نازل یارانه

مائده امینی

یارانه‌های گزافی که به بنزین داده می‌شود، دامن اقتصاد کشور را گرفته است. دولت فارغ از نرخ دلار موظف است که اختلاف قیمت بنزین در داخل و خارج را به هر قیمتی جبران کند. با یارانه بین 180تا 200هزار میلیارد تومانی بنزین می‌توان ده‌ها خط متروی تازه راه انداخت یا تمام خطوط اتوبوسرانی و متروی کشور را نوسازی کرد. این حجم از یارانه در شرایطی به بنزین اختصاص داده می‌شود که در سال 98بودجه وزارت آموزش‌وپرورش حدود یک‌چهارم این مبلغ، یعنی ۵۶ هزار و ۳۰۹میلیارد تومان است. آیا اهمیت آموزش فرزندان یک کشور واقعا یک‌چهارم هزینه جبران تورم بنزین ارزش دارد؟  فعالان بخش خصوصی یکی از مخالفان جدی یارانه‌دادن به بنزین هستند. آنها بر این باورند تا مادامی که قیمت بنزین آزاد نشود بساط قاچاق میلیون‌ها لیتر از این سرمایه مهم ملی برچیده نمی‌شود. از طرف دیگر واقعیت این است که بنزین یک کالای تورم‌زا در جامعه ماست. در شرایطی که تورم امسال از مرز 30درصد عبور کرده، واقعی‌کردن قیمت بنزین می‌تواند شوک دوباره‌ای به جامعه باشد. بالاخره این گره کور بنزین چگونه باز می‌شود؟ 

توزیع کارت انرژی می‌تواند گره کور بنزین را باز کند 

آرش نجفی | رئیس هیأت‌مدیره انجمن بهینه‌سازی مصرف انرژی

 * بنزین در طول 40سال گذشته، هزار برابر گران‌تر شده. این افزایش قیمت (سالی 25درصد) هرگز منجر به مدیریت یا کاهش مصرف نشده است.

* جامعه در ابتدای کار هزینه افزایش قیمت سوخت را در اعداد و ارقام خود حساب می‌کند، مدتی بعد به تعادل قیمتی می‌رسیم و دوباره بنزین ارزان‌تر از قیمت جهانی می‌ماند. فرقی نمی‌کند که من نوعی بنزین را لیتری هزار تومان بخرم یا 3هزار تومان.  هر فردی تلاش می‌کند جبران گرانی بنزین را از جیب افراد دیگر بردارد. در چنین شرایطی عملا بنزین یک کالای تورم‌زا به شمار می‌رود که گرانی آن به‌راحتی می‌تواند همه اقلام و خدمات یک جامعه را گران‌تر کند.

* دولت باید تکنیک اصلاح قیمت بنزین را عوض کند. یک‌بار در دولت آقای احمدی‌نژاد هدفمندسازی یارانه‌ها را تجربه کردیم. پرداخت یارانه‌ها با تعریف مولدبودن همخوانی نداشت.  مستقیما 2میلیارد و 400میلیون دلار را به جامعه تزریق کردیم؛ مبلغی که به ازای هر نفر تنها 45هزار تومان بود. پول قوی را تبدیل به پول ناتوان کردیم بدون اینکه هیچ کار مولدی اتفاق بیفتد.پس اگر قرار است افزایش قیمت سوخت را تجربه کنیم نباید دوباره راه‌های به بن‌بست رسیده را برویم.

 * اما منظور از یک تکنیک تازه چیست؟ طرح توزیع کارت انرژی. بانک‌ها می‌توانند تبدیل به عاملین دولت شوند. آنها می‌توانند مشوق مردم برای دریافت کارت مستقل انرژی شوند.

 این کارت فقط قابلیت مبادله انرژی دارد و تحت هیچ شرایطی نقد نمی‌شود. این کارت صرفا باید برای پرداخت صورتحساب‌های انرژی استفاده شود. این به سادگی جلوی تزریق نقدینگی یارانه‌ها را می‌گیرد و بار پرداخت پول هنگفت را از دوش دولت برمی‌دارد.

بنزین دونرخی می‌تواند انگیزه قاچاق را کاهش دهد
 
حمید حسینی | دبیرکل اتاق مشترک ایران و عراق

* وضعیت اقتصادی مردم طوری نیست که قیمت بنزین را یکباره آزاد کنیم اما از سوی دیگر هم‌اکنون نه کنترلی بر مصرف داریم و نه می‌توانیم قاچاق سوخت را مهار کنیم. هر سال می‌گوییم به‌زودی صادرکننده بنزین می‌شویم اما آن‌قدر وضعیت داخلی نابسامان است که هرچه تولید می‌کنیم چیزی برای صادرات باقی نمی‌ماند.

 * من سیستم دونرخی را بهترین نسخه برای اصلاح قیمت بنزین می‌دانم. به این معنا که 60لیتر بنزین را با قیمت هزار تومان در اختیار مردم برای مصرف یک‌ماه قرار دهیم و مابقی آن را با نرخ 3هزار تومان عرضه کنیم. درآمد 2هزار تومانی حاصل از این دونرخی شدن را هم برای حل بحران اشتغال کنار بگذاریم.

* با توجه به قیمت واقعی بنزین در فوب، بنزین 3هزار تومانی انگیزه‌های قاچاق را کاهش می‌دهد در عین اینکه فشار کمتری به مردم می‌آورد. با این نرخ جذابیت قاچاق از بین می‌رود چرا که قاچاق به‌خودی خود هزینه‌بر بوده و دردسرساز است.
  قاچاق بنزین و گازوئیل هرگز صفر نخواهد شد اما می‌توان گرایش به آن را در جامعه با تدابیر درست کم کرد.

سوخت را به‌جای وسیله به فرد بدهیم

مسعود خوانساری | رئیس اتاق بازرگانی ایران

* قیمت بنزین باید آزاد باشد و مابه‌التفاوت آن به مردم و جامعه هدف پرداخت شود. پیشنهاد ما این است که سوخت را به جای وسیله به فرد بدهیم. نیمی از خانواده‌های ایرانی خودرو ندارند و در چنین شرایطی ما یارانه را به کسانی که وضع مالی بهتری دارند می‌دهیم. دهک دهم ۲۳ برابر نسبت به دهک‌های اولی از یارانه بنزین و ۳ دهک آخر ۱۶ برابر بیشتر از دیگر دهک‌ها استفاده می‌کنند.

 * اگر کاری می‌کردیم که که قاچاق رخ ندهد، می‌توانستیم در شرایط تحریم  صادرات سوخت انجام دهیم و درآمد 3.7 میلیارد دلاری ناشی از صادرات و ۳۰ هزار میلیارد تومانی ریالی ناشی از مصرف داخلی آن را به آحاد مردم پرداخت کنیم.

 * طبق برخی گزارش‌ها ۱۰۰میلیارد دلار سالانه یارانه می‌دهیم درحالی‌که جمعیت‌مان ۸۰ میلیون نفر است و از کشور هندی که بیش از یک میلیارد جمعیت دارد یارانه بیشتر می‌دهیم. ۵ تا ۶‌دهک هم‌اکنون یارانه سوخت را مصرف می‌کنند و مابقی بی‌بهره‌اند. عادلانه‌ترین روش همین است و دولت باید متعهد شود اگر قیمت پایین یا بالا رفت قیمت‌ها نیز تغییر کند و با مردم صادق باشند.