اتحاد روسیه و چین علیه دلار

عبدالباری عطوان ـ سردبیر روزنامه رای‌الیوم

دولت ترامپ به تحریم کشورهایی که حاضر به پذیرش سیاست‌های دیکته‌شده این دولت نیستند عادت کرده است؛ از کشورهای بزرگی همچون روسیه و چین گرفته تا کشورهایی متوسط مانند ایران و یا کشورهای کوچکی نظیر لبنان (حزب‌الله) و حتی نوار غزه (حماس). اما این تحریم‌ها نتایجی منفی برای اقتصاد آمریکا دارد؛ نتایجی که البته محدود به اقتصاد این کشور نیست و به شکل تدریجی منجر به پایان سیطره دلار به‌عنوان ستون فقرات تجارت جهانی می‌شود. چین از ابتدای سال میلادی جدید تصمیم گرفته بخش عمده مایحتاج انرژی خود (گاز و نفت) را با ارز ملی این کشور (یوان) به‌ویژه از ایران خریداری کند، روسیه نیز ارز ملی خود (روبل) یا ارز شرکای تجاری این کشور ازجمله هند و ترکیه را در معاملات تجاری جایگزین دلار کرده است. این اقدامات، اصلی‌ترین برنامه کشورهای نام‌برده برای دور زدن تحریم‌ها و تهدیدهای آمریکاست که به اشکال مختلف شکست خورده است؛ از تحریم ایران گرفته تا تهدید به نابودی لیر ترکیه.
گزارش‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا در پایان ‌ماه فوریه سال میلادی گذشته نشان داد که چین و روسیه میزان اوراق قرضه خود در آمریکا را کاهش داده‌اند؛ اقدامی که از سوی ریاض نیز صورت گرفت و منجر به خروج عربستان سعودی از لیست 10کشور برتر صاحب این اوراق شد. ایران هم‌اکنون برای مقابله با محاصره شدید اقتصادی آمریکا به ارز دیجیتال بیت‌کوین روی آورده؛ درحالی‌که گردان‌های عزالدین قسام (شاخه نظامی جنبش حماس) هم برای عبور از محاصره اسرائیلی و عربی از همین روش استفاده می‌کند. همه این اقدامات با هدف دور شدن از دلار صورت می‌گیرد. ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اروپا، اجبار کشورهای این قاره از سوی آمریکا برای خرید کالاهای آمریکایی با دلار را سخیف و توهین‌آمیز توصیف کرده، وزیر دارایی فرانسه درخواست کرده بودجه و معاملات مالی کشورش با ارزی غیراز دلار انجام شود و از سوی دیگر اتحادیه اروپا به‌تدریج به شرکت‌های این قاره اجازه می‌دهد با کشورهای در حال توسعه از طریق ارزهای محلی همین کشورها وارد معاملات تجاری شوند؛ طرحی که براساس آن تحریم‌های آمریکا دور زده می‌شود و بیش از هرجای دیگر در رابطه با ایران به‌کار خواهد رفت.
قدرت حقیقی آمریکا برخلاف باور بسیاری که آن را مربوط به توان نظامی این کشور می‌دانند، ریشه در سیطره دلار بر اقتصاد سرتاسر جهان دارد. اگرچه نباید از اهمیت قدرت نظامی این کشور غافل شد اما قدرت‌های بزرگ دیگری در جهان هستند که بمب‌های اتم و موشک‌های بالستیک آنان در مجموع از انبار تسلیحاتی آمریکا بیشتر است. در میان خدمات شایسته ترامپ به انسانیت، از سیاست‌های متهورانه‌اش گرفته تا جنگ‌های اقتصادی، به‌نظر می‌رسد نمایش خطر دلار برای ثبات و امنیت اقتصاد بین‌الملل و متحد ساختن قدرت‌های جهانی به رهبری چین و روسیه برای پایان دادن به سیطره این ارز از همه بارزتر بوده است؛ شاید بر همین اساس است که تحرکات دولت پنهان آمریکا در کنگره برای جلوگیری از حماقت‌های او در پرونده‌های مختلف تشدید شده است؛ از خروج از سوریه و افغانستان گرفته تا دیوار مکزیک.