چرخه امنیت، عادت،فرهنگ و احترام

حامد فوقانی/خبرنگار

در هرم معروف آبراهام مازلو بعد از نیازهای فیزیولوژیک انسان، ایمنی و امنیت قرار دارد و پس از آن احساس منزلت و کامیابی و سپس در بالاترین رده خودشکوفایی قرار می‌گیرد. بحث در مورد این هرم بسیار است؛ از بحث‌های اجتماعی و اقتصادی گرفته تا مدیریت. بماند که جدا از موافقان، برخی نیز این میزان رده‌بندی را کافی ندانسته و معتقدند مراتب دیگری نیز می‌تواند در سلسله مراتب پیشرفت و کامیابی جا بگیرد. اما به هرحال نکته مهم این است که انسان و جوامع بشری چه مراتبی را برای رسیدن به احترام بالا و عزت نفس پیش‌رو دارند. این مسئله را می‌توان در مورد پدیده دستفروشی که با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال، پررنگ‌تر می‌شود، درنظر گرفت و تحلیل کرد.

دستفروشان اغلب افراد عادی در جامعه هستند که به‌خاطر مشکلات مالی و معیشتی و برای تامین خرج و مخارج زندگی، حرفه‌ای به این شکل را انتخاب کرده‌اند. شاید جالب باشد بدانید که طبق یک‌ پژوهش میدانی انجام‌شده توسط مرکز پرژهش‌های دانشکده جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، 60 درصد دستفروشان جامعه آماری، اعلام کرده بودند پیش از آن، فعالیت تولیدی داشته‌اند و هنوز مایل هستند که شغل خود را تغییر دهند.

حال سؤال اینجاست که آیا برخورد قهری با دستفروشان می‌تواند چاره کار باشد؟ قطعا و از دریچه جامعه‌شناختی این روش نمی‌تواند گرهی از وضعیت نابسامان دستفروشی در کلانشهرهای کشور به‌ویژه تهران باز کند. اگر اینچنین بود، برخوردهای گاهی تند مأموران با آنها با واکنش دیگر شهروندان روبه‌رو نمی‌شد. اما این به‌معنای فعالیت آزادانه و خارج از چارچوب دستفروشان در شهر نیست. بساط‌گستری در پیاده‌روها آن هم درست جلو مغازه‌دارانی که از یک سو چشم‌شان به بازار شب عید است و از سوی دیگر مالیات، عوارض، هزینه‌های خدماتی و... را می‌پردازند، از نظر اخلاقی روش مناسبی برای کسب روزی به‌حساب نمی‌آید.

بنابراین تا دیر نشده به‌طور کوتاه‌مدت و ضرب‌الاجلی باید برای ساماندهی شب‌عید دستفروشان و مشاغل سیار و بی‌کانون، فکری شود. این موضوع به‌نظر می‌رسد هنوز چندان مورد توجه مدیریت شهری نیست تا جایی که طی چند روز گذشته بسیاری از کسبه محدوده چهارراه ولیعصر، میدان ونک و میدان تجریش از شهرداری و شورای شهر خواسته‌اند تا جلو گسترش بساط‌فروشی گرفته شود. در این بین، صنف پوشاک نیز نامه‌ای را به شورا از این منظر ارسال کرده است.

از طرف دیگر باید برای بساط‌گستران، دستفروشان، مشاغل سیار و بی‌کانون با دید بلندمدت برنامه‌ای درنظر گرفت و تنها به ساماندهی‌های موقت روی نیاورد. اگرچه شورای شهر تهران طرح ساماندهی مشاغل سیار و بی‌کانون در راستای حمایت از حقوق شهروندان و نیز دستفروشان را به تصویب رسانده و پس از آن سامانه‌ای برای این منظور طراحی می‌شود، ولی واقعیت آن است که در پس دستفروشان با کرامتی که به‌دنبال کسب روزی حلال هستند، عده‌ای نیز دلال و سودجو حضور دارند؛ همان‌هایی که برای یک‌مترمربع پیاده‌رو به‌گونه‌ای غیرقانونی، اجاره میلیونی دریافت می‌کنند.

بنابراین ساماندهی دستفروشان با نگاه به همه جوانب می‌تواند امنیت را به شهر هدیه دهد و موجب ترک این عادت بد شود که هرکسی می‌تواند هرکجا هراقدامی کند و در نهایت فرهنگ احترام به ‌شأن و کرامت انسانی را نهادینه کند. این فرهنگ در راستای همان هرم مازلو می‌تواند احترام و خودشکوفایی را به‌ خود دستفروشان بدهد و چرخه‌ای ایجاد کند که همگان از امنیت به احترام رسیده و از محترم شمردن حقوق شهروندی به امنیت در شهر برسند.