سهم کشورهای همسایه از تولید دام ایران چقدر است؟
رونق بازار دام ایرانی در آن سوی مرزها
مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران از دلایل کمبود و گرانی گوشت در ایران می‌گوید
سمیرا مصطفی‌نژاد
براساس گزارش مرکز آمار، میزان تولید گوشت سال1397 در کشور به نسبت سال گذشته 20درصد کاهش یافته است. قیمت گوشت تازه به رکوردی جدید رسیده است که با کاهش قدرت خرید خانواده‌های ایرانی سرناسازگاری دارد. افرادی هم در مناطق مرزی، بازار داغی برای قاچاق دام پیدا کرده‌اند. در صف‌های طولانی گوشت منجمد، حضور دلالانی گزارش شده که گوشت یخی را با قیمتی بالاتر از قیمت عرضه، از متقاضی خریداری می‌کنند و سپس آن را با قیمت گوشت تازه داخلی به شکل چرخ‌کرده به فروش می‌رسانند. محمود حجتی -وزیر جهادکشاورزی- پیشتر عوامل درونی مانند قاچاق و عوامل بیرونی ازجمله افزایش قیمت ارز را باعث افزایش قیمت گوشت اعلام کرده بود. رئیس اتحادیه گوشت گوسفندی تهران و مدیرکل شرکت پشتیبانی امور دام استان تهران، افزایش تقاضا در بازار را عامل برهم‌خوردن تعادل بازار گوشت و مرغ اعلام کرده‌اند، اما علیرضا عزیزاللهی - مدیرعامل اتحادیه سراسری دامدارن- «تنها» عامل مختل‌شدن بازار گوشت را چندبرابرشدن نرخ صادرات غیرمجاز یا همان قاچاق دام می‌داند، زیرا به اعتقاد او، کمبود تولید و بالابودن تقاضا سال‌هاست که گریبان بازار گوشت کشور را گرفته است.
به گفته او قیمت هر کالایی در بازار براساس میزان عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و اگر نتوان بازار را با میزان تقاضای موجود هماهنگ ساخت، قیمت‌ها تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند، اما این معادله درمورد مسئله گوشت متفاوت است. ظرفیت کشور برای تولید گوشت محدود است و این محدودیت با عدم‌پشتیبانی و حمایت کافی از دامداران برای تولید گوشت و همچنین افزایش تقاضا همراه شده‌است. تأثیر خروج دامداران روستایی و عشایر از چرخه تولید و مصرف‌کننده‌شدن این قشر از جامعه نیز نباید نادیده گرفته شود زیرا دامداران روستایی و عشایر در تولید گوشت کشور نقشی کلیدی داشته و دارند. در حدود 30میلیون جمعیت دام کشور در اختیار این گروه مولد قرار داشت و از این‌رو تولید آنها با توجه به محدود بودن تولید صنعتی گوشت، بر میزان تولید گوشت کشور اثری قابل‌توجه داشت. تغییر وضعیت این قشر- حاشیه‌نشین‌شدن روستاییان و یکجانشین‌شدن عشایر- یکی از عوامل کاهش جمعیت دام در کشور است؛ درحالی‌که با توجه به نرخ رو به افزایش جمعیت کشور، نیاز به افزایش جمعیت دام و تعداد افراد و گروه‌هایی که در حرفه دامپروری فعالیت دارند بیش از همیشه احساس می‌شود.
مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران معتقد است موضوع خشکسالی را نیز نباید فراموش کرد؛«کشور دوران خشکسالی طولانی‌مدتی را پشت‌سر گذاشته‌است؛ رویدادی که به صنعت دامداری کشور آسیب جدی وارد کرده زیرا دامداران در این شرایط دام‌های خود را پیش از موعد می‌فروشند. این عرضه زودهنگام دام، گاه به دام‌های داشتی یا دام پایه کشور که جمعیت دام مولد است و نباید پیش از زمان مشخصی به کشتار برود نیز کشیده می‌شود. تمامی این عوامل به کاهش 7 تا 8میلیونی جمعیت دام کشور منجر شده است؛ پدیده‌ای که سال گذشته نیز با آن مواجه بودیم. اما امسال این مسئله، فاصله میان عرضه و تقاضا را افزایش داد و زمینه ایجاد بحران گوشت را به‌وجود آورد که شدت‌گرفتن قاچاق دام در سال‌جاری نیز به این بحران دامن زد.»
