موبایل در ایجاد موج‌های خبری و اطلاع‌رسانی چه تأثیری دارد؟
شهر در احاطه گوشی‌های تلفن همراه
زهرا رستگار مقدم
جمعیت حاضر همیشه در صحنه، یک‌بار روبه‌روی پلاسکو، بار دیگر در آتش‌سوزی منزلی مسکونی و بار بعد در سرقت و صحنه اعدام، فاجعه را ثبت می‌کنند. دوربین به‌دست‌ها همه‌جا هستند و اینکه هیچ‌کسی خود را در حاشیه‌ای امن نمی‌بیند، از یک سو مزیت و از سوی دیگر امری ناخوشایند در جامعه است. در این سال‌ها با گسترش فضای دیجیتال، اینترنت و تلفن‌های همراه دوربین‌دار، بسیاری از مردم عادی با فیلمبرداری و عکاسی از اتفاقات پیرامون‌شان و نشر آن عنوانی چون «شهروند-خبرنگار» را ایجاد کردند؛ شهروند-خبرنگاری که با دریافت تازه‌ترین خبرها و سوژه‌یابی‌ها با وجود همه اخطارها و خطرهای جانی، تلفن همراه خود را به سوی صحنه‌های دلخراش یک تصادف، نزاع خیابانی، شلیک ضدهوایی، آتش‌سوزی یا... نشانه رفته و به تولید خبر می‌پردازد. اما این خبر چقدر برای جامعه مفید است و تا چه اندازه ارزش خبری دارد؟
چه شد که شهروندان، خبرنگار شدند؟
شاید یکی از عوامل مهم در تولید خبر توسط شهروند -خبرنگاران و فعال‌شدن شهروندان در این‌باره عمل نکردن صداوسیما به وظایفش باشد. مردمانی که برای امدادرسانی مانع ایجاد می‌کنند و در شبکه‌های اجتماعی فعالند، بیشتر دنبال راستی‌آزمایی اخبار موجود هستند. علی انتظاری -مدیر گروه جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی- در اظهارنظری در این‌باره گفته: «حضور مردم در شبکه‌های اجتماعی، موجب شده نیاز به خوراک خبری در این شبکه‌ها ایجاد شود که آن اخبار را با فیلمبرداری و عکسبرداری از حوادثی از این دست، تأمین می‌کنند». مزیت شبکه‌های اجتماعی در سرعت بالای انتقال اخبار و امکان ارسال خبر از یک رسانه شخصی به میزانی برای همه ما هیجان‌انگیز شده است که گاهی حاضریم موارد انسانی و قانونی را فراموش کنیم یا به تعبیر بهتر به آنها فکر نکنیم. حادثه ساختمان پلاسکو را به‌خاطر بیاورید؛ نمونه تمام‌عیار چنین اتفاقی است. نکته مهم آنجاست که رسانه‌های رسمی در شرایط رسانه‌ای دنیای امروز باید بتوانند از ویژگی «خبر موثق» به خوبی استفاده کنند، چرا که یکی از آفت‌های بزرگ فضای مجازی امکان ایجاد شایعه و خبر کذب است. اگر رسانه‌های رسمی عنصر خبر موثق را در کنار سرعت به‌درستی حفظ کنند جامعه متوجه تفاوت اخبار در این رسانه‌ها با رسانه‌های مجازی می‌شود. اما نقطه مغفول شهروند -خبرنگاری، بی‌توجهی به تعهد اجتماعی، مسئولیت‌شناسی، اخلاق حرفه‌ای و... است.
تغییر رویکرد خبری، تغییر بازار موبایل
شهروند -خبرنگاری عنوانی بود که در جنبش وال‌استریت آمریکا شکل گرفت و با مخابره فیلم و عکس به دغدغه‌های مدنی، اجتماعی و سیاسی پرداخت. کم‌کم در خاورمیانه و ایران نیز فضای رسانه‌ای تغییر کرد. عکس‌ها و فیلم‌ها جای خود را در فضای رسمی‌تر نیز باز کردند و حریم آزادی‌بیان در مطبوعات جا‌به‌جا شد. معمولا فیلم‌هایی که شهروند -خبرنگاران ضبط می‌کنند یا عکس‌هایی که آنها می‌گیرند 2ویژگی مهم دارد؛ یا کسی آنها را نمی‌بیند و یا همه می‌خواهند آنها را ببینند. این رویکرد جدید در جامعه هرچند مثبت به‌نظر می‌رسد، نکات منفی آن نیز قابل چشم‌پوشی نیست. تهیه خبر به هر قیمتی ازجمله این نکات منفی است؛ چشم‌پوشی از انسانیت. یکی دیگر از مشکلات، اغراق در خبر و حتی انتقال اخبار نادرست است. اغراق موضوعی است که متأسفانه با کلام مردم در بیان حوادث و اتفاقات و مشکلات آمیخته است، چرا‌که تصور می‌کنند اگر در بیان واقعه‌ای اغراق کنند، واکنش‌های بیشتری را جلب می‌کنند یا سریع‌تر به نتیجه دلخواه خود می‌رسند.
به‌راحتی قابل رصد کردن است که با ارتقای تلفن‌های همراه و گران و گران‌تر شدن آن، امکانات این گوشی‌ها در سرعت انتقال پیام و کیفیت آن نیز افزایش پیدا کرده است. چندان دور از ذهن نیست که آن تماس‌های تلفنی و پیامک‌ها جای خود را در مخابره خبر به تصاویر بدهند؛ تصاویری که همیشه درک‌شان راحت‌تر، باورپذیرتر و شیرین‌تر بوده است. همین است که با تغییر رویکردهای خبری و رسانه‌ای در جامعه، بازار موبایل نیز دستخوش تغییراتی شده است. گوشی‌های موبایل با کیفیت بالای تصویر و حافظه بیشتر، ازجمله تغییرات ملموس این بازار است. گوشی‌های ضد‌آب گران‌ترند و گوشی‌های حسگردار بیشتر طرفدار دارند. اگر بخواهیم کمی دقیق شویم مسلما دور از آب نگه داشتن گوشی چندان کار سختی نیست و حسگر داشتن از نیازهای مبرم آن محسوب نمی‌شود، مگر اینکه شما بخواهید در شرایط غیرمنتظره گوشی خود را بیرون بیاورید و دست به‌کار شوید.
در همینه زمینه :
