حال خوب دریاچه

هادی پناهی|  ارومیه – خبرنگار:


این روزها، حال نگین فیروزه‌ای شمالغرب کشور خوب است. بارندگی‌های مناسب سال جاری در کنار صرفه‌جویی و مدیریت مصرف آب و از سوی دیگر اجرای طرح‌های رهاسازی آب سدهای استان به سمت دریاچه ارومیه، باعث شده است تا امروز دریاچه از همیشه سرحال‌تر به نظر برسد. همه این اتفاقات در حالی رخ داده است که هنوز ده‌ها پروژه عمرانی برای آبرسانی به این دریاچه تکمیل و بهره‌برداری نشده‌اند. بی‌شک با تکمیل طرح انتقال آب از سد کانی‌سیب و رسیدن آب پاک از 19 تصفیه‌خانه دیگر احیای دریاچه ارومیه وارد فاز جدیدی خواهد شد و نتایج این طرح‌ها از سال آینده خود را نشان می‌دهد. 


300 میلیون متر مکعب آب تا 1400

در بهمن سال گذشته وسعت دریاچه ارومیه هزار و 892 کیلومتر و تراز آب آن 41/1270 سانتیمتر بود، اما با تلاش‌های صورت‌گرفته در بهمن سال 97 وسعت دریاچه ارومیه به 2 هزار و 334 کیلومتر و تراز آن به 70/1270 افزایش پیدا کرده است. این آماری است که معاون سازمان حفاظت از محیط‌زیست در گفت‌وگو با همشهری به آن اشاره می‌کند و درباره اقدامات انجام‌شده برای احیای دریاچه ارومیه می‌گوید: از آغاز فعالیت‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکنون، 2 هزار و 965 میلیارد تومان اعتبار برای دریاچه ارومیه هزینه شده است. به صورت تفکیک‌شده، در بخش رودخانه‌های مرزی و از محل صندوق توسعه ملی هزار و 580 میلیارد تومان، از محل بودجه‌های سنواتی دستگاه‌های اجرایی 215 میلیارد تومان و از محل ماده 10 و 12، اعتبار هزار و 170 میلیارد تومانی هزینه شده است.

به گفته «مسعود تجریشی» بر اساس داده‌ها 50 درصد هزینه‌ها از محل صندوق توسعه ملی انجام شده اما از 70 درصد پروژه‌های عمرانی که برای تامین آب دریاچه در نظر گرفته شده بودند، هنوز آبی به دریاچه ارومیه روانه نشده است. پیش‌بینی ما این است که اگر کارها طبق برنامه جلو برود، از خرداد سال آینده از 19 تصفیه‌خانه آب تمیز به دریاچه ارومیه خواهد رسید. بر این اساس تا سال 1400 تا سقف 300 میلیون متر مکعب آب از این تصفیه‌خانه‌ها به دریاچه ارومیه وارد خواهد شد. 


عامل انسانی؛ متهم ردیف اول

تجریشی درباره آخرین وضعیت پروژه طرح انتقال آب از سد کانی‌سیب به دریاچه ارومیه و سد سیلوه بیان می‌کند: پروژه کانی‌سیب که جزو پروژه‌های ماندگار کشوری است، از 68 درصد پیشرفت برخوردار است. برای تکمیل این طرح در سال آینده اعتباری در حدود 700 میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. ضمن آن‌که تاکنون هزار و 600 میلیارد تومان اعتبار هم برای این پروژه هزینه شده است. با پایان این طرح و از سال 1399، سالانه 623 میلیون متر مکعب آب به دریاچه ارومیه سرریز خواهد شد. 

این مسئول با اشاره به این‌که پروژه عمرانی سد سیلوه و کانال‌های اصلی آن صددرصد به اتمام رسیده است، بیان می‌کند: با تکمیل و بهره‌برداری از این سد در ابتدا 195 میلیون متر مکعب و بعد از احیای دریاچه ارومیه 95 میلیون متر مکعب آب به دریاچه ارومیه روانه خواهد شد. 
وی با اشاره به دلایل خشک شدن دریاچه ارومیه و درصد تاثیرگذاری عوامل منجر به این مساله می‌گوید: 18 درصد کاهش بارندگی، 20 درصد کاهش رواناب و افزایش گرمای زمین (عوامل طبیعی) و 65 درصد عوامل انسانی در خشک شدن دریاچه ارومیه نقش دارند. 

