پیروزی بزرگ در درمان ایدز

درمان ایدز سال‌هاست یکی از معماهای مهم برای بشر است. در دنیایی که براساس آخرین آمار سازمان ملل حدود ۳۷میلیون نفر با ابتلا به ویروس اچ‌آی‌وی دست‌وپنجه نرم می‌کنند حالا دانشمندان توانسته‌اند برای دومین‌بار در تاریخ جهان دست به درمان موفق آن با استفاده از سلول‌های بنیادین بزنند. هرچند شاید این مسئله برای دومین‌بار است که در تاریخ علم پزشکی رخ می‌دهد اما اتفاقی عادی و تکراری نیست و حتی می‌تواند از مورد اول هم مهم‌تر دانسته شود. در حقیقت پزشکان با درمان دومین فرد مبتلا به ایدز نشان‌ دادند که این روش قابل تکرار است و درمان بیمار اول نوعی اتفاق نبوده است.
براساس گزارشی که در نشریه نیچر درباره پژوهش‌ها و روند درمان منتشر شده، پژوهشگران اعلام کرده‌اند پیوند سلول‌های بنیادین به این بیمار، او را در برابر ویروس عامل ایدز، مقاوم کرده ‌است.
با تأیید نهایی آزمایش‌هایی که نشان می‌دهد بدن این بیمار پس از یک‌سال‌ونیم‌ درمان از ویروس اچ‌آی‌وی عاری شده، به‌صورت علمی می‌توان اعلام کرد که برای دومین‌بار در تاریخ است که یک بیمار مبتلا به ایدز درمان می‌شود. هویت این فرد اعلام نشده و به‌خاطر درمان او در لندن رسانه‌ها به او لقب «بیمار لندنی» داده‌اند.
3 سال پس از دریافت مغز استخوان از اهداکننده‌ای با جهش ژنتیکی نادر که در برابر ویروس HIV مقاوم بوده، علائم بهبود در این بیمار مشاهده شد. ویروس اچ‌آی‌وی در این بیمار در سال۲۰۰۳ تشخیص داده شده بود. اچ‌آی‌وی عامل ایجاد بیماری ایدز است.
این بیمار چندی بعد به سرطان هم دچار می‌شود و در سال۲۰۱۶ برای درمان سرطان با پیوند سلول‌های بنیادین موافقت می‌کند.
پزشکان در سال ۲۰۱۶ یعنی هنگامی که این مرد به‌دلیل ابتلا به نوعی از سرطان خون مشهور به لنفوم هاجکین به‌شدت بیمار بود، درنهایت تصمیم می‌گیرند تا سلول‌های بنیادی مناسب برای پیوند را یافته و به مغز استخوان او پیوند بزنند.

درمان چطور صورت گرفت؟
برای درمان بیمار لندنی از پیوند مغز استخوان از فردی با یک جهش ژنتیکی نادر مشهور به «CCR5delta 32» استفاده شده است. پیوند سلول‌های بنیادین، سیستم ایمنی بدن «بیمار لندنی» را تغییر داده و او را مانند اهداکننده سلول‌ها، در برابر اچ‌آی‌وی مقاوم کرده ‌است.
پژوهشگران تلاش بسیاری کردند که طی سال‌های اخیر روش درمانی برای نخستین بیمار بهبود یافته را تکرار کنند اما این تلاش‌ها تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده‌ بود.
هرچند این ماجرا یک نقطه عطف در تاریخ به‌حساب می‌آید اما نمی‌توان هنوز آن را یک روش درمانی برای عموم دانست. این شیوۀ درمان بسیار گران، پیچیده و پرخطر است؛ همچنین اهداکنندگان بسیار کمی دارای چنین جهش ژنتیکی هستند. طی سال‌های اخیر این روش درباره بیماران دیگری هم مورد استفاده قرار گرفته است اما در تمامی موارد غیر از این دو بیمار بار دیگر ویروس هولناک اچ‌آی‌وی به بدن آنها بازگشته و درمان کامل نشده است. پیوند مغز استخوان را تاکنون مؤثرترین درمان ایدز می‌دانند که در جهان شناخته شده است.
مقاومت طبیعی بدن در مقابل ایدز توسط سویه‌ای از یک ژن موسوم به CCR5 تامین می‌شود. سویه معمول این ژن مسئول ساخت پروتئینی روی سطح گلبول‌های سفید خون است که ویروس ایدز از آن به‌عنوان «دستگیره» برای وارد شدن به سلول و کشتن آن استفاده می‌کند. اهداکنندگانی که در برابر ایدز ایمن هستند، دو سویه «معیوب» از این ژن را دارند؛ سویه‌ای که پروتئینی بدشکل تولید می‌کند که ویروس ایدز نمی‌تواند به آن چنگ بزند.


مکث

نقطه عطف در درمان ایدز

درمان این بیمار نقطه عطفی در تلاش محققان برای پیدا کردن درمان ایدز به‌حساب می‌آید. راویندرا گوپتا، پژوهشگر اصلی این تحقیقات و استاد دانشگاه کمبریج با اشاره به نخستین مورد درمان ایدز در جهان می‌گوید: «ما با رسیدن به دومین مورد از درمان این بیماری به‌صورت مشابه مورد اول، نشان دادیم که درمان مورد اول (بیمار برلینی) یک مورد اتفاقی نبوده است.   نخستین مورد درمان ایدز در تاریخ پزشکی جهان ۱۲سال پیش رخ داد. نخستین بیمار، تیموتی ری براون، یک شهروند آمریکایی ساکن برلین بود که 12 سال پیش پزشکان آلمان موفق به درمان او شدند. تیموتی براون مشهور به «بیمار برلینی» پس از درمان به آمریکا رفت و ساکن آن کشور شد و از آن زمان تاکنون نیز هیچ نشانی از ویروس «اچ‌آی‌وی» در بدن او دیده نشده است. هم‌اکنون حدود ۳۷میلیون نفر در سراسر جهان آلوده به ویروس «اچ‌آی‌وی» هستند. این ویروس از زمان پدیدار شدن در دهه80 میلادی تاکنون، جان حدود ۳۵میلیون نفر را در سراسر جهان گرفته است. دفتر برنامه مشترک ملل متحد در مبارزه با اچ‌آی‌وی و ایدز چندی پیش در گزارش جدید خود اعلام کرده که مقابله با این بیماری در مقطع «خطرناکی» قرار دارد. با وجود اینکه تعداد قربانیان در حال کاهش و تأثیر روش‌های جدید درمان در حال افزایش است، ضریب موارد جدید ابتلا به این بیماری در حدی است که اقدامات جهانی برای ریشه‌کن کردن ایدز را به‌خطر انداخته است .