گزارش
تبدیل روستاهای حادثه‌خیز به اراضی کشاورزی
جابه‌جایی روستاییان به معنای انتقال به محل دور نیست و طرح‌های اصلاحی در نزدیکی محل اقامت اصلی آنها انجام می‌شود
سیدمرتضی احمدپور | تبریز – خبرنگار:
سال گذشته سیلی ویرانگر روستاها و شهرهای متعددی در آذربایجان شرقی را مورد حمله قرار داد و در یکی از پرحادثه‌ترین سیلاب‌ها 18 نفر در روستای قرمزی‌باغ شادیان در چاراویماق در کام مرگ فرورفتند. کارشناسان استانداری و مسکن و شهرسازی در آن زمان علت این میزان از تلفات انسانی را جاگیری نادرست روستا عنوان کردند. آنها بر جابه‌جایی یا اصلاح ساختاری اساسی در روستای این منطقه تاکید داشتند، اما بعد از گذشت یک سال نه‌تنها اصلاح ساختاری صورت نگرفته، بلکه رانش زمین به سراغ این روستا و چند روستای دیگر آمده است.
پس از بارش‌های متوالی باران و برف، زمین این روستاها سست شده، به نحوی که ادامه سکونت در این مناطق می‌تواند خسارت‌های جانی و مالی بسیاری به بار آورد. باز هم جابه‌جایی این روستاها به عنوان تنها راهکار نجات ساکنان آن مطرح می‌شود، اما به‌جز اجرایی نشدن طرح‌های اصلاحی از سوی مسئولان به نظر می‌رسد که مقاومت خود ساکنان بومی این مناطق هم سدی برای انتقال روستاییان مناطق در معرض آسیب و خطر است. هر چند که به اعتقاد کارشناسان با تبدیل روستای حادثه‌خیز به اراضی کشاورزی می توان طرح های اصلاحی را اجرا کرد.
گره‌های جابه‌جایی روستا در استان
مدیر کل راه و شهرسازی استان با بیان این‌که مطالعات گسترده‌ای در مورد روستاهای خطر‌پذیر از نظر خاستگاهی صورت گرفته است، می‌گوید: در کارگروه‌های امور زیربنایی وضعیت روستاهایی که زندگی در آنها با مخاطره همراه است به صورت مستمر رصد می‌شود و این اداره کل نیز نظرات خود را به این کارگروه اعلام می‌کند.
«ابوالقاسم سلطانی» با بیان این‌که ساکنان این روستاها با وجود مخاطرات مختلف از جمله خطر رانش زمین و سست بودن لایه‌های خاک که می‌تواند منجر به مرگ و نابودی روستا شود حاضر به ترک روستا نیستند، می‌افزاید: جابه‌جایی روستاها حتی یک روستا با مقاومت منفی مردم و ساکنان آن مواجه می‌شود. در گذشته نیز این تجربه ناموفق وجود داشته، چراکه ساکنان حاضر به ترک محل تولد و زندگی آبا و اجدادی خود نیستند.
وی تاکید می‌کند: در کارگروه‌های تخصصی و زیربنایی استان باید به دنبال راه‌های جایگزینی برای جابه‌جایی بود. راهکارهایی که ارائه می‌شود باید با هماهنگی و همکاری اهالی روستا اجرایی شود تا به نتیجه موثر برسیم.
مقابله با بحران‌های زیستی
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با همشهری بیان می‌کند: این اداره کل بر حسب وظایفی که بر عهده دارد، در زمینه‌های متعدد آمادگی‌های لازم را به وجود آورده است. هماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی برای پیشگیری و کاهش آثار و پیامدهای نامطلوب حوادث و سوانح غیرمترقبه، آمادگی و مقابله با حوادث و سوانح غیرمترقبه و انجام صحیح وظایف مربوط به بازسازی و بازتوانی در زمره مسئولیت‌های این اداره کل است.
