استقبال از گام اول

سازوکار مالی اروپا برای تجارت با ایران پس از 10‌ماه وعده پنجشنبه با نام INSTEX متولد شد.  ایران در واکنش به اعلام موجودیت INSTEX استقبال کرد اما همراه با گلایه.

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در توییتی بعد از اعلام رسمی آغاز به‌کار کانال مالی اروپا با استقبال از این کانال و با انتقاد از تأخیر اروپا در راه‌اندازی آن نوشت: ما برای تعامل سازنده با اروپا با شرایط برابر و احترام متقابل آماده هستیم. INSTEX  مخفف وسیله حمایت از مبادلات تجاری و یک مکانیسم پرداخت است که به شرکت‌ها اجازه می‌دهد بدون قرار گرفتن در معرض تحریم‌های آمریکا به تجارت مشروع با ایران ادامه دهند.
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه هم در بیانیه‌ای با استقبال از اعلام سازوکار مالی اتحادیه اروپا با ایران اظهار کرد: جمهوری اسلامی ایران اقدام اخیر اتحادیه اروپایی برای ثبت و اعلام سازوکار ویژه مالی با ایران را نخستین گام اروپا در انجام تعهدات خود در قبال ایران مندرج در بیانیه‌ ماه می‌۲۰۱۸ وزرای خارجه ایران و 3 کشور اروپایی، دانسته و خواهان اجرایی شدن کامل تمامی تعهدات اتحادیه اروپا در کوتاه‌ترین زمان ممکن است.

سخنگوی وزارت امور خارجه تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران برای ادامه تعامل سازنده با اتحادیه اروپایی و کشورهای عضو براساس احترام و تأمین منافع متقابل آمادگی دارد. در عین حال با توجه به اجرای محدود و ناقص و همراه با تأخیر فراوان تعهدات اتحادیه اروپا در بیانیه می‌۲۰۱۸ اعتقاد دارد که اتحادیه اروپا باید این اقدام و سایر تعهدات خود را برای بهره‌مندی مردم ایران از منافع اقتصادی برجام تسریع کند. در مرحله نخست، فقط مبادلات دارویی، پزشکی و غذایی تحت پوشش INSTEX قرار خواهد گرفت، اما قرار است به‌تدریج دامنه فعالیت این مکانیسم گسترش ‌یابد.

به گفته وزیر خارجه آلمان، این مکانیسم تنها مبادلاتی را پوشش خواهد داد که توسط آمریکا تحریم نشده‌اند و فعلاً درخصوص کالاهای تحریمی تغییری ایجاد نشده است. سیدعباس عراقچی مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران هم در این رابطه گفته است: ممکن است شروع کار با این کالاها باشد تا یک مکانیسم برای پرداخت‌ها شکل بگیرد، اما این سازوکار برای کالاهای تحریمی خواهد بود. معاون سیاسی وزیر امور خارجه در گفت‌وگو با شبکه یک سیما تصریح کرد: این یک سازوکار ویژه مالی است که اروپایی‌ها چندین‌ماه به‌دنبال ایجاد آن بودند و هدف سازوکار این است تا مجموعه دریافت‌ها و پرداخت‌های ایران با اروپا، صادرات و واردات ما و همه اینها وارد این سازوکار مالی بشود و از طریق این سازوکار تبادلات دو طرف صورت بگیرد. همچنین قرار است سازوکار مشابهی به این منظور در ایران تشکیل شود تا بتوانند تبادلات ریالی را برای طرف‌های ایرانی ساماندهی کنند. این در حقیقت سیستمی است تا شرکت‌هایی که مایل باشند با ایران کار تجاری انجام دهند، تبادلات مالی خود را از طریق این سازوکار صورت دهند. معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان با بیان اینکه «این سازوکار وقتی برای ما منفعت کامل را خواهد داشت که برای کشورها و یا شرکت‌های غیراروپایی نیز در دسترس باشد»، اظهار کرد: ظاهراً گام بعدی این خواهد بود و در این صورت است که مجموعه خریدهای بین‌المللی ما می‌تواند زیرنظر این سازوکار انجام شود. وی با اشاره به چگونگی فعالیت این سازوکار ویژه مالی تأکید کرد: امیدواریم اروپایی‌ها در این زمینه تعجیل کرده و وارد بازی‌های تأخیری نشوند و عملیاتی شدن این سازوکار را به‌زودی شاهد باشیم، ولی گام‌های بیشتر لازم است تا برداشته شود. به نوشته خبرگزاری رویترز، گام بعدی این مکانیسم مالی، تأمین بودجه مورد نیاز توسط کشورهای اروپایی و ایجاد شعبه نمایندگی آن در ایران است. این مکانیسم یک واسطه انتقالی بوده و قرار است واردکننده اروپایی از ایران، بدهی خود را به اینستکس پرداخت کند و صادرکننده کالا به ایران، طلب خود را از INSTEX دریافت کند؛ بنابراین قرار نیست پولی به ایران منتقل یا از آن خارج شود. گفته شده است موضوع ثبت کانال مالی ایران و اروپا و آینده آن یکشنبه در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس بررسی خواهد شد.
مقر INSTEX در پاریس خواهد بود. یک آلمانی ریاست آن را بر عهده خواهد داشت و انگلیسی‌ها نظارت بر عملکرد آن را بر عهده خواهند گرفت. این مکانیسم هم‌اکنون قرار است مبادلات ایران و اعضای اتحادیه اروپا را پوشش دهد و هنوز مشخص نیست که کشورهای خارج از اتحادیه اروپا بتوانند از آن استفاده کنند یا خیر.  با این حال طبق متن رسمی منتشر شده توسط 3 کشور اروپایی، این مکانیسم براساس قوانین مالی سازمان ملل و اتحادیه اروپا، قوانین ضد‌پولشویی AML و تأمین مالی تروریسم CFT عمل خواهد کرد و کشورهای اروپایی از ایران خواسته‌اند هر چه سریع‌تر نسبت به اجرایی کردن برنامه اقدام FATF اقدام کند.