نگین سرخ چابهار یا تالاب نمک

فرشته بامری|  خبرنگار:


یکی از جاذبه‌های طبیعی چابهار که گردشگران کمتری را به خود دیده، دریاچه صورتی لیپار در جنوب شرق و نوار ساحلی بین چابهار تا خلیج گواتر است. پدیده جزر و مد قرمز در دریاچه‌های معدودی از جهان رخ می‌دهد و تالاب لیپار جایی است که زیباترین حالت این پدیده خارق‌العاده را می‌توان از نزدیک مشاهده کرد. 

این دریاچه رنگی که در مسیر جاده ساحلی چابهار ـ گواتر قرار دارد، زیستگاه انواع پرندگان و درختچه‌های گز و چش است. پدیده جزر و مد قرمز همان پدیده کشند سرخ است که به تغییر رنگ آب حاصل از شکوفایی و تجمع میکروارگانیسم اطلاق می‌شود. عبارت کشند در واقع همان جزر و مد و بالا و پایین رفتن سطح آب در دریاهاست که بر اثر جاذبه ماه و خورشید بر سطح کره زمین به وجود می‌آید و در فواصل زمانی مشخصی روی می‌دهد. 

 این تالاب که بنا به پیشنهاد «دادکریم شیخ‌زاده» از اهالی روستای دمبدف در سال 1362 ساخته شد، محیطی مناسب برای زندگی جانوران و رشد گیاهان فراهم کرده است. درختچه‌های گز، چش و پنبه وحشی از این نمونه‌هاست. ساکنان محلی از پنبه روئیده در اطراف تالاب برای تهیه بالشت و تشک استفاده می‌کنند. هرساله گونه‌های زیادی از پرندگان مهاجر از مدارهای شمالی به سوی مدارهای جنوبی حرکت می‌کنند و تالاب لیپار مقصد بسیاری از آن‌هاست. از میان این پرندگان این منطقه می‌توان از چنگر، فلامینگو، کشیم، حواصیل سفید، حواصیل خاکستری، باقرقره، تیهو، مرغ جیرفتی، عقاب دشتی، خوتکا، دلیجه و طاووسک نام برد. 


سدی که صیادی را متوقف کرد

در جوار این دریاچه به روستایی برمی‌خوریم که خالی از سکنه است. این روستا کیژدف نام دارد و اهالی آن سال‌هاست از این مکان کوچ کرده‌اند و بسیاری از گردشگران از این روستا به عنوان روستایی متروکه یاد می‌کنند. اما بر خلاف تصور عموم همچنان بعضی ساکنان روستا در این منطقه مانده‌اند و تصمیمی به مهاجرت ندارند. 

ساکنان روستای کژدف به‌دلیل متروکه شدن روستا و عدم امکان برق‌رسانی یا لوله‌کشی آب از نعمت آب شرب و برق بی‌بهره مانده‌اند. اگرچه نبود امکانات اولیه هم نتوانسته بر احساس وابستگی و تعلق خاطر آن‌ها به روستای اجدادی‌شان غلبه کند و آن‌ها را کوچ دهد. «دلوش دادشاه»، یکی از ساکنان این روستا، می‌گوید: تا قبل از این، خانوارهای زیادی در این روستا زندگی می‌کردند که با صیادی در دریاچه صورتی و دامداری گذران معاش می‌کردند اما به مرور زندگی مردم منطقه دستخوش تغییر و تحول شد. 


دلبستگی روستاییان به لیپار

دلوش دادشاه اضافه می‌کند: سد ماشکید که در مسیر آب ورودی از دریای عمان به دریاچه صورتی احداث شد صیادی اهالی از دریاچه صورتی را متوقف کرد و این دریاچه به تالابی بدون ماهی تبدیل شد. این وضعیت مردم روستا را به سوی مهاجرت سوق داد. بیشتر ساکنان این روستا به روستای بندری رمین نقل مکان کردند و مشغول به صیادی هستند. 

