زنبورداران آذربایجان غربی در معرض بیکاری

ابراهیم نوید آرین|  ارومیه – خبرنگار :


آذربایجان غربی یکی از قطب‌های مهم تولید عسل در کشور است. وجود آب و هوای مناسب در کنار باغ‌ها و مزارع بسیار باعث شده است تا زنبورداری در استان گسترش پیدا کند، اما نبود کارخانه‌هایی برای ایجاد ارزش افزوده از عسل، حضور واسطه‌ها، کمبود داروهای مورد نیاز، توزیع نشدن شکر یارانه‌ای و کمبود نقدینگی به همراه نوسانات ارزی باعث شده است تا زنبورداران و تولید‌کنندگان عسل دستشان از رسیدن به توسعه اقتصادی و رونق تولید دور بماند. 


تهدید زنبورداران

یکی از تولیدکنندگان عسل و از زنبورداران مطرح استان می‌گوید: با توجه به مشکلاتی که در سیستم زنبورداری حاکم است و بیشتر زنبورداران و تولیدکنندگان عسل چه از نظر تولید و چه از نظر صادرات، تهیه دارو و فروش با آن مواجهند، دیر یا زود ممکن است فعالان این بخش هم عطای کار را به لقای سختی‌هایش ببخشند.

 «رامین میرنجمی» با اشاره به این‌که واحد تولیدی‌اش در بحث حمایت از زنبورداران قدم‌های خوبی برداشته است، می‌گوید: اکنون طرحی با عنوان «کشاورزی قراردادی» را آغاز کرده‌ایم که در این طرح ضمن تحت پوشش قرار دادن نزدیک به ۱۵۰ زنبور‌دار، در بحث تضمین خرید و تامین دارو و اقلام مورد نیاز آنها نیز قراردادی با آنها منعقد شده است.  این صادر‌کننده عسل درباره جزئیات این طرح بیان می‌کند: در این طرح زنبورداران استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل و کردستان تحت پوشش این واحد تولیدی قرار گرفته‌اند که البته اولویت ما زنبورداران استان خودمان است، چون در بحث کیفیت، عسل آذربایجان غربی نسبت به دیگر استان‌های کشور از وضعیت فوق‌العاده بهتری برخوردار است. البته به خاطر ظرفیت بالای تولید عسل در استان نیازمند همیاری و همکاری مسئولین استانی هستیم تا مشکلات تولید و صادرات را از پیش روی فعالان این صنف برداریم. 


از صادرات فله‌ای تا برندسازی

میرنجمی عنوان می‌کند: موفق شدیم بخشی از عسل‌های مرغوب استان را با خواص درمانی به دیگر کشورها صادر کنیم. محصولاتی که از مناطق کوهستانی مرز ایران، عراق و ترکیه با بیش از 40 گونه پوشش گیاهی از جمله اسپرس، کاکوتی، گون، آویشن، شیرین‌بیان، مریم‌گلی، علف‌بزی، شبدر، شنگ، گلگان، چاودار، فرفیون، ریواس و... تولید، جمع‌آوری و بسته‌بندی و پس از برندسازی با نام عسل استان علاوه بر نیاز داخل، صادر می‌شوند. 

وی با اشاره به این‌که ظرفیت عسل تولیدی این واحد ۴۵۰ تن در سال ۹۶ است، بیان می‌کند: بخشی از محصولات تولیدی به کشورهایی همچون عراق، چین، قطر و عمان صادر می‌شوند، اما در این میان در بحث صادرات به کشورهایی همچون عراق با مشکلات فراوانی روبه‌رو هستیم. در گذشته عسل آذربایجان غربی به صورت فله‌ای، بدون شناسه و برند به کشورهای دیگر صادر می‌شد و آنها با نام خود اقدام به برندسازی عسل استان می‌کردند. البته در این میان افراد سودجو هم با عرضه عسل بی‌کیفیت و بدون شناسه در این کشورها موجب بدنامی عسل آذربایجان شرقی می‌شدند. در حال حاضر با برند‌سازی و شناسه‌دار کردن عسل استان در چند سال اخیر این اقدام کاهش پیدا کرده است و عسل باکیفیت با برند خود استان صادر می‌شود. 

