نگاه
درس عبرت برجام برای کره‌شمالی
امیرعلی ابوالفتح؛ کارشناس روابط بین الملل
مذاکراتی که اخیرا در «هانوی» ویتنام میان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و کیم جونگ اون، رهبر کره‌شمالی برگزار شد، امیدهایی را مبنی بر اینکه مشکل دیرینه شبه‌جزیره کره از طریق یک مذاکرات جامع به پایان برسد و کره‌شمالی روند خلع سلاح اتمی خود را آغاز کند، زنده کرده بود.
از طرف دیگر، این تصور وجود داشت که ایالات متحده آمریکا نیز در برابر اقدامات کره‌شمالی برای خلع سلاح و توقف آزمایش‌های اتمی، گام‌هایی را برای عقد پیمان صلح میان آمریکا و کره‌شمالی از یکسو و میان 2 کره از سوی دیگر بردارد تا فرایند عاری‌سازی شبه‌جزیره کره از سلاح اتمی محقق شود. اما مذاکرات اخیر میان کره‌شمالی و آمریکا یک‌بار دیگر نشان داد که ایالات متحده آمریکا آماده برداشتن قدم‌های بلند برای دستیابی به این اهداف نیست و صرفا قصد دارد تا از طریق اعمال فشار بر کره‌شمالی امتیازات موردنظر خود را بدون ارائه هیچ‌گونه امتیازی به‌دست بیاورد. در جریان مذاکراتی که میان رهبران 2 کشور شکل گرفت، کره‌شمالی بر این مسئله اصرار داشت که در ازای خلع سلاح، تحریم‌های اعمال شده علیه این کشور برداشته شود یا حداقل تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه کره‌شمالی لغو شود اما مخالفت دونالد ترامپ با این خواسته، مذاکرات را به شکست کشاند. بررسی فرایند مذاکرات میان آمریکا و کره‌شمالی از یکسو و مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه 1+5 از سوی دیگر نکات قابل توجهی را به‌دست می‌دهد؛ مشابهتی که میان این دو مذاکرات وجود دارد این است که کره‌شمالی هم به‌طور منطقی به‌دنبال آن است که در ازای واگذاری امتیازات در زمینه خلع سلاح هسته‌ای خود، تحریم‌ها علیه این کشور برچیده شود. کره شمالی درواقع به‌دنبال تعهدات متقابل و اجرای همزمان آن است؛ همان مسئله‌ای که در مذاکرات منتهی به برجام مورد تأکید قرار داشت. در مذاکراتی که ایران متعهد به ایجاد برخی تغییرات در برنامه هسته‌ای خود بود، طرف مقابل تعهد می‌کرد که چگونه تحریم‌های سازمان ملل، تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا را لغو یا تعلیق کند. کره‌ای‌ها نیز در مذاکرات خود با آمریکا مشخصا می‌خواهند در این مسیر گام بردارند اما آمریکایی‌ها حاضر نیستند به چنین فرایندی تن بدهند. آمریکایی‌ها اساسا به‌دنبال دریافت امتیازات یک‌سویه از کره‌شمالی هستند؛ تکمیل روند خلع سلاح، راستی‌آزمایی و اطمینان از بازگشت‌ناپذیری قدرت اتمی مسائلی است که آمریکا از کره شمالی می‌خواهد؛ بدون اینکه بخواهد تعهدی در زمینه لغو تحریم‌ها به کره بدهد.
برخورد آمریکا با برجام نشان داد که این کشور قابل اعتماد نبوده و ممکن است پس از دریافت امتیازات، تعهدات خود را نادیده بگیرد؛ این درس عبرتی است که امروز مورد توجه کره‌ای‌ها قرار گرفته است؛ به همین دلیل آنها بر این موضوع اصرار دارند که در ازای کاهش فعالیت‌های اتمی خود از کاهش یا لغو و تعلیق تحریم‌ها بهره‌مند شوند. درواقع کره‌ای‌ها به آن مسیری تأکید دارند که ایران طی کرده است؛ به‌طوری‌که قطعنامه‌های شورای امنیت لغو شود؛ همان اتفاقی که در نتیجه توافق برجام رخ داد و محمل قانونی برای اعمال تحریم‌های هسته‌ای از بین رفت.
تحریم‌هایی هم که امروز به‌طور یکجانبه از سوی آمریکا علیه ایران اعمال می‌شود برای جامعه بین‌الملل الزام‌آور نیست اما این خواسته‌ها از سوی کره‌شمالی با مخالفت آمریکا مواجه شد. سارا سندرز، سخنگوی کاخ سفید هم به این مسئله اشاره می‌کند که «رئیس‌جمهور اوباما توافق بد با ایران را ترک نکرد. رئیس‌جمهور ترامپ، این اشتباه را با ایران، کره‌شمالی یا هر کشور دیگر مرتکب نمی‌شود.» این به آن معناست که از نظر دولت ترامپ، برجام منافع ایران را تامین کرده و اما منافع آمریکا را تامین نکرده بود؛ بنابراین آمریکایی‌ها در مذاکرات خود با کره‌شمالی، نمی‌خواهند آن مسیری را در پیش بگیرند که برای برجام طی شده بود. از سوی دیگر، کره‌شمالی هم متوجه است که بدون گرفتن تعهدات دقیق و متقابل از آمریکا، قدمی برندارد. دلیل عدم‌توافق آمریکا و کره‌شمالی نیز به همین خواسته کره‌ای‌ها و امتناع آمریکایی‌ها از دادن این امتیازات بازمی‌گردد.
