سخنی از جنس درددل با خوانندگان همشهری

مهران کرمی/ مدیرمسئول
چند روز پیش همشهری در گزارشی به بررسی مشکلات انتشار مطبوعات در کشور از زبان صاحبان و مدیران بنگاه‌های مطبوعاتی نشست و همه این مدیران به‌اتفاق، انتشار مطبوعات را در فضای فعلی کاری دشوار دانستند که نیازمند توجه مدیران و تصمیم‌گیرندگان کلان مسائل فرهنگی کشور است.

مشکلاتی از قبیل افزایش قیمت نهاده‌های مطبوعاتی ازجمله کاغذ، زینک و مرکب و دیگر هزینه‌های جاری در کنار کاهش منابع درآمدی مطبوعات از مواردی است که مورد توجه صاحبان رسانه‌های مکتوب قرار گرفت. واقعیت آن است که مشکلات کنونی مطبوعات را جدا از مسائل جاری کشور نمی‌توان ارزیابی کرد. با توجه به اینکه ایران در مدار خشک کره‌زمین واقع شده، در زمینه مصرف کاغذ روزنامه وابسته به منابع خارجی و واردات کاغذ است و نوسانات ارزی در یک سال گذشته قیمت کاغذ مطبوعات را به‌شدت بالا برده و چند‌برابر کرده است.

در همین مدت قیمت مرکب روزنامه و زینک مطبوعاتی نیز افزایش تصاعدی داشته ‌و از این‌رو تهیه این اقلام برای مطبوعات با منابع درآمدی محدود، بسیاری از آنها را در آستانه تعطیلی قرار داده است. روزنامه همشهری در این زمینه ازجمله مطبوعاتی است که توانمندی بیشتری نسبت به دیگر مطبوعات کشور دارد، ولی از آنجا که کم و بیش مصرف‌کننده 40درصد مصرف کاغذ مطبوعات است، برای تهیه کاغذ با توجه به کمبود آن در بازار داخلی با تنگناهایی مواجه است. همچنین مشکلات اقتصادی بنگاه‌های کسب‌و‌کار کشور که با تبلیغات و آگهی از تامین‌کنندگان منابع مالی و درآمدی مطبوعات هستند، بر کاهش منابع درآمدی روزنامه‌ها تأثیر گسترده‌ای به‌جا گذاشته است، زیرا که این بنگاه‌ها برای سرپا ماندن و صرفه‌جویی، نخستین بخش‌هایی را که حذف یا محدود می‌کنند، بخش‌های روابط عمومی و تبلیغات است.

روی دیگر این سکه را در تغییر و تحولات اجتماعی و نسلی جامعه باید دید که به تحولات تکنولوژیک و گسترش ابزارهای موبایلی به موازات فراگیر‌شدن شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی و تغییر فرهنگ مطالعه از رسانه‌های مکتوب به رسانه‌های دیجیتال و پیام‌رسان‌ها منجر شده است. اگرچه این تغییر رویکرد موضوعی جهانی و البته نسلی است، ولی به‌جهت نهادینه‌نشدن فرهنگ مطالعه مکتوب و مشکلات و محدودیت‌های آزادی بیان و انتشار در ایران، این موضوع در کشور ما ژرف‌تر و دامنه‌دارتر از بسیاری کشورها و حتی در میان همسایگان است و آسیب‌شناسی آن موضوعی است که توجه جامعه‌شناسان را جلب کرده است.

ابزارهای جدید رسانه‌ای نوظهور در کنار نقاط قوت و مثبت فراوانی که دارند(از جمله در زمینه انتشار بی‌پرده اطلاعات و شفاف‌سازی‌)، آسیب‌های اجتماعی و حتی سیاسی به جامعه و نظام سیاسی وارد می‌کنند که در حوزه مطبوعات به از دست رفتن مرجعیت اجتماعی و کاسته‌شدن از تأثیرگذاری رسانه‌های شناسنامه‌دار انجامیده است و در نقطه مقابل شبه‌رسانه‌هایی را که اخبارشان فاقد دقت و سندیت است و بیشتر سبک افشاگرانه و از بین برنده اعتماد عمومی دارند، به کانون‌های تصمیم‌گیری و تأثیرگذاری نزدیک کرده است.

بنابراین، بقا و صیانت از مطبوعات برای نظام سیاسی می‌تواند از نگاه امنیتی برای کشور حیاتی باشد، زیرا حفظ فرهنگ ملی و ابزار اقناعی بقای فرهنگ در کنار و پابه‌پای تهیه کالاهای استراتژیکی چون فرآورده‌های غذایی و دارویی اهمیت می‌یابد. اما این بدین معنا نیست که دولت به همان اندازه که در تامین یارانه نان و بنزین مردم می‌کوشد، به مطبوعات یارانه خرید کاغذ و... بدهد. حمایت در حوزه مطبوعات به معنی ایجاد بستر و زمینه لازم برای امنیت رسانه‌ای و تضمین آزادی‌های رسانه‌ای و فضای رقابت است.

با این حال نمی‌توان منتظر ماند تا دولت آستین بالا بزند و مشکلات مطبوعات را حل کند؛ مشکلاتی که ایجاد شده و حل بسیاری از آنها خارج از توانایی دولت است. از سوی دیگر، شرایط کنونی کاغذ و روزنامه به‌گونه‌ای است که همشهری را به عللی ناگزیر به تصمیم دشوار افزایش قیمت ساخته است؛ نخست آنکه به‌دلیل افزایش قیمت کاغذ، قیمت تمام‌شده روزنامه بدون محاسبه هزینه‌های انسانی به رقمی به‌مراتب بیش از قیمت فروش در تهران و شهرستان می‌رسد و این موضوع فروش کاغذ باطله و احیانا عدم‌توزیع روزنامه را اقتصادی‌تر از فروش آن ساخته و کاغذی را که با قیمت کنونی بیش از 5هزار تومان در هر کیلو خریداری شده است، به قیمت کمتر از 2هزار تومان عرضه می‌کند.

از سوی دیگر اگر‌چه همشهری همواره دغدغه توان خرید آحاد جامعه را داشته و کوشیده بود روزنامه‌ای به‌اصطلاح پروپیمان و با قیمت پایین به خوانندگان عرضه کند، ولی در شرایط کنونی روزنامه را با قیمت هزار تومان به‌دست خواننده تهرانی و 500تومان به‌دست خواننده شهرستانی می‌رساند،  در حالی که  از این رقم کمتر از 500تومان بابت هر نسخه در تهران و کمتر از 200برای فروش شهرستان عایدی روزنامه می‌شود که با توجه به هزینه‌های حمل‌ونقل به‌ویژه به استان‌ها در حد رایگان است. ازاین‌رو ناگزیر به اصلاح قیمت روزنامه همشهری به‌صورت یکسان برای تهران و شهرستان به قیمت 2هزار تومان هستیم که از فردا اعمال می‌شود و امیدواریم خوانندگان فهیم، با درک این موضوع به حیات و بقای مطبوعات کمک کنند و ما را در گذر از گردنه کنونی یاری دهند. با این امید که بتوانیم در کنار حفظ صفحات موجود، به افزایش کیفیت روزنامه چه در شکل و چه محتوا اهتمام ورزیم و همچنان همشهری خوب شما بمانیم.