سوسیالیسم آمریکایی و کرسی ریاست‌جمهوری

امیرعلی ابوالفتح ـ کارشناس مسائل آمریکا

برنی سندرز با برگزاری نخستین سخنرانی انتخاباتی خود، رسما وارد رقابت‌های سیاسی داخلی حزب دمکرات برای دست یافتن به کرسی ریاست‌جمهوری آمریکا شده است. او که از مخالفان سرسخت دونالد ترامپ به شمار می‌رود اعلام کرده قصد دارد یک «انقلاب سیاسی» به راه بیندازد و در مقابل «طمع‌کاری نظام سرمایه‌داری» بایستد.
برنی سندرز خود را یک سوسیالیست دمکرات معرفی می‌کند. او در سخنرانی خود همان وعده‌هایی را مطرح کرد که در انتخابات سال 2016مطرح کرده بود. سندرز پس از آنکه در انتخابات مقدماتی در حزب دمکرات از هیلاری کلینتون شکست خورد و به کورس رقابت با دونالد ترامپ نرسید، در کتابی تحت عنوان «انقلاب ما» ایده‌هایش را به‌طور کامل تشریح کرد. ضرورت از بین بردن شکاف درآمدی و فاصله طبقاتی، مقابله با سلطه سرمایه‌داری بر جامعه آمریکا، تقویت بیمه درمانی همگانی، افزایش حداقل دستمزد، تحصیلات دانشگاهی رایگان و اصلاح قوانین کار و مهاجرتی ازجمله ایده‌های مطرح شده از سوی سندرز است.
اما نباید فراموش کرد که سوسیالیسم در جامعه آمریکا با تعریف سوسیالیسم اروپایی فاصله بسیار دارد. سوسیالیسم نوع اروپایی قصد دارد همزمان هم عدالت اجتماعی را برقرار کند و هم با نادیده گرفتن مالکیت خصوصی، اقتصاد را در اختیار دولت بگذارد. سوسیالیسم آمریکایی اما بیشتر به‌دنبال عدالت اجتماعی و برابری‌های اجتماعی، نژادی و جنسیتی است. سوسیالیسم در آمریکا به دنبال دولتی کردن اقتصاد نیست. محافظه‌کاران آمریکایی در مخالفت با رشد سوسیالیسم در این کشور معتقدند؛ تحقق اهدافی که سوسیالیست‌ها مطرح می‌کنند، در نهایت به دخالت‌های دولت در اقتصاد، بزرگ‌شدن نهاد دولت و پر رنگ‌ شدن اقتصاد دولتی منتهی خواهد شد. چپ‌های آمریکا اما می‌گویند به‌دنبال سلب مالکیت خصوصی و ایجاد یک نظام اقتصادی مبتنی بر اقتصاد دولتی نیستند. تأکید سندرز نیز بیشتر روی عدالت اجتماعی است تا دولتی کردن اقتصاد.
وعده‌های مطرح شده از سوی سندرز بسیار شبیه وعده‌های مطرح شده از سوی دونالد ترامپ و همفکرانش در انتخابات قبلی آمریکاست. همین باعث شده تا برخی از وضعیت تازه تلقی پوپولیسم چپ در مقابل پوپولیسم راست کنند. پوپولیسم را اگر توجه به دغدغه‌های توده‌ها معنی کنیم، می‌توان گفت رویکرد سندرز نیز پوپولیستی است. مشکلاتی که امروز گریبان جامعه آمریکا را گرفته بسیار متعدد است. مشکلات نظام درمانی و سلامت، مشکلات نظام آموزشی، نابرابری‌های اجتماعی و تبعیض‌های نژادی جزو دغدغه‌های اصلی عموم مردم آمریکاست و هرکسی که بتواند شعارهای جذاب‌تری در این حوزه‌ها بدهد، مورد استقبال قرار می‌گیرد. در انتخابات، نامزدها سعی دارند بر موج مطالبات مردمی سوار شوند و قدرت را از آن خود کنند؛ درست همان کاری که ترامپ در آن موفق عمل کرد و پیروز انتخابات سال 2016شد. اکنون هم هر چهره‌ای شعارهای جذاب‌تری بدهد، می‌تواند شانس پیروزی داشته باشد؛ حتی اگر برچسب پوپولیسم بخورد.