عزیزاللهی می‌گوید: آمار دقیقی از قاچاق دام وجود ندارد اما مراجع انتظامی کشور خبر از 4 یا 5برابرشدن قاچاق دام نسبت به سال‌های گذشته می‌دهند؛ این یعنی اگر در سال‌های گذشته یک‌میلیون دام قاچاق می‌شده است، امسال 5میلیون دام از دست می‌رود. دلیل تشدید قاچاق نیز واضح است: این‌کار منطق اقتصادی پیدا کرده است. افرادی که قاچاق دام می‌کنند- افرادی که معمولا دامدار نبوده و واسطه‌اند- با فروش دام در آن سوی مرز دلار قابل‌توجهی به‌دست می‌آورند. این افراد دام‌ها را در میادین داخلی به قیمتی بالا خریداری می‌کنند و در کشورهای عربی به فروش می‌رسانند.
از نظر مدیرعامل اتحادیه دامداران، قاچاق تنها عامل گرانی و بحران گوشت قرمز در کشور است. به گفته او کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس سال‌های زیادی است که طالب دام زنده ایران هستند زیرا دام زنده ایران، به‌دلیل پرورش‌یافتن در عرصه‌های طبیعی، بهترین نوع دام در جهان است؛ از این‌رو کشورهای ثروتمند عربی حوزه خلیج‌فارس مانند امارات، عمان، کویت یا قطر به‌شدت طالب دام‌های ایرانی هستند و این اشتیاق بالا، قاچاقچیان را ترغیب می‌کند تا به‌کار خود ادامه دهند. یک گوسفند در این کشورها به قیمت بیش از 200دلار خریداری می‌شود؛ یعنی فرد در ازای گوشت تولیدی از یک گوسفند که در داخل کشور به قیمت حدودی 300هزار تومان خرید و فروش می‌شود، می‌تواند درحدود 5/2میلیون تومان پول به‌دست آورد. وقتی چنین بازار پررونقی در آن سوی مرز وجود داشته باشد طبیعی است که افراد سودجو به‌دنبال منافع خود بروند.»
از نظر عزیزاللهی طرح جدید دولت مبنی بر ممنوعیت جابهجایی دام‌ها در کشور قدمی مثبت در راستای محدود‌سازی قاچاق دام است؛« جابهجایی دام‌ها باید در نقاط مرزی محدود شود و یگان‌ها و واحد‌های مسئول در قبال قاچاق باید حجم قاچاق دام را کنترل کنند. چرا نباید محصولی که با این کیفیت در کشورمان تولید می‌شود نصیب مردم‌مان شود؟ چرا این دام خوب باید نصیب کشورهای عربی شود و ما گوشت مورد نیاز خود را از دام‌های کم کیفیت نیوزیلند تأمین کنیم؟ به گفته او گوشت کالایی نیست که بتوان کمبود آن را به سرعت با واردات جبران کرد، زیرا کشورهای تولید‌کننده گوشت قرمز نیز در جهان محدودند؛« دام سبک در جهان جمعیت زیادی ندارد؛ مثلا تنها یک میلیارد گوسفند در جهان وجود دارد که نزدیک به 200میلیون راس آن در چین است؛ کشوری که خود به‌دلیل پرجمعیت‌بودن با مشکل کمبود منابع مواجه است. نزدیک به 200میلیون راس دیگر متعلق به آفریقاست که مشکلات بهداشتی مانع از صادرات این محصول می‌شود و به همین راحتی نیمی از منابع تأمین گوشت از دسترس خارج می‌شود. وقتی تولید و واردات محدود باشد تأمین نیز محدود می‌شود.»
