محمد درویش/ عضو هیات علمی:
20درصد از کل ریزگردهایی که نفس شهروندان خوزستانی را به شماره انداخته است منشأ داخلی دارد؛ این آماری است که کارشناسان متفق‌القول برآن صحه گذاشته‌اند. دلیل مهم افزایش این ریزگردها به‌خصوص در نیمه دوم سال، علاوه بر افزایش بارگذاری در استان‌های بالادست و تعدد سدها و طرح‌های انتقال آب به همراه اثرات تغییر اقلیم، این است که ما در خوزستان 2بار کشت می‌کنیم ضمن آنکه برنج کاری و نیشکر که پرمصرف‌ترین کشت‌هاست در خوزستان اتفاق می‌افتد. بنا به آمار رسمی برای هر هکتار کشت نیشکر، سالانه 35هزار مترمکعب آب مصرف می‌شود؛ این درحالی است که قرار بود مصرف آب برای هر هکتار کشت نیشکر 24هزار مترمکعب باشد. با وجود این، بسیاری از کارشناسان معتقدند به‌دلیل شور شدن اراضی زیرکشت نیشکر، مصرف آب برای کشت هر هکتار نیشکر از 35هزار مترمکعب فراتر رفته و به 45هزار مترمکعب رسیده است.
کشاورزی ناپایدار (کشت نیشکر و برنج) در خوزستان و بالادست رودخانه زهره- سد کوثر در استان کهگیلویه و بویراحمد - باعث شده حقابه تالاب‌ها در پایین دست تأمین نشود و کانون‌های بحرانی ریزگرد در جنوب شرق اهواز و هندیجان شکل بگیرد. از آنجا که فاصله این کانون‌ها به شهر اهواز نزدیک است حجم گسترده‌ای از گردوغبار بسیار خطرناک، آسمان اهواز را فرا می‌گیرد. همین ریزگردهای اخیر با بیش از 66برابر حد مجاز، اهواز را دربرگرفت؛ گرد وغباری که نگرانی‌های بسیار جدی را سبب شد.
اگر 35درصد تالاب شادگان و 40درصد تالاب هورالعظیم خشک و به کانون گردوغبار تبدیل شده و اگر در منطقه دهنو و هندیجان کانون‌های جدید گردوغبار شکل گرفته است ناشی از مدیریت نادرست منابع آبی است. کانون‌هایی که به‌هیچ عنوان نمی‌توان آنها را با روش‌های سنتی موجود (مالچ پاشی) و حتی با نهالکاری و ایجاد پوشش گیاهی مهار کرد. برای مهار کانون‌های گردوغبار داخلی ضروری است با تغییر نگاه مدیریت منابع آبی از یک سو، مانع اجرای طرح‌های انتقال بین حوضه‌ای آب و سدسازی‌های بی‌رویه شد و ازسوی دیگر حقابه تالاب‌ها را تأمین کرد.
آنچه باعث نگرانی است اینکه استان‌های بالادست خوزستان بی‌توجه به شکل‌گیری کانون‌های گردوغبار در خوزستان تلاش می‌کنند تا آب بیشتری را به‌خود اختصاص دهند. این رویه سبب شده در پایین دست رودخانه زهره، کوپال و ابوالفارس در جنوب شرق اهواز چشمه‌های گردوغبار ایجاد شود. در واقع منشأ بخش قابل توجهی از گردوغبارهای اخیر اهواز تأمین نشدن حقابه همین 3رودخانه است. اکنون بزرگ‌ترین مطالبه محیط‌زیست، ممنوع شدن کلیه طرح‌های انتقال بین حوضه‌ای آب و سدسازی‌های بی‌رویه و نیز تأمین حقابه تالاب‌ها و تغییر الگوی کشت و جایگزین شدن شیوه‌های نوین آبیاری به جای آبیاری غرقابی است. راهکارهایی که می‌تواند در مهار کانون‌های گردوغبار با منشأ داخلی کارساز باشد.