این فعال حوزه زنبورداری با بیان این‌که عسل استان ظرفیت‌های قابل توجهی برای عرضه به بسیاری از کشورهای دنیا دارد، تاکید می‌کند: عسل آذربایجان غربی در بازار کشورهایی همچون کانادا و آلمان مشتریان ویژه خود را دارد که امیدواریم زنبورداران با درک اهمیت این موضوع و مسئولان با آموزش‌های زنبورداری نوین به این افراد، زمینه صادرات بیشتر این محصول را فراهم کنند. 


نیاز به شکر یارانه‌ای

یکی از زنبورداران ارومیه با اشاره به این‌که مشکل اصلی زنبورداران این شهرستان کمبود نقدینگی است، اظهار می‌کند: نیاز جدی به سرمایه در گردش در بین اهالی این صنف احساس می‌شود تا در شرایط بد اقتصادی بتوانند به کار خود ادامه دهند. «رضا قاسمی» ادامه می‌دهد: از مسئولان استانی می‌خواهیم با اختصاص تسهیلات بلندمدت و کم‌بهره در این بخش زنبورداران را یاری کنند تا در بحث بازسازی باغ‌ها و استفاده از تکنولوژی زنبورداری روز (ارگانیک) موفق عمل کنند.

قاسمی یکی دیگر از مشکلات زنبورداران را کمبود شکر رایانه‌ای و قیمت بالای این محصول عنوان می‌کند و می‌گوید: سال‌های گذشته مسئولان جهاد کشاورزی استان اقدام به توزیع شکر یارانه‌ای بین زنبورداران می‌کردند، اما بنا به دلایل نامعلومی این حمایت آنها قطع شده است. با توجه به نقش مهم و تاثیرگذاری که شکر در امر تولید عسل دارد، روزبه‌روز شاهد گرانی آن هستیم که تولید را با مشکلات زیادی مواجه می‌کند. در این زمینه امیدواریم مسئولان ذی‌ربط تدابیری اتخاد کنند تا دوباره زنبورداران بتوانند از توزیع یارانه‌ای شکر بهره‌مند شوند. 

وی عنوان می‌کند: افزایش هزینه‌های نگهداری کندو و پرورش زنبورعسل بسیار آزاردهنده شده است و موجب شده بسیاری از همکارانمان تغییر شغل دهند. این امر زنگ خطر برای استانی است که حرف اول را در بحث زنبورداری و صادرات آن می‌زند.


فروش اجباری عسل به دلالان

قاسمی عنوان می‌کند: آشنا نبودن با بازاریابی فروش عسل از سوی زنبورداران استان باعث ورود دلالان و واسطه‌ها به این چرخه شده است. تولیدکنندگان هم از روی ناچاری و از ترس این‌که محصول روی دست آنها بماند، اقدام به فروش فله‌ای و ارزان محصول تولیدی خود به این افراد می‌کنند. 

وی تاکید می‌کند: چند سال است وجود عسل تقلبی در بازار موجب بروز برخی مشکلات میان زنبورداران شده است. به این دلیل فعالانی که در این بخش فعالیت دارند کمتر به سمت تولید عسل طبیعی می‌روند و اگر برنامه‌ای در این زمینه اتخاد نشود، عسل استان در آینده با پدیده خطرناکی همچون بی‌کیفیتی و از همه مهم‌تر سلب اعتماد مشتریان در بازارهای داخلی و خارجی روبه‌رو خواهد شد.

این فعال حوزه زنبورداری با بیان این‌که قیمت فروش عسل به واحد‌های بسته‌بندی و صنایع تبدیلی مقرون به صرفه نیست، تاکید می‌کند: پولی که بابت فروش عسل از کارخانه‌ها دریافت می‌کنیم مقرون به صرفه نبوده و به ضرر تولید‌کننده است.


