دوئل بر سر ارزش افزوده

اشکان خسروپور /خبرنگار

«دستکاری آرای مردم» در صدا‌و‌سیما باز هم موضوع «ارزش‌افزوده» ‌و شرکت‌های خدمات USSD (همان شرکت‌های ستاره‌مربع معروف) را سر زبان‌ها انداخته است. حالا که بحث فنی ماجرا تا حد زیادی روشن شده، بحث به شرکتی که تخلف را انجام داده، رسیده و اینکه چه ارگان یا سازمانی اجازه کار شرکت برگزارکننده رأی‌گیری را که تخلف بر برستر آن صورت گرفته را  صادر کرده است. صدا و سیما مدعی شده که این شرکت مجوز خود را از وزارت ارتباطات گرفته اما وزیر ارتباطات این مسئله را رد کرده است. روز گذشته با پافشاری صدا  و سیما بر موضع خود،  وزیر ارتباطات در توییتر  خود نوشت: «شرکت‌های ارزش‌افزوده و USSD مجوزی از وزارت ICT ندارند و فعالیت آنها مطابق قانون تجارت است. اگر آنطور که در بخش‌های خبری دیشب سیما طرح شد، ‌فعالیت آنها باید با اخذ مجوز از وزارت ICT باشد، ‌مطابق مصوبه 192کمیسیون تنظیم مقررات، تبلیغ یا فعالیت آنها سریعا در صدا‌وسیما متوقف گردد.» 

ترجمه توییت وزیر به زبان ساده
براساس مصوبه شماره‌1 جلسه شماره‌192 مورخ 30خرداد 1393، ارائه‌کننده خدمات ارتباطاتی و فناوری اطلاعات که پروانه فعالیت از سازمان تنظیم مقررات داشته باشد – و عموما شامل خدماتی مثل «ارزش‌افزوده» یا VAS نیز می‌شود – برای اینکه بتواند در رسانه‌های جمعی تبلیغ کند، باید مراحلی را پشت سر بگذارد. برای حفظ رقابت بین این خدمات‌دهندگان و تأیید اینکه خدمات آنها ضرری به مردم نمی‌رساند یا منجر به کلاهبرداری نخواهد شد، باید این شرکت‌ها ‌اسنادشان را به وزارت ارتباطات ارائه کنند تا در کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات ارائه‌شده و اجازه تبلیغ داشته باشند. بررسی این موضوع فقط برای تبلیغ در صدا‌و‌سیما نیست بلکه شامل «رسانه‌های جمعی، بیلبوردها، تبلیغات اینترنتی و امثالهم» می‌شود. طبق توییت وزیر، هیچ‌یک از این سازمان‌ها از وزارت ICT در این حوزه مجوز ندارند، پس تبلیغ یا فعالیت آنها باید متوقف شود.

چه‌کسی مجوز می‌دهد؟
بازیگران اصلی در این میدان و شیوه اخذ مجوز آنها طبق قانون به این صورت تعریف می‌شود:
تولیدکننده محتوا یا CP: این شرکت‌ها تحت عنوان «نشر دیجیتال»‌ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز می‌گیرند تا بتوانند در حوزه‌هایی مثل آهنگ پیشواز، پیامک‌های دارای محتوا و... خدمات‌رسانی کرده و درآمد دریافت کنند. شیوه کارکرد آنها در بازار براساس قانون تجارت مشخص می‌شود.
تجمـــــــیع‌کـــــــننده یا Aggregator: این شرکت‌ها با جمع‌آوری شرکت‌های تولید‌کننده محتوا (Content Provider یا CP)‌، خدمات آنها را در اختیار دریافت‌کننده خدمات می‌گذارند. مجوز آنها را اپراتور صادر می‌کند.
اپراتور: اپراتورهای تلفن همراه به‌عنوان بستر ارائه خدمات فعالیت می‌کنند. آنها یا مستقیما به تولیدکننده محتوا متصل می‌شوند یا از طریق تجمیع‌کننده. بعضی اپراتورها ترجیح می‌دهند مستقیما با تولیدکننده محتوا وارد مذاکره شوند تا سهم بیشتری در اختیار بگیرند و حضور تجمیع‌کننده لزوما و همیشه نیاز نیست. مجوز اپراتور را وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران صادر می‌کند. سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی: این سازمان، تنظیم و بررسی مسئله را از نظر قانونی بر عهده دارد. به این معنا که سازمان ارائه‌دهنده محتوا را از نظر مجوزهای مورد نیاز بررسی می‌کند تا طبق قانون فعالیت درستی داشته باشد.

بازاری با درآمد هنگفت
گردش مالی ارزش‌افزوده‌ها چنان بالاست و حجم پولی که در آن جابه‌جا می‌شود آنقدر زیاد است که تاب‌آوردن در برابر وسوسه آن، کار هر کسی نیست. ارزش‌افزوده‌ها با درآمد مالی بالا به همین‌خاطر می‌توانند اسپانسر برنامه‌های صداوسیما، تیم‌های ورزشی و حتی فیلم‌ها و سریال‌ها شوند. همین گردش مالی بالا باعث شده تا تخلفات در این حوزه هم بسیار زیاد شود. به همین‌خاطر محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات چندی پیش از این گروه‌ها به‌عنوان «باند» نام برد که کارشان «دزدی آشکار و تعدی به حقوق مردم» است و مثل اختاپوس بر کاربران سیطره پیدا کرده‌اند.‌  مدل درآمدی در اپراتورها‌ متفاوت است اما مثلا تا بهمن‌ماه امسال‌ در همراه اول، ۷۰درصد درآمد حاصل از خدمات ارزش‌افزوده به تجمیع‌کننده‌ها و تولیدکننده‌های محتوا و ۳۰درصد باقی‌مانده به اپراتور تعلق می‌گرفت. منابع آگاهی در گفت‌وگو با همشهری گردش مالی کل این حوزه را سالانه بیشتر از 10هزار میلیارد تومان تخمین زده‌اند که بین این بازیگران تقسیم می‌شود.