جنگل‌های زاگرس قربانی طرح تنفس یا سوء‌‌مدیریت

رحیم ملک‌نیا/عضو هیات علمی دانشگاه لرستان

در روزهای اخیر، رسانه‌ها به نقل از مدیرکل منابع طبیعی استان لرستان گفته‌اندکه روزانه 2هزار کامیون چوب از این استان به شمال کشور قاچاق می‌شود. طی چند‌ماه گذشته نیز بسیاری از فعالان محیط‌زیست و کارشناسان نسبت به افزایش تردد کامیون­‌های حمل چوب از زاگرس به سایر مناطق هشدار داده بودند که متأسفانه با کم‌توجهی سازمان جنگل‌ها و ادارات کل زاگرس مواجه شد. جناب مدیرکل این امر را ناشی از اجرای طرح تنفس و ممنوعیت بهره‌­برداری در جنگل‌های هیرکانی بیان کرده است. این سخن بدون تأیید یا رد طرح تنفس از چند جهت مورد بررسی است.
نخست اینکه، این میزان چوب اعم از جنگلی و باغی، حجم بالایی است و درصورت صحت خبر، میزان آن برای کل استان‌های زاگرس نگران‌کننده است. چنانچه میزان چوب قاچاق‌شده به استان‌های مجاور زاگرس و همچنین حجم زغال­گیری یا مصرف هیزم به این رقم اضافه شود، رقم ‌برداشت، نشان‌دهنده شرایط بحرانی کنترل و حفاظت در جنگل‌های زاگرس است. از سوی دیگر، روشن نیست که استدلال جناب مدیرکل برای بیان این عدد چیست؟ اگر ‌این عدد بر مبنای آمار است، چگونه این آمار حاصل شده است؟ آیا این کامیون­‌ها رؤیت شده‌­اند؟ اگر‌ جواب مثبت است، چرا برای برخورد با آنها اقدام نشده است؟اگر جواب منفی است، دلیل بیان این رقم و مرتبط کردن آن با موضوع طرح تنفس چیست؟آیا این امر باعث سلب مسئولیت از سازمان جنگل‌ها و ادارات کل در حفاظت از جنگل‌های زاگرسی می‌شود؟ این محموله‌ها با چه مجوزی از زاگرس خارج و به شمال حمل شده‌­اند؟ آیا پاسگاه‌های ایست و بازرسی محمولات جنگلی قادر به شناسایی و برخورد با این موارد نبوده‌اند؟ با وجود هشدارهای قبلی کارشناسان، چرا این امر پیش‌بینی و برای آن چاره‌­اندیشی نشده است؟ در صورت پیش‌بینی این شرایط، باید سازمان جنگل‌ها و ادارات کل زاگرس برای مقابله با وضعیت کنونی برنامه‌ای مناسب طراحی می­‌کردند.  ارتباط دادن مشکل قاچاق چوب در زاگرس به اجرای طرح تنفس نه‌تنها این وضعیت را توجیه نمی‌کند بلکه بیش از هر چیز، بی‌برنامگی سازمان جنگل‌ها در مدیریت 2بخش جنگل‌های هیرکانی و زاگرس را نشان می­‌دهد. نبود برنامه‌­ریزی برای تامین ماده خام مورد نیاز صنایع چوبی باعث فشار به سایر مناطق جنگلی، درختان حاشیه رودخانه‌ها و حتی درختان باغی در زاگرس و ارسباران شده است. تداوم این روند به‌طور حتم باعث خسارت­‌های غیرقابل جبران به این رویشگاه‌های جنگلی خواهد شد. این درحالی است که جنگل‌های زاگرس طی سال‌های اخیر به دلایل متعددی همچون ریزگرد، خشکسالی، آتش‌سوزی و طرح‌های توسعه، به‌شدت آسیب دیده و درصورت عدم‌چاره‌­اندیشی برای حل مشکل جدید، شرایط این جنگل‌ها حادتر می‌شود. سازمان­ جنگل‌ها برای مقابله با این وضعیت باید ضمن تلاش به منظور تامین ماده خام مورد نیاز صنایع چوبی از طریق واردات، کنترل بر جنگل‌های خارج از شمال را شدیدتر کند؛ همچنین باید درختان حاشیه رودخانه‌ها یا بیشه‌­زارها در برابر این قطع قاچاق مورد حفاظت قرار گیرند.