تهران صحنه نمایش‌های خارجی

شکوه مقیمی:

سی‌وششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به دبیری فرهاد مهندس‌پور، میزبان 18اثر از کشورهای دیگر است که از این میان 12نمایش در بخش صحنه‌ای و 6 اثر در بخش خارج از صحنه (آف‌استیج) حضور دارند.

کشورهای آلمان، فرانسه، بلژیک، ایتالیا، برزیل، سوئیس، عراق، آذربایجان، هلند و گرجستان مهمان بخش بین‌الملل این دوره از جشنواره به مدیریت آروند دشت‌آرای‌ هستند. نمایش‌های بخش بین‌الملل با همکاری سفارت‌های کشورهای حاضر در این رویداد فرهنگی- هنری اجرا می‌شوند. در این شماره نگاهی داریم به برخی نمایش‌های خارجی حاضر در بخش خارج از صحنه این دوره از جشنواره تئاتر فجر.

 «شهرهای نامرئی»، نمایشی از کمپانی

 «پاتلچ» ایتالیا به کارگردانی ژینو دی بودوا این نمایش برای نخستین بار در سال1991 اجرا شد. گروه تولید این اثر، پس از بازدید از شهرها مسیری را که بیانگر تاریخچه و شایسته نمایندگی آن شهر است، ‌انتخاب می‌کنند و نادیده‌هایی را که در این مسیر در حالت عادی از دید پنهان می‌مانند، با ویدئومپینگ، تور و پارچه و... دیدنی می‌کنند. 20هنرمند در هر شهر در حوزه‌های مختلف با این پروژه همکاری دارند. نمایش شهرهای نامرئی تا دوم بهمن، ساعت21 در باغ‌موزه قصر به‌مدت 90دقیقه اجرا می‌شود.

«گردهمایی والدین» از گرجستان

 به کارگردانی میخل چارکویانی، داوید گردهمایی والدین دومین اجرای گروه اُپن اسپِیس (OpenSpace) است. متن این اجرا براساس قصه‌های شخصی بازیگران شکل گرفته است. همچنین مصاحبه‌ها و رمان نویسنده کلاسیک گرجی، نیکو لورتکی‌پانیزه با نام «تراژدی بدون قهرمان» در شکل‌گیری این متن نقش داشته است. پدر یا مادر بودن یعنی چه؟ چطور زندگی ما می‌تواند با جزئیات کوچکی تغییر کند که لازمه فضایی پر از کلیشه‌هاست، و چطور این فضا می‌کوشد طبیعت ما را تغییر دهد؟ گردهمایی والدین چنین فضایی را به مخاطب خود ارائه می‌دهد و سعی دارد سؤال‌هایی را برای او پدید آورد.

این گروه در اجرای قبلی خود نیز به مسائل اجتماعی پرداخته بود. «خدای گرسنگی» نمایشی بود درباره یکی از نگرانی‌های مهم امروز، یعنی فقر که تحریک‌کننده خشونت و ناامیدی کامل است که آن نیز براساس مستندات بنا شده بود. نمایش گردهمایی والدین از سوم تا هفتم بهمن، ساعت 20:30به‌مدت 120دقیقه در عمارت روبه‌رو اجرا می‌شود.  

 «مناظر مجرم» از هلند

 به کارگردانی دریس ورهوفن دسترسی دائم به اخبار در تلویزیون و رایانه‌ها و گوشی‌های هوشمند ما را به شاهدان ابدی شرایط پیچیده سمت دیگر جهان تبدیل می‌کند. دوربین خبری بی‌طرف نیست بلکه خواسته یا ناخواسته سوژه‌هایش را به‌مثابه قربانیانی نشان می‌دهد که از سوی اجتماع قضاوت می‌‌شوند. دریس ورهوفن با چیدمان دوربین‌های بزرگ مقابله با تصاویر خبری ناراحت‌کننده را از نزدیک به مخاطبش نشان می‌دهد.