برای سندرز شرایط انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال 2020اما با رقابت‌های سال 2016متفاوت است. دو تفاوت عمده وجود دارد. اول اینکه در سال 2016، سندرز تنها نامزد جریان ترقی‌خواه در حزب دمکرات بود؛ جریانی که حتی در حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی نگرش‌های رادیکال دارد. سندرز آن زمان با نامزد جریان اصلی در حزب دمکرات یعنی هیلاری کلینتون مبارزه می‌کرد و توانست تمام هواداران جریان ترقی‌خواهی را جذب کند. اکنون اما چندین نامزد از جریان ترقی‌خواهی حزب دمکرات وارد کارزار شده‌اند. سندرز دیگر تنها صدای طیف ترقی‌خواه نیست و اکنون باید در رقابت‌های مقدماتی حزب دمکرات، با چهره‌هایی همچون الیزابت وارن، تولسی گابارد و کرستین گیلبرند رقابت کند. الکساندریا کورتز که جوان‌ترین زن در کنگره آمریکاست و در کنار رشیده طالب از چهره‌های اصلی جریان سوسیال دمکراسی آمریکا به شمار می‌رود، اعلام کرده فعلا از برنی سندرز حمایت نمی‌کند تا تکلیف نامزدهای جریان ترقی‌خواه مشخص شود. بنابراین شاید در نهایت سندرز با توجه به کهولت سن نتواند در مقابل چهره‌های جوان‌تر طیف ترقی‌خواه آن درخشش سال2016 را داشته باشد.
تفاوت دوم اینکه ترامپ و جریان محافظه‌کار آمریکا طی ماه‌های گذشته به‌شدت علیه پا گرفتن تفکراتی سوسیالیستی در جامعه آمریکا تبلیغ کرده و تلاش داشته‌اند تا مردم این کشور را نسبت به عواقب حاکم شدن سوسیالیسم بترسانند. آنها می‌گویند اگر سوسیالیست‌ها قدرت بگیرند، مالکیت خصوصی در آمریکا از بین خواهد رفت و این به‌معنای آن است که مردم دیگر نمی‌توانند اسلحه، خانه و ماشین خود را داشته باشند. اخیرا یکی از مشاوران ترامپ حتی خطاب به مردم آمریکا گفت که دمکرات‌های ترقی‌خواه قصد دارند «همبرگر» مردم را از دست‌شان بگیرند. ترس از سوسیالیسم در سال2020 بسیار بیشتر از سال2016 خواهد بود. اگر در نهایت یک نامزد ترقی‌خواه از حزب دمکرات وارد رقابت نهایی شود، چه بسا یک خیزش عمومی در حزب محافظه‌کار آمریکا ایجاد کند و همه از ترس حاکم شدن سوسیالیسم به حمایت از دونالد ترامپ برخیزند. قطب‌بندی سیاسی در آمریکا در سال2020 بسیار شدیدتر از سال2016 خواهد بود.
واژه سوسیالیسم در این کشور یک انگ سیاسی تلقی می‌شود اما برنی سندرز ابایی نداشته که اعلام کند یک سوسیالیست است. در مجموع، به‌نظر نمی‌رسد جامعه آمریکا هنوز آمادگی یک چرخش گسترده ایدئولوژیک به سمت سوسیالیسم را داشته باشد. در سال 2016حتی حزب دمکرات هم آماده چنین چرخشی نبود و مقاومت شدید نخبگان این حزب در برابر قدرت گرفتن سندرز در نهایت او را که یک «چپ افراطی» می‌خواندند، از صحنه به در کرد. در سال 2020شرایط پر چالش‌تر خواهد بود؛ چه برنی سندرز در مقابل ترامپ قدم علم کند، چه هر نامزد دیگر جریان ترقی‌خواهی حزب دمکرات.