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه درباره ادعای برخی کارشناسان مبنی بر کم‌کاری در آذربایجان شرقی برای احیای دریاچه ارومیه می‌گوید: در واقع استان آذربایجان شرقی آبی ندارد که به دریاچه ارومیه روانه کند. بر این اساس نیز 3/2 بودجه ستاد احیا در آذربایجان غربی و 3/1 بودجه نیز در آذربایجان شرقی هزینه شده است. ما کم‌کاری‌های سازمان‌یافته را قبول نداریم. شاید در برخی حوزه‌ها ضعف‌هایی در استان‌ها مشاهده شود و با رصد شرح وظایف و اقدامات به دنبال کاهش آنها هستیم. 


موفقیت در کاهش سطح زیر کشت چغندر

رئیس دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه هم در گفت‌وگو با همشهری درباره کشت محصولات آب‌بر در حوضه دریاچه ارومیه می‌گوید: اظهارات زیادی از زبان افراد مختلف در این زمینه شده است. در برخی حوزه‌ها موفق بوده‌ایم و در برخی حوزه‌ها نیز هنوز جای کار زیاد است. در این میان نقش رسانه‌ها برای افزایش آگاهی‌ها و حساسیت بین مردم بسیار حائز اهمیت است، چراکه این رسانه‌ها هستند که می‌توانند مردم را راغب به مشارکت در طرح احیای دریاچه ارومیه کنند. 

«فرهاد سرخوش» ادامه می‌دهد: اکنون در اطراف سد حسنلوی نقده که نزدیک‌ترین سد به دریاچه ارومیه است، سطح کشت بیش از هزار هکتاری چغندر قندر را به صفر رسانده و کشت کلزا را جایگزین کرده‌ایم. البته سطح زیر کشت چغندر قندر طی سال‌های گذشته از 23 هزار هکتار به 12 هزار و 600 هکتار در سال گذشته کاهش پیدا کرده بود، اما امسال سطح کشت به 13 هزار و 600 هکتار افزایش پیدا کرد. البته در این زمینه موفق به کاهش 10 هزار هکتاری شده‌ایم و در تلاش هستیم تا حد ممکن در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از کشت‌های کم‌آب‌بر استفاده شود. سرخوش تاکید می‌کند: هم‌اکنون کارخانه‌های قند استان تنها می‌توانند هزار و 500 تن چغندر قند از کشاورزان تحویل بگیرند و این مساله رغبت کشاورزان به افزایش کشت را کاهش می‌دهد. 


تداوم برنامه‌های فرهنگی احیای دریاچه 

«کامران زینالزاده» رئیس پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه درباره این‌که بسیاری از مردم تثبیت دریاچه ارومیه را صرفا ناشی از بارندگی‌های مناسب و نه اقدامات ستاد احیا می‌دانند، عنوان می‌کند: برخی تاکید دارند که حذف برنامه‌های فرهنگی و تمرکز بر برنامه‌های عمرانی در کنار افزایش بارش‌ها موجب شده است که احیای این دریاچه در مسیر درستی قرار بگیرد. اما در حقیقت برنامه‌های فرهنگی ما حذف نشده و در کمیته فرهنگی تصمیم بر این است که همه برنامه‌های عمرانی ما دارای پیوست فرهنگی باشد.

در حال حاضر انتقاداتی کم و بیش از برنامه‌های فرهنگی وجود دارد اما قطعا با اقدامات انجام‌شده، در سال آینده برنامه‌های فرهنگی ما اجرا خواهد شد. پروژه‌های فرهنگی- اجتماعی از جمله برنامه‌های مهم ستاد احیای دریاچه ارومیه برای جلب مشارکت عمومی و همچنین آموزش و توانمندسازی جوامع محلی به شمار می‌روند که شاهد ثمربخش بودن این برنامه‌های طی ماه‌های گذشته بوده‌ایم.