او این سؤال را مطرح می‌کند که آیا ارتباط شخصی بین ناظر و نظاره‌شونده می‌تواند ایجاد شود یا خیر؟ اگر اخبار بتوانند بچرخند و به مخاطب نگاه کنند چه؟ اگر قهرمانان اخبار عصرگاهی بتوانند در چشمان‌مان بنگرند چه؟ در سال 2016دریس ورهوفن یک‌سری چهار‌قسمتی از مناظر مجرم را برای چندین شهر اروپایی تولید کرد. اپیزود سوم این مجموعه در سی‌وششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به اجرا گذاشته شده است. نمایش مناظر مجرم از دوم بهمن، ساعت 12تا 20و از سوم تا ششم بهمن‌، ساعت 14تا 22در گالری ایرانشهر اجرا می‌شود.

 «مرگ قطعی است»

 از آلمان به کارگردانی اوا میرکلر این پرفورمنس مفهوم مرگ را در قالبی تهی از تراژدی با رویکرد ملودرام به میان می‌کشد. هنرمند در این اجرا سعی دارد فضایی بی‌طرف را در مواجهه با موقعیتی که به‌خودی‌خود می‌تواند بسیار خشونت‌آمیز به‌نظر آید، بیافریند. میرکلر در مرگ قطعی است گیلاس‌های شیرین را به‌عنوان قهرمانانش نصب کرده است. ساقه‌ها از میوه برداشته می‌شوند، اما آنها شسته نمی‌شوند. در عوض آنها کشته می‌شوند. او از این کسب‌وکار مراقبت می‌کند؛ به شکلی که هر روز به چیزی وحشی تبدیل می‌شود. او در یک عملیات دقیق نازک، گیاهان را می‌سوزاند و آنها را در معرض انواع مختلف عذاب‌ها قرار می‌دهد.

اگر تماشاگر مایل به برقراری ارتباط با یک سناریوی شکنجه باشد، اشیای روزمره می‌توانند به ابزارهایی برای کشتن تبدیل شوند. آنها را به‌کار روی گیلاس‌ها ترغیب می‌کند و درنتیجه چارچوبی گفتاری برای این بازی از نقش‌های مجرمانه تنظیم می‌کند. به‌نظر می‌رسد هیچ‌کس نمی‌تواند احساس امنیت کند؛ زیرا همه ما تصاویری واقعی در حافظه خود داریم؛ تصاویری از فیلم‌ها، تجربیات و اخبار. آوردن گیلاس به زندگی و ساخت یک قبرستان، با رنگ گیلاس سازگار است.

مخاطب در یک بازی وحشیانه با تصاویر جمعی و فردی از کشتن که تخیل هر فرد را پر می‌کنند، درگیر می‌شود. در اینجا او از گیلاس به‌عنوان یک شکل متناقض برای طنز سیاه استفاده می‌کند و حساسیت‌های عاطفی انسان را نشانه می‌رود. اوا میرکلر فارغ‌التحصیل مدرسه SNDO در آمستردام، هنر و عکاسی در برلین (HdK) و لندن (کالج سنت مارتینز و کالج مرکزی) است. وجه تمایز آثار هنری میرکلر توجه دقیق او به جزئیات است.

میرکلر از اشیای روزمره محیط اطرافش استفاده می‌کند که به‌کار، یک وسواس زیبایی‌شناختی می‌دهد. میرکلر پرفورمنس‌های مختلفی را طی 20سال در کشورهای مختلف اجرا کرده و در جشنواره‌های مختلفی حضور داشته است. «چیزها روی میز»، «کشیدن طناب‌ها» و «صدایی شبیه فاجعه» از پرفورمنس‌های او محسوب می‌شوند. نمایش آف‌استیج مرگ قطعی است یکم بهمن، ساعت 20:30در عمارت روبه‌رو اجرا می‌شود.

