برنامه فشرده برای تبدیل تهران به شهری مدرن

حامد فوقانی/ خبرنگار:

تهران در میان 180شهر جهان، رتبه 161را از نظر شاخص‌های یک‌شهر پویا در اختیار دارد. این مطلبی بود که شهردار پایتخت در ارائه گزارشی که چگونه شهر را تحویل گرفته‌اند، بیان کرد. مطلبی که محمدعلی نجفی به آن اشاره کرد، مربوط به مطالعات بین‌المللی صورت گرفته از سوی مؤسسه تحقیقاتی JLL  است. این تحقیقات نشان می‌دهد که تهران در بسیاری از شاخص‌ها به‌ویژه از نظر فناوری، نوآوری‌ها، ایجاد کسب‌و کار نوین و هوشمندسازی طی یک‌دهه اخیر رشد چندانی نیافته و این سبب شده که در آخرین رتبه‌های فهرست اعلام شده قرار بگیرد. عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران نیز یکی از دلایل این مسئله را توسعه شهر بدون توجه به موضوعات روز دنیا می‌داند. سیدمحمود میرلوحی در این ارتباط به همشهری می‌گوید: «امروزه شهرها به سمت مباحث جدید نرم‌افزاری می‌روند و از آن نگاه‌های سنتی و سخت‌افزاری گذشته که مسائل ظاهری را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دادند فاصله می‌گیرند. شهرهای پویا پول و ثروت را در حوزه‌های فناوری اطلاعات T و itc  می‌برند و به همین منظور نه‌تنها از نظر شاخص‌های ارتباطی و فناوری پیشرفت کرده‌اند بلکه سهم منابع درآمدی پایدارشان افزایش یافته و چندان به تراکم‌فروشی برای تأمین منابع مالی متکی نیستند.» او توجه به مشارکت مردم در اداره شهر را یک عامل مهم می‌داند و می‌گوید: «اولا باید فناوری‌های جدید در خدمت شهرداری قرار بگیرد و ثانیا از ایجاد فضای کسب و کارهای جدید اینترنتی و استارت‌آپ‌ها حمایت شود.» به اعتقاد میرلوحی، شهرداری می‌تواند بستری برای ارائه خدمات به دیتاسنترها و شبکه‌های مخابراتی باشد. این عضو شورا شفافیت مالی، نرم شدن چهره شهر به‌ویژه در ورودی‌ها و بهبود فضای رقابتی را نیز از دیگر عوامل می‌داند که باید در تهران مورد توجه قرار گیرد. به گفته او، به همین منظور و برای حمایت از استارت‌آپ‌ها در بودجه سال 97و برنامه سوم توسعه شهر تهران، مواردی گنجانده شده است. او تأکید می‌کند که تا دیر نشده ایران باید مثل قطر، آذربایجان و امارات از طریق ارائه خدمات بین‌المللی به شبکه‌های جهانی متصل شود و با وجود همه تنگناها سهمی از مبادلات بانکی و بیمه‌ای منطقه داشته باشد.

ایجاد فضای کسب و کار جدید

اینطور که مدیر تحقیقات مؤسسه بین‌المللی  JLL  می‌گوید هم‌اکنون بیش از نیمی از جمعیت جهان در شهرها و سکونتگاه‌های بشری زندگی می‌کنند و به همین منظور باید شهرها آنقدر پویا DYNAMIC) شند که بتوانند خود را تغییر دهند و برای سکونت مناسب باشند. جرمی کلی با بیان اینکه رشد شهرنشینی چشمگیر است و طبق برآوردهای سازمان ملل متحد تا سال 2050، دوسوم جمعیت جهان شهرنشین می‌شوند، می‌گوید: «بعضی از شهرها با وجود تحولات سیاسی و بی‌ثباتی اقتصادی اما پویایی خوبی از خود نشان می‌دهند آنگونه که از یک‌سو به سرعت نوآوری‌های فراوانی را در حوزه‌های مختلف ازجمله توسعه حمل‌ونقل عمومی، ساخت تفرجگاه‌ها، هوشمندسازی و فناوری، ساخت‌وسازهای عمرانی و... به‌وجود می‌آورند تا شهروندان هم از زندگی لذت ببرند و آرامش داشته باشند و هم ارتباط تنگاتنگ خود را با دیگر شهرهای نوآور حفظ می‌کنند.» به اعتقاد کلی البته برای این منظور باید محیط‌های علمی و ارائه ایده‌های نو وجود داشته باشد و مدیران شهری آنچنان بتوانند به شبکه‌های جهانی از نظر اقتصادی متصل شوند که اقتصاد شهر از اقتصاد ملی هم برتر باشد. او اعلام می‌کند که در بعضی از شهرهای نخست فهرست شهر پویا، آنقدر سرعت تغییر اقتصاد بالا بوده که طی یک‌سال بیش از 134مرکز عمده کسب و کار نوین ایجاد شده است.

