پس‌لرزه‌های افزایش قیمت بنزین

شبنم سیدمجیدی

در طول همه سال‌های گذشته، هربار که بحث افزایش قیمت بنزین در کشور مطرح شده است، در کنار نگرانی مردم در مورد گرانی سوخت خودرویشان، موج نگرانی دیگری نیز کشور را در برگرفته است؛ آن هم تأثیر گرانی بنزین بر قیمت سایر کالاها و خدمات است. اما آیا این نگرانی صرفا بر اثر القائات جامعه و مسائل روانی به‌وجود می‌آید یا اینکه یک موضوع واقعی و عینی است.

وقتی بر تاریخچه افزایش قیمت بنزین در سال‌های مختلف نگاهی  می‌اندازیم، متوجه می‌شویم افزایش نرخ این سوخت تقریبا همزمان با افزایش نرخ تورم در کشور بوده است؛ یعنی با بالارفتن قیمت بنزین، در همان سال یا در سال بعد با افزایش نرخ تورم نیز مواجه بوده‌ایم. هر چند تورم معمولا دلایل دیگری جز گرانی بنزین دارد اما تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که گرانی بنزین نیز تا حدودی در این زمینه اثرگذار است. این یک موضوع کاملاً علمی است و طبق تحقیقی که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی انجام داده، طبیعی است که با هر بار دو برابرشدن نرخ بنزین، قیمت تمام‌شده کالاها نیز 20درصد افزایش قیمت داشته باشد. در پژوهشی دیگر که از سوی سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان انجام گرفته است، مشخص شده که به ازای هر 10درصد افزایش در قیمت بنزین، تورم حدوداً 2درصد افزایش می‌یابد.

البته برخی از اقتصاددان‌ها در تحلیل‌های خود رقم تورم بعد از افزایش قیمت بنزین را بسیار کمتر می‌دانند و حتی تأکید می‌کنند که قیمت بنزین در هزینه‌های حمل‌ونقل نیز تأثیر آنچنان بالایی نباید داشته باشد.

یکی از مهم‌ترین مسائل بعد از گرانی بنزین این است که شرکت‌های پخش و توزیع یا شرکت‌های باربری با افزایش قیمت خدمات خود، بر بالا رفتن قیمت کالاها اثر می‌گذارند. در این زمینه برآوردها نشان می‌دهد قیمت بنزین فقط باید به اندازه 7درصد برقیمت تمام‌شده حمل‌ونقل اثرگذار باشد. اما در عمل در سال1394دیدیم که بلافاصله بعد از افزایش قیمت بنزین هزینه حمل‌ونقل کالاها بیش از 15درصد و نرخ کرایه تاکسی‌ها نیز تا 40درصد افزایش یافت. پس می‌توان نتیجه گرفت بار روانی ایجاد شده، بر افزایش قیمت کالاها بیشتر اثرگذار بود.

با وجود آرای مختلفی که درباره میزان تأثیر گرانی بنزین روی قیمت تمام‌شده کالاها وجود دارد، بدون شک همه تحلیل‌ها بر یک موضوع تأکید می‌کند و آن هم بار روانی ناشی از افزایش قیمت بنزین و در نتیجه بالارفتن هزینه‌های جاری زندگی است. در سال1394نیز حتی قبل از آغاز فروش بنزین تک‌نرخی به قیمت هر لیتر هزار تومان و فقط با شنیدن زمزمه‌های آن، خرده‌فروشان صحبت از افزایش قیمت‌ها می‌کردند و درست چند روز بعد از افزایش قیمت بنزین، قیمت کالاها در خرده‌فروشی‌ها افزایش یافت.

 امروز نیز وقتی صحبت از احتمال گرانی بنزین می‌شود، کارشناسان و مسئولان، بار روانی ناشی از افزایش قیمت‌ها را مهم تلقی می‌کنند. در همین زمینه هدایت‌الله خادمی، عضو کمیسیون انرژی مجلس نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها با اشاره به وضعیت نامساعد اقتصادی و تأثیرگرانی بنزین بر هزینه تمام‌شده کالاها و تحمیل فشار اقتصادی به مردم در سایه چنین تصمیمی گفته بود: در چنین وضعیتی، افزایش نرخ بنزین برای جامعه خطرناک است. او نیز مانند خیلی از مجلس‌نشینان معتقد است  که افزایش قیمت حامل‌های انرژی باعث بالا‌رفتن قیمت عمومی کالاها و محصولات می‌شود.