وی با بیان این‌که زندگی بدون آب شرب و برق بسیار سخت است، ادامه می‌دهد: تاکنون هیچ‌کس نتوانسته خانواده‌های دادشاه را راضی به ترک منطقه کند. آب مورد نیاز دام‌ها و آب آشامیدنی روستا هم با تانکر سیار تامین می‌شود.   «دادرحیم دادشاه‌‌پور» یکی دیگر از اهالی روستا که شصت سال سن دارد با بیان این‌که دلم برای لحظات زیبای صید ماهی و هیاهوی جمعیت این روستا تنگ شده، می‌گوید: به دلیل تغییراتی که طی 10 سال گذشته در تالاب اتفاق افتاد ساکنان روستا مهاجرت کردند. معیشت خانواده، کمبود امکانات بهداشتی، آموزشی و عمرانی مهم‌ترین دلایل مهاجرت مردم روستا بود. 

وی می‌افزاید: هر کس از این روستا رفته به ما پیشنهاد می‌دهد از این روستای متروکه مهاجرت کنیم. حتی پیشنهاد زندگی و خانه‌ با امکانات رفاهی داشته‌ایم اما دلبستگی به این روستا و دریاچه صورتی اجازه ترک خانه را نمی‌دهد. وی درباره امرار معاش در روستا می‌گوید: اگرچه در این تالاب هیچ ماهی‌ای وجود ندارد ما از آب شور این تالاب نمک می‌گیریم و به گردشگرانی که برای دیدن دریاچه صورتی می‌آیند می‌فروشیم. دادشاه‌‌پور اضافه می‌کند: زندگی کردن در این‌جا برایم از زندگی کردن در کاخ‌های مجلل هم جذاب‌تر است. من حاضر نیستم از این روستا و دریاچه صورتی جدا شوم. خانواده من صبح خود را در کنار دریاچه صورتی آغاز می‌کنند و روستای گژدف مانند یک مادر شاهد لحظات خوب و بد زندگی ما بوده است. ما نمی‌گذاریم روح حیات در این‌جا بمیرد.  وی می‌افزاید: تالاب صورتی برای ما عضوی از خانواده است. ما هرگز او را ترک نخواهیم کرد و تا پایان عمر در این روستا خواهیم ماند. 

 «صدگنج دادشاه» یکی از زنان این روستا که به پرورش گاو، گوسفند و تولید صنایع دستی مشغول است، می‌گوید: این دریاچه علاوه بر زیبایی‌های خدادادی سبب فروش محصولات دست‌ساز زنان روستایی می‌شود. حتی روستاییانی که مهاجرت کرده‌اند هم در فصول مختلف برای فروش صنایع دستی به دریاچه صورتی می‌آیند.  رئیس اداره محیط زیست می‌گوید: به دلیل دسترسی مناسب و همجوار بودن جاده ساحلی این دریاچه، روزانه صدها گردشگر و افراد محلی از آن دیدن می‌کنند. 


رونق گردشگری

 «اشرف‌علی حسینی» بیان می‌کند: دریاچه صورتی لیپار به سبب جذابیت‌های خاص خود، تولید نمک طبیعی و فروش صنایع دستی بومی و محلی توسط زنان و کودکان در طول سال میزبان شمار زیادی از گردشگران و مسافران داخلی و خارجی است. گردشگران با حضور در تالاب و دریاچه صورتی نمک خوراکی، دارویی و انواع صنایع دستی زنان ساکن در روستای کیژدف لیپار را می‌خرند و به عنوان سوغات با خود می‌برند. 
حسینی اضافه می‌کند: رنگ آب دریاچه لیپار یا دریاچه صورتی در تابستان و با گرم شدن هوا تبدیل به قرمز و صورتی می‌شود. وی وجود انواع پرندگان، لاک‌پشت‌های سبز، ساحل شنی، ماسه‌ای و صخره‌ای را از جاذبه‌های مهم گردشگری این منطقه برای مسافران داخلی و خارجی عنوان می‌کند. 


صید صدف به جای ماهی

یکی از زنان روستا می‌گوید: من ۷۰ سال دارم و در همین روستا به‌دنیا آمده‌ام. از وقتی منطقه دچار خشکسالی شده است، خوراک دام‌های ما به سختی از مراتع طبیعی و گیاهان خودرو تامین می‌شود. ما با صدف‌هایی که از ساحل دریا جمع می‌کنیم لوازمی مانند قندان، گردنبند، النگو و... می‌سازیم تا به گردشگران دریاچه صورتی بفروشیم.