نمایش «منزل‌به‌منزل» از فرانسه به کارگردانی گیل شایلات به همراه ویدئوهای رامونا پونارو

منزل به منزل نمایشی است نه‌تنها مناسب بزرگسالان، بلکه نزدیک به تخیل کودکان؛ به‌طوری‌که می‌تواند کارکرد آموزشی بسیار مناسبی نیز داشته باشد. این نمایش یک لحظه از فلسفه عملی در تئاتر است و به انسان مدرن می‌پردازد. «به همان نسبت که او زندگی‌اش را ساده‌تر می‌کرد، قوانین جهان نیز پیچیدگی کمتری پیدا می‌کردند؛ به‌طوری‌که تنهایی دیگر تنهایی نبود و فقر و ضعف نیز دیگر فقر و ضعف نبودند. اگر در آسمان قصرهایی ساخته‌اید کارتان از بین نخواهد رفت؛ بلکه در همان جایی است که باید باشد، فقط کافی است پایه‌هایی زیر آنها قرار دهید» (هنری دیوید ثورو، «والدن یا زندگی در جنگل»، فصل 18: نتیجه‌گیری).

«قصرهایی در آسمان» نام یک کمپانی تئاتر و مولتی‌مدیاست که در سال 2012در استراسبورگ فرانسه به‌وسیله رامونا پونارو، هنرمند مولتی‌مدیا و اجراگر و گیل شایلات، بازیگر و کارگردان، با الهام از ایده‌ها و تجربیات فیلسوف آمریکایی، هنری دیوید ثورو، تاسیس شده است. این پروژه نیز یک مرحله از جنبش‌های اندیشه ثورو است. پروژه‌های این کمپانی عمدتا با مشارکت مخاطبان یا عموم مردم شکل می‌گیرند. منزل‌به‌منزل در 11روز جشنواره به‌صورت اینستالیشن در فضای باغ کتاب اجرا خواهد شد.

ذره‌بین

«ریموت تهران»، نمایشی از کمپانی «ریمینی پروتکل» آلمان به کارگردانی اشتفان کائگی و یورگ کارنبوئر

نمایش خیابانی ریموت تهران یکی از سلسله ‌اجراهای پروژه ریموت X، تولید کمپانی ریمینی پروتکل با همکاری HAU برلین است که تا‌کنون در بسیاری از شهرهای جهان از جمله میلان، مسکو، لندن، پاریس، برلین و شهرهای دیگر آلمان اجرا داشته و با استقبال خوبی مواجه شده است. تالیف نمایشنامه و کارگردانی اولیه اثر را اشتفان کائگی به‌عهده داشته و تحقیق، ‌نگارش و کارگردانی ریموت تهران را یورگ کارنبوئر انجام داده است.

این اثر در جشنواره‌های متعددی چون تئاترفرمن هانوفر، تئاتر اسپکتال زوریخ و آوینیون فرانسه حضور داشته و توانسته است کمک‌هزینه فرهنگی از برلین دریافت کند. در پروژه ریموت X گروهی چهل‌نفره (متشکل از تماشاگران) با هدفون‌هایی در گوش‌شان مسیری طولانی در شهر را، که در آن چیدمان‌هایی انجام شده است، طی می‌کنند. از هدفون‌ها، دستورالعمل‌هایی برای هماهنگی افراد پخش می‌شود.

رویارویی با این هوش مصنوعی، گروه را به اجرایی برای کسب تجربه‌ای از «خودشان» هدایت می‌کند؛ اینکه تصمیمات جمعی چگونه اتخاذ می‌شوند و وقتی به‌وسیله الگوریتم‌ها هدایت می‌شویم، از چه‌کسی پیروی می‌کنیم؟ مردم که یکدیگر را نگاه می‌کنند، دارند تصمیمات فردی می‌گیرند و با وجود این کماکان عضو گروه هستند. این سفر در شهر ادامه می‌یابد تا جایی که شبیه یک فیلم جمعی می‌شود. پروژه ریموت موضوعاتی چون هوش مصنوعی، داده‌های کلان و پیش‌بینی‌پذیربودن رفتار ما را به چالش می‌کشد.

تولیدات کمپانی ریمینی پروتکل همگی آف استیج (خارج از صحنه)‌اند. این کمپانی برای مجموعه فعالیت‌های خود جایزه شیر طلایی ونیز را کسب کرده است. ریموت تهران در همه روزهای جشنواره، از ساعت 10‌در پارک شفق به‌مدت 100دقیقه اجرا می‌شود.