پاسخ سریع به تقاضاهای اقتصادی

گزارش تازه مؤسسه بین‌المللی JLL  نشان می‌دهد که شهرهای آسیایی نزدیک به اقیانوس آرام نیمی از 30شهری هستند که سریع‌ترین تغییرات و پویایی را دارا هستند. هند، چین، ژاپن، کره‌جنوبی و فیلیپین ازجمله کشورهایی هستند که در فهرست منتشر شده رتبه‌های بالایی دارند. در عوض، رتبه شهرهای واقع در منطقه خاورمیانه چندان چنگی به دل نمی‌زند. جالب اینجاست که در صدر فهرست، بنگلور از هند قرار دارد. هوشی‌مینه ویتنام، دره سیلیکون در حدود 70 کیلومتری جنوب شرقی سانفرانسیسکوی آمریکا که بسیاری از شرکت‌های مطرح انفورماتیک جهان در آن قرار دارد، شانگهای چین، حیدرآباد هند، لندن انگلیس، آستین آمریکا (مرکز ایالت تگزاس)، هانوی ویتنام، بوستون آمریکا (بزرگ‌ترین شهر ایالت ماساچوست) و نایروبی پایتخت کنیا نیز رتبه‌های بعدی را تا 10در اختیار گرفته‌اند. اما آنچه باعث شده تا بنگلور برای نخستین بار به‌عنوان پویاترین شهر جهان معرفی شود به 2عامل اصلی برمی‌گردد؛ نخست آنکه این شهر به یکی از مراکز فناوری برتر در دنیا تبدیل شده و از سوی دیگر به تقاضاهای واقعی و مورد نیاز شهروندان ساکن (نه مهاجر) در حوزه املاک و مستغلات پاسخ به موقع و درستی داده شده است. البته در مطالعات صورت گرفته شهرهای مطرح دنیا که رویکرد توسعه پایدار دارند، در فهرست منتشر شده جایگاه‌های نسبتا ثابتی نسبت به 5سال گذشته دارند. در واقع در گزارش اخیر بیشتر به شهرهایی توجه شده که رشد چشمگیری از نظر پویایی داشته‌اند.

اقتصاد مولد لازم است

در تعریف شهرهای پویا روی موضوع ایجاد فضاهای کسب و کار جدید و نوین تأکید می‌شود. در تهران اما طی یک‌دهه اخیر با وجود پیشرفت‌های چشمگیر بسیاری از شهرهای آسیا این اتفاق نیفتاده و به جای آن مشاغل کاذب و مشاغلی که آثار آن آسیب به محیط‌زیست، آلودگی هوا، از دست رفتن منابع و بهر‌ه‌وری پایین بوده، شکل گرفته‌اند. به این مورد نجفی، شهردار تهران نیز در همایش اتاق اصناف ایران اشاره کرد و گفت: «تا زمانی که شهر از اقتصاد مولد و پویا برخوردار نباشد، کل شهر نمی‌تواند پویا و بالنده باشد. در تشکیلات شهرداری از سال‌ها قبل معاونت مالی و اقتصاد شهری ایجاد شده اما هرچه در فعالیت‌های این معاونت دقت کردم، شاهد بودم بالای 99درصد فعالیت‌ها در جنبه مالی متمرکز شده و از اقتصاد شهری، برنامه‌هایی برای توسعه اقتصاد شهر و ایجاد فضای کسب و کار بهتر چیزی ندیدم.» شهردار تهران با بیان اینکه امروز از شهرهای مولد و کارآفرین صحبت می‌شود، گفت: حالت مصرف‌زدگی به‌تدریج باید از شهر دور شود.