همکاری دستگاه‌های اداری برای صادرات عسل

معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی آذربایجان غربی در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به این‌که 30 درصد عسل کشور در آذربایجان غربی تولید می‌شود، اظهار می‌کند: امسال بیش از هزار و ۵۰۰ تن عسل و ۴۰ هزار کندو به کشورهای ترکیه، عراق، کویت، امارات و چین صادر شده است.

«فضل‌الله قریشی» با اشاره به انتقادات زنبورداران در نبود داروهای زنبورداری عنوان می‌کند: تهیه و توزیع داروهای رایج زنبورداری بر عهده سازمان دامپزشکی است و به جهاد کشاورزی مربوط نیست. همچنین درباره مسائل و مشکلات فروش محصولات تولیدی، زنبورداران باید از طریق تشکل‌های خصوصی، اتحادیه‌ها و تعاونی‌های زنبورداری اقدام کنند. سازمان جهاد کشاورزی نیز سازوکارهای لازم برای تقویت تشکل‌های ذی‌ربط را انجام می‌دهد. البته این سازمان متولی تولید است و هرگونه برنامه‌ریزی لازم را در مورد پرورش زنبور عسل انجام می‌دهد.وی بیان می‌کند: در مورد تامین نقدینگی کم‌بهره و سرمایه در گردش، زنبورداران می‌توانند هم از طریق صندوق توسعه زنبورداری کشور اقدام کرده و هم از طریق سامانه تعریف‌شده زنبورداران، متقاضیان می‌توانند ثبت‌نام و تسهیلات دریافت کنند. 

معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی آذربایجان غربی بیان می‌کند: در زمینه صادرات، سازمان جهاد کشاورزی و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همکاری‌های متقابلی با وظایف تعیین‌شده دارند. در سال‌های گذشته و با سازوکارهایی که اندیشیده شد، بسیاری از زنبورداران با صادر کردن کندو‌های باجمعیت درآمدهای مناسبی داشته‌اند. در سال 98 هم با تولید وسایل و تجهیزات زنبورداری در آذربایجان غربی شامل اکستراکتور، کندوی خالی، کندوهای کف‌باز، تله گرده‌گیر و... برای صادارت به کشورهای دیگر تمهیدات برای رونق اقتصادی این حوزه در نظر گرفته شده است. 

قریشی اظهار می‌کند: شیوه‌های سنتی در بخش پرورش زنبور عسل در بسیاری از موارد برطرف شده است و بر اساس آمار سال 97 بیش از 90 درصد کندوهای موجود در استان استاندارد و مدرن بوده‌اند. کمتر از 10 درصد باقیمانده هم در شهرهای جنوبی استان قرار دارند که بومی هستند. ضمن آن‌که امروزه زنبورداران، با تولید گرده، بره بوم، ژله رویال و زهر زنبورعسل درآمد مناسبی دارند.


27 درصد عسل کشور در آذربایجان غربی تولید می‌شود 

استان آذربایجان غربی به لحاظ داشتن منابع و شرایط آب و هوایی مناسب، وجود مراتع و منابع غنی سرشار از شهد و گرده یکی از قطب‌های مهم برای پرورش زنبور عسل در کشور به شمار می‌آید، به‌ طوری که بر اساس آخرین آمارگیری تا تابستان سال جاری این استان با داشتن بیش از یک میلیون کندوی مدرن و بومی و با تولید بیش از 21 هزار تن (یعنی 27 درصد عسل کل کشور) چندین سال متوالی مقام نخست کشوری را به خود اختصاص داده است. بر اساس اعلام سازمان جهاد کشاورزی استان، در حال حاضر تعداد بهره‌برداران این صنعت که به طور مستقیم فعالیت دارند، 6 هزار و 117 نفر بوده و تعداد 4 هزار و 125 نفر به صورت فصلی در زنبورستان‌ها مشغول به کارند.