چند نکته کاملاً جدی درباره فواید زیاد خندیدن

سمیرا مصطفی‌نژاد

خنده، یکی از نخستین واکنش‌هایی است که نوزاد از خود نشان می‌دهد، حتی در دوران بارداری، جنین درون رحم مادر لبخند می‌زند و اگر همه‌چیز خوب پیش برود، آخرین حالت صورت هر انسانی قبل از مرگش نیز خنده خواهد بود. لرد بایرون، شاعر انگلیسی خنده را ارزان‌ترین دارو می‌دانست و استفان هاوکینگ، فیزیک‌دان مشهور بریتانیایی که سال‌ها به بیماری نورونی حرکتی مبتلا بود نیز معتقد بود که حفظ شوخ‌طبعی‌، به اندازه فعال نگه‌داشتن ذهنش به او در مبارزه علیه بیماری کشنده‌ای که داشت کمک کرده‌بود.

پژوهش‌های علمی فراوان اما پراکنده، اهمیت شوخ‌طبعی را در زندگی روزمره انسان‌ها مورد توجه قرار داده‌اند، اگرچه به گفته راد مارتین، نویسنده کتاب روانشناسی طنز، پژوهش‌های شوخ‌طبعی موضوعی غیرجدی درنظر گرفته می‌شود زیرا از نظر دانشمندان موضوع طنز و شوخ‌طبعی آن‌قدر که باید موضوع محترم و مهمی نیست؛ شاید به همین دلیل است که هر اندازه موضوع شوخ‌طبعی و طنز قدمت بالایی دارد، پژوهش‌های علمی روی این موضوع چندان قدمتی ندارد. اگرچه زیگموند فروید در دوران خود به ارتباط میان شوخ‌طبعی و ذهن ناخود‌آگاه پی‌برده بود و به‌دنبال پاسخ این پرسش بود که چرا می‌خندیم؟ اما ابزار کافی برای تکمیل تحقیقاتش در اختیار نداشت.

با این‌همه نتایج جسته‌و‌گریخته، پژوهش‌هایی که تاکنون درباره این موضوع انجام گرفته، تأثیرات روانی طنز و شوخ‌طبعی بر جنبه‌های مختلفی از زندگی انسان را آشکار کرده‌ است؛ برای مثال محققان دریافته‌اند شوخ‌طبعی، سلامت روان انسان را افزایش می‌دهد و برخلاف نظر مارک توین نویسنده که منبع طنز را اندوه می‌دانست نه خنده و شادی، شوخ‌طبعی، استرس و افسردگی را از انسان دور می‌کند. خنده از فشارهای ذهنی کاسته و انرژی درونی را افزایش می‌دهد و ذهن را متمرکز‌تر می‌سازد و از آنجا که هر دو طرف مغز را همزمان تحریک می‌کند، قدرت حل مسائل و خلاقیت را نیز بهبود می‌بخشد.

طنز همچنین می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند. یک خنده از ته دل می‌تواند ماهیچه‌های شکمی، ریه و جریان خون را بهبود بخشد و بدن را در برابر درد و آسیب‌های فیزیکی مقاوم‌تر سازد. دکتر نورمن کازین یکی از افرادی است که توانست با خنده و کمک گرفتن از ده‌ها کمدین بیماری مرگبار خود را مهار کند. او به نوعی بیماری تخریبی کلاژنی مبتلا شده بود و درد فراوانی را تحمل می‌کرد تا حدی که پزشکش به او هشدار داد تنها چند‌ماه زنده خواهد ماند. کازین ادعا داشت توانسته با کمک خنده خود را درمان کند؛ ادعایی که چندان نیز بی‌اساس نبود زیرا او نیز مانند هاوکینگ بیشتر از آنچه پزشکان پیش‌بینی کرده‌بودند- 25سال بیشتر- به زندگی ادامه داد.

علاوه بر تمامی فوایدی که گفته شد، طنز و شوخ‌طبعی سلامت اجتماعی را نیز بهبود می‌بخشد، زیرا می‌تواند افراد را به هم نزدیک کند. تمایل انسان‌ها به برقراری ارتباط با افرادی که آنها را به خنده می‌اندازند بسیار بیشتر است، از این‌رو می‌توان شوخ‌طبعی را ابزار بهبود‌دهنده ارتباطات انسانی دانست. محققان دانشگاه الر در آریزونای آمریکا نیز در پژوهشی جدید، با بررسی زوایای مختلف طنز و شوخ طبعی دریافتند پذیرش و استقبال از طنز می‌تواند در تجربه کردن رویداد‌های مثبت و منفی، حس بهتری در افراد ایجاد کند، آنها را خلاق‌تر سازد، در کنار‌آمدن با شرایط به آنها کمک کند و آنها را از چنگال اضطراب و افسردگی برهاند. اثبات علمی ایجاد چنین تأثیراتی بر بدن و ذهن توسط رفتار و واکنشی طبیعی و خلاقانه، نقل قول‌ فیلسوفان و نویسندگان بزرگ تاریخ درباره طنز و خنده را در ذهن معنا‌دارتر جلوه می‌دهد: مارک توین نویسنده آمریکایی معتقد بود که در برابر یورش خنده، هیچ‌چیز توان مقاومت ندارد و فردریش نیچه باور داشت هر حقیقتی که با آن نخندیده‌ایم را باید دروغ نامید.