«محمدباقر هنربر» می‌افزاید: با توجه به حوادث سال‌های اخیر و آسیب‌پذیری روستاها در برابر سیل و زلزله مقرر شده برای روستاهایی که امکان مقاوم‌سازی در همان محل را ندارند تدابیر ویژه‌ای اندیشیده شود. وی بیان می‌کند: بر این اساس کارگروه مخاطرات زلزله و امنیت به عنوان یکی از کارگروه‌های بیست‌ویک‌گانه استانداری و به عنوان یک کارگروه تخصصی وارد عمل شده و لرزش لایه‌های زمین، رانش، مخاطرات سیل و دیگر امور زیربنایی را رصد می‌کند. در هر منطقه از استان که مشکلی وجود داشته باشد، گزارش‌های مستندی تهیه و به مسئولان ارشد استان منتقل می‌کند.
هنربر ادامه می‌دهد: بررسی وضعیت روستاهای استان از نظر ساختگاه نشان می‌دهد که علاوه بر روستای قرمزی‌باغ در شادیان چاراویماق، روستاهایی از میانه، بستان‌آباد، خداآفرین، مراغه، اهر و ورزقان از نظر ساختگاه مشکلاتی دارند. با توجه به وضعیت آنها گزارش به شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان ارائه شده و در این شورا مصوب شده که اصلاح ساختاری در این روستاها صورت بگیرد.
مدیر کل بحران استانداری با اشاره به مقاومت‌های صورت‌گرفته در زمینه جابه‌جایی روستاها از سوی ساکنان بیان می‌کند: تاکید داریم که به‌جای واژه جابه‌جایی از اصلاح ساختگاه استفاده شود تا روستاییان به این نتیجه نرسند که از زمین و محل زادگاه خود دور می‌شوند.
این مسئول با اشاره به اعتبار مورد نیاز برای این اصلاح ساختگاه عنوان می‌کند: با مصوبه شورای برنامه‌ریزی استان، بودجه مورد نیاز به سازمان برنامه و بودجه کشور اعلام شده و آماده‌ایم به محض تصویب بودجه کار جابه‌جایی را انجام دهیم. البته این جابه‌جایی به معنای انتقال محل روستا به مکانی دورتر و ناشناخته برای روستاییان نیست، بلکه محلی در نظر گرفته می‌شود که نزدیک روستا بوده، اما از مخاطراتی که وجود دارد، دور نگه داشته شود.
وی تاکید می‌کند: در صورت تصویب و تامین اعتبار در سال آتی هم می‌توانیم عملیات اصلاح ساختگاه این 8 روستا را در استان انجام دهیم.
تبدیل منطقه مسکونی به اراضی کشاورزی
کارشناس راه و شهرسازی با بیان این‌که جابه‌جایی روستاها در استان یکی از چالش‌های مدیریتی در استان به شمار می‌رود، اظهار می‌کند: در زلزله چند سال گذشته ورزقان چند روستا با توجه به حجم خسارت‌ها و نابودی تمام زیرساخت‌ها در روستا باید جابه‌جا می‌شدند، اما بروز برخی مقاومت‌ها موجب شد تاکنون و پس از چند سال این مهم به تحقق کامل نرسد. هنوز هم روستاییان برای بازگشت به ویرانه‌های باقیمانده و بازسازی زادگاهشان تمایل دارند.
«مجید نومی» عنوان می‌کند: با بررسی‌هایی که داشته‌ایم، مشخص شده روستاییان جابه‌جایی را به عنوان عاملی برای سلب مالکیت خود بر آن محل می‌دانند و بر همین اساس پیشنهاد شده تا منطقه مسکونی به اراضی کشاورزی مبدل شود.
این مساله موضوع مالکیت را خدشه‌دار نمی‌کند و از سوی دیگر با انتقال سکونتگاه به محلی امن‌تر مخاطراتی که می‌تواند سکنه را درگیر کند از بین خواهد رفت.
