40 سال با قیمت‌گذاری سوخت

نیلوفر جلالی

بنزین که در سال 1357با قیمت یک تومان به ازای هر لیتر فروخته می‌شد، در طول سال‌ها چندین بار افزایش قیمت را تجربه کرد تا اینکه در سال1394به قیمت هر لیتر هزار تومان رسید و تا امروز نیز روی این قیمت ثابت مانده است. این یعنی در 40سال گذشته قیمت بنزین هزار برابر شده است. اما این افزایش قیمت در دوره‌های مختلف اتفاق افتاد. نخستین افزایش قیمت بنزین بعد از سال57 به سال1359برمی‌گردد که هر لیتر بنزین به 3تومان افزایش یافت.

 10سال گذشت و در طول دوران پرتلاطم جنگ که با مشکلات اقتصادی زیادی نیز همراه بود، نرخ بنزین افزایش نیافت و بالاخره در سال 1369نرخ بنزین به 5تومان به ازای هر لیتر رسید. تا سال 1374قیمت بنزین هم دوبرابر شد و با قیمت 10تومان عرضه شد. 

بعد از آن دوباره در سال 1376قیمت بنزین به هر لیتر 16تومان رسید یعنی افزایشی 60درصدی را تجربه ‌کرد. در دهه 80نیز بنزین افزایش‌هایی را با توجه به نرخ تورم در سال‌های80، 83، 86و   89 تجربه کرد. بر این اساس در سال 1380قیمت بنزین به رقم هر لیتر 38تومان افزایش یافت و تا سال 1383روی این قیمت ثابت ماند تا اینکه در این سال بنزین به قیمت 80تومان برای هر لیتر عرضه شد. بالاخره عمر بنزین 80تومانی نیز به آخر رسید و در سال1386قیمت هر لیتر بنزین 100تومان شد. البته بنزین در این سال فقط افزایش قیمت نداشت و ماجراهای دیگری را نیز پشت سر گذاشت. کل داستان از سال 1385شروع شد؛ زمانی که مسئولان و نمایندگان مجلس مشغول چیدن سازوکارهایی برای استفاده از کارت‌های هوشمند بنزین بودند. در اسفند سال1385کمیسیون تلفیق مجلس دونرخی‌شدن بنزین برای سال آینده را تصویب کرد. بنا شد رانندگان وسایل نقلیه و موتورسواران از اردیبهشت سال1386با استفاده از کارت هوشمند، سوخت‌گیری کرده و نیز از ابتدای خرداد بنزین را با شکل سهمیه‌بندی‌شده‌اش دریافت کنند.

 اول خرداد از راه رسید، کارت‌های سوخت توزیع شد اما سهمیه‌بندی بنزین انجام نشد. خردادماه روزهای پرتلاطمی برای جایگاه‌های سوخت کشور بود. تعلل دولت در اعلام میزان سهمیه بنزین خودروهای شخصی موجب شد تا صف‌های طویلی مقابل جایگا‌های سوخت ایجاد شود. رانندگان بیم این را داشتند که یک تصمیم ناگهانی درمورد بنزین گرفته شود، بنابراین اجازه نمی‌دادند مخزن سوخت اتومبیل‌شان حتی 5لیتر کم شود. آنها نمی‌خواستند بنزین ارزان را از دست بدهند. همین موجب بالا‌رفتن یکباره میزان مصرف سوخت در کشور شد. سهمیه‌بندی ناگهانی بنزین در ساعات پایانی 5تیر‌ماه آن هم در شرایطی که اعلام شده بود تا مرداد‌ماه بنزین سهمیه‌بندی نمی‌شود، شوک تازه‌ای بود و البته از همان ساعات هم بازتاب‌های چنین اقدام ناگهانی‌ای مشاهده شد. بر این اساس بنزین سهمیه‌ای 100تومان و بنزین آزاد 400تومان قیمت‌گذاری شد. همان شب اعتراض‌ها بالا گرفت و چندین جایگاه سوخت کشور آتش زده و به اموال آنها تعرض شد. سهمیه‌بندی و عرضه بنزین دو‌نرخی در سال‌های بعد‌نیز ادامه یافت. بنزین در سال 89نیز با افزایش قیمت روبه‌رو شد که اوج گرانی بنزین به شمار می‌آمد. بنزین با دو نرخ سهمیه‌ای و با قیمت 400تومان و آزاد و با قیمت 700تومان عرضه می‌شد.

در سال 93و در دولت حسن روحانی، قیمت بنزین سهمیه‌ای به 700تومان و قیمت بنزین آزاد به هزار تومان رسید. این گامی بود برای رسیدن به بنزین تک‌نرخی و بالاخره در سال 94 بنزین به‌طور کلی تک‌نرخی و بساط سهمیه‌بندی آن برچیده شد.

از اواخر سال 1396نیز زمزمه‌هایی برای افزایش قیمت بنزین به 1500تومان در سال 1397شنیده می‌شد اما این اتفاق رخ نداد و همچنان گمانه‌زنی‌ها برای افزایش نرخ بنزین در سال آینده ادامه داشت. اما همین چند روز پیش اسدالله قره‌خانی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس آب پاکی را روی دست همه ریخت و گفت: «با توجه به تورم و نداشتن توانایی مالی مردم، دولت هیچ تصمیمی درخصوص افزایش قیمت بنزین نگرفته و نرخ آن در سال آینده نیز تغییری نخواهد کرد».