جنوبی را به همراه فاز یک طرح توسعه لایه‌های نفتی میدان مشترک پارس‌جنوبی افتتاح کرد و دیروز نوبت فازهای 13، 22، 23و 24 بود. به گفته بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، هم‌اکنون در برداشت گاز از میدان مشترک پارس‌جنوبی از قطر پیشی‌گرفته و بسیار بیشتر از آنها از این میدان مشترک برداشت می‌کنیم. برداشت روزانه گاز ایران حالا به بیش از 600میلیون مترمکعب رسیده است. با این میزان برداشت اما سهم ایران از بازار صادراتی گاز جهان همچنان پایین است؛ 1.5درصد. اما در برنامه ششم توسعه صادرات روزانه 200میلیون متر مکعب گاز هدفگذاری شده و اولویت با کشورهای همسایه و در افق دورتر با قاره سبز است. آنچه در حوزه انرژی رخ داده، به یک شاهکار شبیه است و زنگنه ثابت کرد پای وعده‌اش ایستاده است.





در سال‌97 با همه سختی‌هایش، اگر قرار باشد خبرهای خوب را ردیف کنیم، نمی‌شود نامی از بندر شهید بهشتی چابهار نیاورد؛ بندری که توسعه‌اش رؤیای سالیان دور ایران بوده و همواره نامش در اسناد بالادستی آمده است اما در سال‌97 بالاخره این رؤیا محقق شد و با مستقر‌شدن اپراتور هندی، نام این بندر رسما در ردیف اسکله‌های پرپتانسیل و آماده خدمت‌رسانی کشور قرار گرفت. به گزارش همشهری، بندر شهید بهشتی چابهار، به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران که به دروازه ملل نیز شهره است، از آبان‌96 و با ورود نخستین محموله گندم اهدایی هند به افغانستان به‌صورت آزمایشی عملیاتی شد و همزمان توسعه زیرساخت‌های آن در دستور کار قرار گرفت اما در سال‌97 بود که بهره‌برداری رسمی از آن آغاز شد و با معاف‌شدن از شمول تحریم‌های آمریکا یک‌بار دیگر اهمیت استراتژیک خود را به رخ کشید. بندر شهید بهشتی چابهار تقریبا تنها پروژه‌ای است که در طرح توسعه آن حتی منافع برون‌مرزی آمریکا را نیز به‌صورت غیرمستقیم تحت‌تأثیر قرار داده و روابط دوستانه ایران، هند و افغانستان را مستحکم‌تر کرده است. در حقیقت این بندر، از معدود طرح‌هایی است که آمریکا را مجبور به کرنش کرده چراکه مزایای آن برای افغانستان، درنهایت به نفع خود ایالات‌متحده نیز تمام می‌شود. از هزینه‌های این کشور در همسایه شرقی ایران می‌کاهد.





به‌دنبال رونق معاملات فیزیکی زعفران، معاملات آپشن این محصول هم در سال 97در بورس کالا آغاز و گام تازه‌ای برای افزایش سهم ایران در تجارت این محصول برداشته شد. در سال97کشاورزان از انجام معاملات فیزیکی زعفران در بورس کالا به‌طور بی‌سابقه‌ای استقبال کردند و همین عامل موجب شد در این سال جمعا معامله 66تن زعفران که معادل 20درصد از کل زعفران تولیدی کشور است در بورس کالا انجام شود. پس از رونق معاملات فیزیکی و همینطور آتی زعفران در بورس کالا در سال 97برای نخستین‌بار معاملات آپشن زعفران هم در بورس کالا آغاز شد که می‌تواند فصل تازه‌ای برای توسعه معاملات زعفران باشد و این امید را ایجاد کرده است که ایران بتواند از طریق انجام این معاملات سهم خود را در تجارت بین‌المللی زعفران افزایش دهد و ایران بتواند به مرجع قیمت‌گذاری زعفران در دنیا تبدیل شود. هم‌اکنون 89درصد زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود؛ با این حال ایران فقط در 10درصد از تجارت طلای سرخ نقش دارد و انجام این معاملات این کارکرد را دارد که از طریق انجام معاملات کاغذی نقش ایران در تجارت جهانی زعفران بیشتر شود. این معاملات به غیر از کارکرد‌های مالی‌شان می‌توانند محصول کشاورزان را هم بیمه کنند؛ زیرا استفاده از این ابزار به اطمینان خاطر کشاورز نسبت به قیمت‌های آینده و تصمیم‌گیری برای کشت و فروش در آینده منجر می‌شود. اصلی‌ترین مزیت آپشن زعفران، پوشش ریسک قیمت در آینده است.