شرط مدیریت بازار ارز

سیدکمال سید‌علی| ‌معاون پیشین ارزی بانک مرکزی:

به‌نظر می‌رسد افزایش نرخ ارز در ماه‌های اخیر ناشی از تأثیر کاهش نرخ سود بانکی و فضای روانی ناشی از تهدیدهای رئیس‌جمهور آمریکا درباره برجام باشد به‌نحوی که همزمان با افزایش نرخ ارز در 2روز اخیر حتی شاهد کاهش ارزش سهام بورس هم بوده‌ایم. با این حال نباید از نظر دور داشت که این روند افزایشی ناشی از افزایش تقاضای واقعی برای ارز نبوده بلکه عمدتا ناشی از تقاضاهای سفته‌بازی و با انگیزه سرمایه‌گذاری صورت گرفته است. نکته مهم اینکه هم‌اکنون حرف اول در بازار ارز را تقاضای سفته‌بازی می‌زند و تغییری در تقاضای مصرف تجاری و خدماتی ارز رخ نداده و افزایش رخ داده خیلی منطقی و معقول نیست. به همین دلیل بانک مرکزی باید مسیری برای پوشش دادن تقاضای تجاری و خدماتی ارز فراهم کند و کنترل بازار را در دست بگیرد. از آنجا که تقاضای ارز در بازار آزاد با هدف سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد، به هیچ عنوان بانک مرکزی نباید ارز را با قیمت پایین‌تر بفروشد، در غیراین صورت بازهم تقاضای سفته‌بازی تشدید می‌شود و رانت ارزی را به همراه خواهد داشت. واقعیت این است که بازار ارز از سمت عرضه با مشکل خاصی مواجه نیست و قیمت جهانی نفت در ماه‌های اخیر افزایش یافته و به‌دنبال آن شاهد افزایش درآمدهای ارزی هستیم و کارنامه تجاری کشور هم نشان از رشد صادرات غیرنفتی در ماه‌های اخیر دارد. 

به این ترتیب بانک مرکزی و بازار ارز با کمبود ارز مواجه نیستند و چاره کار این است که نرخ ارز از سوی بانک مرکزی با نرخ بازار عرضه شود و تقاضای ارزی تجاری و خدماتی هم با ارز متقاضی پاسخ داده شود. به این ترتیب بانک مرکزی کنترل منطقی بر بازار خواهد داشت.  پیش‌بینی می‌شود که نرخ فعلی ارز قابل دوام نخواهد بود البته این به آن معنا نیست که در روزهای آینده شاهد افت سنگین نرخ ارز و کاهش قیمت دلار در بازار آزاد به 4هزار تومان باشیم. هرچند کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی باعث شده تا دیگر بازارها ازجمله بازار ارز با تقاضای سرمایه‌گذاری مواجه شود، اما این تصمیم بانک مرکزی کار درستی بوده و باعث شده تا رقابت در بازار پول و بین بانک‌ها و مؤسسات اعتباری بر سر جذب سپرده‌ها تعدیل شود و افزایش نرخ ارز نمی‌تواند بهانه‌ای برای تغییر در سیاست‌های پولی ازجمله نرخ سود سپرده‌های بانکی قلمداد شود. 

سیاست مداخله بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز به هیچ عنوان نباید به قیمت فروش ارز با نرخ پایین تمام شود چرا که به سود واسطه‌ها و سفته‌بازان و کسانی است که هدف‌شان خرید ارز برای سرمایه‌گذاری است و تقاضای شکل گرفته برای ارز مستمر نبوده و قابل دوام نخواهد بود؛ افزون بر اینکه بانک مرکزی نباید برای پوشش تقاضای ارز تجاری و خدماتی براساس نرخ مبادله‌ای اقدام کند که بعید است چنین سیاستی را دنبال کند و بهتر است نرخ ارز مبادله‌ای هم به‌گونه‌ای اصلاح شود که مانع شکاف بیشتر نرخ ارز رسمی و آزاد شود.